مشهد باید تبدیل به پایگاه گفت‌وگوهای بین ادیانی شود
به گزارش ادیان نیوز به نقل از آستان نیوز، پیشوای
بزرگ شیعیان امام هشتم(ع)، در زمان خود نقش مهمی در گفتوگو با ادیان داشتند که با
توجه به اصول و مبانی قرآنی و از راه مناظره و تعامل با ادیان و فرق مختلف، به ترویج
فرهنگ دینی و اسلامی می‌پرداختند. در عصر حاضر نیز می‌توان با الگوگیری از آموزه‌های
آن حضرت و با توجه به مقتضیات زمان به گفتوگو با ادیان و مذاهب دیگر پرداخت. در این
راستا آستان قدس رضوی چندی است برگزاری همایشی بین‌المللی را با نام «امام رضا(ع) و
گفتوگوی ادیان» در دستور کار قرار داده است.
در این زمینه با حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مجید
خاموشی، استاد حوزه و دانشگاه و عضو کمیته علمی همایش بین‌المللی امام رضا(ع) و گفتوگوی
ادیان به گفتوگو نشستیم.
بحث را با بررسی اهمیت و ضرورت گفتوگو و تبادل
نظر بین ادیان مختلف در جهان امروز شروع کنیم.
گفتوگو با ادیان دیگر، روشی برای تقارب افکار و آرا، در دنیای معاصر
است تا بشود در سایه آن از تقابل بین پیروان ادیان جلوگیری کرد. امروزه تقابل و درگیری‌های
فراوانی در دنیا اتفاق می‌افتد و البته درگیری بین صاحبان ادیان کمتر از دیگر درگیری‌هایی
است که بین فرقه‌ها و نحله‌ها روی می‌دهد.
ضرورت این گفتوگو در همه سطوح پیشنهاد می‌شود اما از جایی که ادیان، دارای پیروان
زیادی هستند و مشترکات فراوانی هم دارند، تقریب افکار بین آنان غیر از آن که نقش ذاتی
در تقریب دارد نقش راهبردی در الگوسازی برای دیگر فرقه‌ها، نحله‌ها و گروه‌ها دارد.
گفتوگوی ادیان در دین مبین اسلام، به‌عنوان کامل‌ترین
دین الهی چه جایگاهی دارد؟
خداوند در آیه ۶۴ سوره آل عمران، به پیامبر اسلام(ص)
توصیه می‌کند که با اهل کتاب بر سر مشترکات به گفتوگو بنشینند و در این باره می‌فرماید:«قُلْ
یا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَی کَلِمَهٍ سَوَاءٍ بَینَنَا وَ بَینَکُمْ أَلاَّ
نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیئاً وَ لاَ یتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً
أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ.
بگو: ای اهل کتاب، بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است پیروی کنیم که
به جز خدای یکتا را نپرستیم، و چیزی را با او شریک قرار ندهیم، و برخی برخی را به جای
خدا به ربوبیّت تعظیم نکنیم. پس اگر از حق روی گردانند بگویید: شما گواه باشید که ما
تسلیم فرمان خداوندیم.» بنابراین در سیره پیامبر می‌توان به چنین گفتگوهایی رسید. در
آیه دیگر خداوند می‌فرماید: «وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجَارَکَ فَأَجِرْهُ
حَتَّی یسْمَعَ کَلاَمَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذٰلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ
لاَ یعْلَمُونَ؛ و اگر یکی از مشرکان از تو پناهندگی بخواهد، به او پناه ده تا سخن
خدا را بشنود (و در آن بیندیشد)! سپس او را به محل امنش برسان، چرا که آنها گروهی ناآگاهند!».
بنابراین این دستور خداوند به پیامبرست که با اهل
کتاب بر سر مسائل مشترک صحبت کنند و اگر آنان خواستند با مسلمانان صحبت کرده و از حقیقت
اسلام آگاهی یابند حکومت اسلامی باید امنیت آنان را تأمین کند. در کتاب احتجاج جلد۱،
صفحه ۲۱ به نمونه‌های عینی گفتوگوی پیامبر با سران ادیان اشاره شده است.
حضرت رضا(ع) در شکل‌گیری گفتوگوی بین ادیان چه
نقشی داشتند؟
اگر چه گفتوگو با سران ادیان از زمان پیامبر اسلام(ص)
تحقق یافته و در زمان دیگر ائمه (علیهم السلام) نیز کم و بیش وجود داشت، اما با توجه
به وسعت زیاد قلمرو کشور اسلامی در زمان امام رضا(ع) و برپایی رسمی و حکومتی گفت‌وگوها
بین ایشان و سران ادیان می‌توان از ایشان به‌عنوان
قائد و پیشوای این گفت‌وگوها نام برد.
با توجه به سیره حضرت رضا(ع)، گفتوگوی ادیان باید
بر اساس چه آداب و ضوابطی انجام شود؟
واضح است که گفتوگوی بین ادیان در چند سطح ممکن
است تحقق یابد. سطح اول گفت‌وگوهایی است برای شناخت دو طرف که حتی در همین سطح که گمان
می‌شود با توسعه ابزار ارتباطات، شاید لزومی نداشته باشد، بسیار مهم و ضروری است. این
مهم با توجه به صحبت‌ها و دیدارهایی که انجام می‌شود خودنمایی می‌کند.
سطح بعدی برای گفت‌وگوهای بین‌الادیانی، گفتوگو
بر سر مسائل مشترک است؛ همان‌که قرآن می‌فرماید: «قل تعالوا الی کلمه سواء…». تمرکز
و تأکید بر اشتراکات ادیانی موجب برطرف شدن سوءظن‌ها و تشکیل جبهه واحد ادیانی در مقابل
دین‌گریزی و دین‌گریزان دنیای معاصر است. سطح سوم گفتوگوی بین‌الادیانی، گفتگوهای
انتقادی با حفظ احترام و شأن و رعایت اصول اخلاقی برای رسیدن به حقیقت است که گویا
هنوز در خیلی از گفت‌وگوها این زمینه آماده نشده است.
درهرصورت در تمامی این سطوح باید مسائل و معیارهای
اخلاقی و علمی همچون عدم تمسخر، استدلال به امور مورد قبول طرف مقابل، دوری از تعصب،
مجال دادن به طرف مقابل برای ارائه استدلال‌ها و دیگر معیارهایی که در مناظرات و گفتگوهای
اهل‌بیت(ع) خصوصاً امام رضا(ع) با سران ادیان به‌خوبی مشهود است، مراعات شود.
آستان قدس رضوی چندی است برگزاری همایش بین‌المللی
«امام رضا(ع) و گفتوگوی ادیان» را در دستور کار قرار داده است. درباره این همایش چه
نظری دارید؟
وقتی صحبت از همایش ادیان می‌شود یعنی بین دو یا
چند دین گفت‌وگوهایی در حال انجام است. چه‌بهتر که گفت‌وگوهای ادیان بین دو مرکز و
مرجع ادیانی برگزار شود که نزدیک‌تر به‌عنوان ادیان هستند، بنابراین مشهد به‌عنوان
بزرگ‌ترین مکان مقدس دینی در ایران می‌تواند و باید به‌عنوان مرکز گفت‌وگوهای ادیانی
در جمهوری اسلامی ایران شناخته شده و این مهم را بر عهده گیرد. اولین همایش بین‌المللی
امام رضا(ع) و گفتوگوی ادیان نیز بر پایه مرجعیت علمی مشهد مقدس به‌عنوان پایگاهی
برای مراجعات بین الادیانی پایه‌ریزی شده است.
گفتگو: زهرا دلپذیر