مذهبی که نسل جدید به آغوش می‌کشد، کدام است؟

ردنا (ادیان نیوز) – ما با کشف جدید ارزش های دینی و معنوی مواجه هستیم؛ این کشف جدید موجب شده است که نسل جدید متدین در قالب دو گروه مبارزه کند. گروهی در برابر باور جزمی پدران شان و گروهی در برابر شکاکیت و لامذهبی پدران شان. اینک ما هستیم و این سوال که مذهبی که نسل جدید به آغوش می کشد کدام است؟

در سه دهه اخیر جریان توجه به «سرنوشت بشری ما » عمق بیشتری یافته است و کنش های آشکارتری از خود نشان می دهد. برجسته شدن کلامی از امام موسی صدر مبنی بر «دین در خدمت انسان» نشانه گفتمانی این جریان است. کسانی از نسل قبل که بنابه آموزش قبلی و یا بر اساس خلق و مشرب، موضع بی طرفی اختیار کرده بودند، ناگزیز به جبهه گیری شدند. کسان دیگری که از پیش متعهد به پیکار اجتماعی –ایدئولوژیک بوده اند، ناچار شدند یا در تعهد خویش تجدید نظر کنند یا یکسره از آن دست بردارند.

در این میان، بخشی از روحانیون در اندیشه توبه از گناه نابخشودنی «جمهوریت» هستند! دسته ای از روحانیت نیز همرنگ جماعتی شدند که بر این باروند که ارتباط دین و دولت ، روحانیت و حکومت ، مساوی با حاکمیت ارتجاع در نظم بخشی به امور انسانی و الهی است و باید بکلی بر چیده شود. نزد اینان ارتباط دین و دولت و برخورداری روحانیت و نهاد دین از حمایت مالی دولت مهمترین نقد بر کنش سیاسی این قشر است. بنابراین، گزینه ی پیش رو را اینگونه ترسیم می کنند که یا باید دین باشد و روحانی و یا کلا تشکیلات غیر روحانی و غیر دینی شود. نتیجه آنکه مذهبیان اعم از روحانیون و مردم عادی چپ گرا، اصولگرا و اصلاح طلب ترین بخش جامعه را تشکیل میدهند. لامذهبان نیز بی باک و سرسخت گشته اند.

امید بخش ترین راه برای روحانیت شیعه این است که منقصتی که مذهب به آن دچار شده است را به فضیلت تبدیل کند. یعنی در پیوند خود با قدرت باز اندیشی کند و سعی بیشتری کند که ایمان افراد از طبقات مختلف جامعه را به دین و معنویت و عرفان اهل بیت علیهم السلام و مشترکات همه دین هاوصل کند. کرامت انسان را محور و اساس نسبت خود با قدرت قرار دهد. روحانیان در صحنه ایدئولوژی باید از خود بپرسند من کیستم؟ آیا به نوکیشی تبدیل نشده ام که خداوندگار او را مانند دستکشی پشت و رو کرده است.

روحانیت شیعه دست کم در ایران باید به این سوال پاسخ دهد که آیا معتقدات سیاسی مردم ایران در ۱۵۰ سال گذشته محصول خدا نشناسی بوده است که اینک در پی آن شده است که همه ابعاد سیاست را خداشناسانه کند. آیا عدم توجه ما به سرنوشت بشری شهروندان ایرانی موجب نمی شود که «انسانگرایی تمام عیار» شهروند ایرانی به «انسان شورشی» تبدیل شود؛ آیا در پی این تبدیل و تبدل شورش متافیزیکی با پشتوانه شورش تاریخی خود را نمایانتر نمی سازد؟ آیا چنین شورش هایی لزوما شورش تغییر نظام است ؟ یا شورش بازیابی هویت و بازگشت به معنویت و انسانیت ؟

اگر چه در میانه ی از دست رفتن ارزشها و بازیابی ارزشها، شورشگری به هیچ انگاری رسیده است و موجب شده است که شورش با همه خوبی ذاتی اش، هیچ انگار و در نتیجه خطرناک شود. تنها چیزی که میتواند هیچ انگاری را نابود و شورش های متافیزیکی و تاریخی را به اعتراض مدنی تبدیل کند احترام به ارزش انسان و جان انسان و کرامت انسان در قالب بینش و کنش اصلاح و اعتدال دینی است. دیگر باید از پند تکراری و کهنه در منع مردم آزاری که نتیجه سالها مبارزه و پیکار ایدئولوژیک است، دست کشید و مردم آزاری را در عمل و حقیقتا رها کرد.

باید دانست که کشف مجدد ارزش های دینی و معنوی نسل جدید را در برابر جزم باوری و شکاکیت هر دو قرار داده است اما در برابر مذهب و عرفان و معنویت، خیر. مذهبی که نسل جدید به آغوش می کشد، مذهب انسانیت است و معنویت. نیاز به روحانیتی که انسانیت و معنویت را در عمل و اندیشه گرامی بدارد، نیاز نسل جدید است. نسل جدید با «ذهن بی خانمان» در پی «سایبان مقدس» است. روحانیت سایبان مقدس را نشان دهد نه آنکه خود را سایبان بداند و بنامد.

یادداشتی از دکتر باقر طالبی دارابی