دیپلماسی علمی در جهان اسلام؛ چالش‌ها و راهکارها

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، عباسعلی عظیمی شوشتری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) امشب (۲۹ آذرماه) در نشست چالش و راهکارهای دیپلماسی علمی در جهان اسلام، اظهار کرد: از دیپلماسی می توان به عنوان فنی برای اجرای سیاست خارجی در حوزه علم و فناوری یاد کرد که در سایه آن می شود  روابط سیاسی بین کشورها را توسعه داد.

وی به بیان سه شاخص اساسی برای حوزه دیپلماسی علم و فناوری اشاره کرد و افزود: ابتدا باید تعاملات علم و فناوری هدف داشته باشد و باید حتما یک اثر سیاسی داشته باشد که از طریق دولت ها و پدیده های سیاسی دولت ها صورت گیرد.

عظیمی با بیان اینکه این دیپلماسی علم و فناوری به چهار شکل می تواند خود را نشان دهد، گفت: از علم و فناوری برای اهداف دیپلماتیک استفاده می کنیم و کارکرد دیگر اینکه از فناوری جدید محروم شویم و اینکه به دلیل عدم دستیابی فاصله علم و فناوری مان با دنیا زیاد می شود.

وی با بیان اینکه دیپلماسی علم و فناوری از عوامل قدرت ملی است، ادامه داد: از اهداف دیپلماتیک علم و فناوری این است که کشورهای رقیب تلاش می کنند به علم و فناوری دست پیدا نکنیم تا به قدرت نرسیم.

دیپلماسی یک علم و فن است

عظیمی با بیان اینکه رویکرد دیگر دیپلماسی این است که علم بنیان داشته باشیم، یعنی ورودی های دیپلماسی را بر اساس یک علم انجام دهیم، گفت: دیپلماسی یک علم و فن است و برای پیشبرد آن نیاز به علم و فناوری است و هرچه فناوری کسب و ارائه اطلاعات بالاتر باشد قدرت بالاتری برای روابط خارجی خواهید داشت.

وی با بیان اینکه دیپلماسی می تواند بر پایه علم باشد، عنوان کرد: اگر قدرت داشته باشیم از عوامل علم در دیپلماسی می توان استفاده کرد.

عظیمی با اشاره به سخن رهبر معظم انقلاب که فرمودند علم و فناوری یک منبع قدرت است، ادامه داد: وقتی علم و  فناوری داشته باشیم، منابعی داریم که باعث قدرت می شوند و اگر دیپلماسی علم و فناوری گسترش پیدا کند بستر برای گسترش توان علمی فراهم و قدرت ملی و سیاسی کشورهای اسلامی در برابر کشورهای غیراسلامی فراهم می شود.

وی تصریح کرد: در حوزه دیپلماسی علم و فناوری رویکرد مهمی که باید مطرح باشد این است بتوانیم در جهان اسلام از ظرفیت های دیپلماسیک برای پیشرفت و توسعه علم و فناوری در کشور و در دیگر کشورها نیز استفاده کنیم.

دیپلماسی علم و فناوری ظرفیتی برای توسعه علمی است

عظیمی بیان کرد: اگر از دیپلماسی و ظرفیت های آن برای توسعه علمی استفاده کردیم و در خدمت انسانیت هم قرار خواهد گرفت.

وی با تاکید بر اینکه باید بستری فراهم شود که نیازمندی های علمی جهان اسلام شناسایی و در اولویت قرار گیرد، گفت: از علم و فناوری می توان به عنوان اهداف دیپلماتیک استفاده کنیم واز آن علیه دشمنان جهان اسلام استفاده کرد.

عظیمی با تاکید بر اینکه باید دیپلماسی علم و فناوری دیپلماسی عالمانه داشته باشد، افزود: در کشور کارهای زیادی در حوزه دیپلماسی علم و فناوری صورت گرفته است، نقشه جامع علمی و فناوری کشور به دیپلماسی علم و فناوری پرداخته است و از نظر اسناد بالا دستی قوانین و مقرارت کمبودی نداریم.

وی خاطرنشان کرد: ایران در حوزه دیپلماسی علم و فناوری با کشورهای جهان اسلام تا سال۱۹۶۷ هیچ همکاری نداشته است اما بعد از ۱۹۶۷ بین اکثر کشورهای اسلامی با ایران نوعی همکاری علمی و فناورانه وجود داشته و کشور اول ترکیه بوده است.

عظیمی بیان کرد: اکثریت این همکاری های علمی در زمینه شیمی، زیست شناسی، بیوشیمی و کشاورزی است و در حوزه علوم انسانی که از محوری ترین علوم است بین کشورهای اسلامی دیپلماسی علمی وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه علوم انسانی جهانی بینی و نحوه تعامل با اسلام و جهان را نشان می دهد، گفت: وقتی نتوانیم با فلسفه غنی که در اختیار داریم فلسفه را به دانشگاه های جهان اسلام تزریق کنیم این فلسفه از طریق لیبرالیست وارد می شود و کارکرد خود را از طریق منابع اسلامی از دست خواهد داد و این خطر بزرگی است.

وی ادامه داد: در حوزه دیپلماسی علم و فناوری باید ببینیم داشته هایمان چه بوده و چه بستری فراهم است و از این ظرفیت ها برای حرکت به سمت رشد و تعالی و تقویت همکاری ها استفاده کنیم، گفت: باید بتوانیم علم سنجی را بین کشورهای اسلامی تاسیس و با استفاده از ضوابط اخلاقی در تولید علم و نشر آن برا ی پاسخگویی به نیازهای جامعه استفاده کنیم.

عظیمی عنوان کرد: نیاز داریم اهداف دیپلماسی علم و فناوری خود را به شکل دقیق، روشن، تعریف شده بیان و مشخص کنیم و این مهم وظیفه دانشگاه ها است که یک سند تحت عنوان اهداف دیپلماسی علم و فناوری در جهان اسلام ارائه دهد و باید راهکارهای را در حوزه دیپلماسی علم و فناوری بیان کنیم.

وی ادامه داد: با توجه به امکانات و اهمیت علم و فناوری باید برنامه بلند مدت طراحی کنیم.

عظیمی موانع سیاسی، موانع علمی و فرهنگی و عدم اعتماد کشورها را از جمله مواردی عنوان کرد که در عقب ماندگی های دیپلماسی علم و فناوری سهم دارند.

وی با اشاره به اهمیت مساله دیپلماسی علم و فناوری، گفت:  اگر از دیپلماسی علم و فناوری استفاده نکنیم بستر برای اختلافات فراهم می شود.

عظیمی خاطرنشان کرد: دیپلماسی علم و فناوری یکی از اهرم های مهم وحدت در جهان اسلام است و با گسترش آن بستر برای کاهش اختلافات سیاسی فراهم می شود.

میراث دیپلماسی علم و فناوری را مورد بهره برداری قرار دهیم

حجت الاسلام احمد رهدار، رئیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه در ادامه این نشست عنوان کرد: مراجعه به تاریخ دیپلماسی علم در جهان اسلام ضرورت دارد و در حوزه دیپلماسی علم این مساله را از اول شروع نکنیم چراکه قبل از ما کسانی در طول تاریخ این دغدغه را داشتند و اقداماتی انجام داده اند.

وی افزود: اگر ما مساله دیپلماسی علم را جدی نگیریم و تعامل برقرار نکنیم نمونه های تلخی به وجود خواهد آمد، باید به تاریخ دیپلماسی علم در جهان اسلام مراجعه کنیم نمونه های مثبت و منفی را سرلوحه کار خود قراردهیم.

حجت الاسلام راهداری ادامه داد: باید میراث دیپلماسی علم در جهان اسلام را باید تجمیع کنیم و در طبقه بندی جدیدی با توجه به نیازهای امروز و آینده قرار دهیم ببینیم چه اندازه از آنها را در اختیار داریم که می تواند پاسخگوی نیازهای ما باشد.

وی با اشاره به اینکه ما با جهان اسلام مساله های مشترک و مهم داریم که از طریق دیپلماسی علم می توانیم انجام دهیم، گفت: باید از تجربیات قبل استفاده کرد و از آنان یک دایره المعارف و کتاب نوشت.

حجت الاسلام رهدار با بیان اینکه ایران به لحاظ علمی در مقایسه با دیگر کشورهای اسلامی از دز سنگینی تری در حوزه مسائل اسلامی قرار دارد، گفت: ایران اگر در دیپلماسی علم پیشتاز و محور شود نه تنها برای کشور بلکه برای جهان اسلام دستاوردهای سنگین، کارآمد و بروز خواهد داشت و اما اگر این کار را ایران نکند کشورهای دیگر پیشقدم می شوند.

وی عنوان کرد: نکته دیگر این است که در تلاش هایی که در حوزه دیپلماسی علم انجام می دهیم باید ایرادات دیپلماسی علم در گذشته را برطرف کنیم.

حجت الاسلام رهدار بیان کرد: از طریق دیپلماسی علم متوجه می شویم جهان اسلام در چه جاهایی ضعف دارد و برای حل آنها با هم افزایی می توان اقدام کرد.

وی خاطرنشان کرد: اگر متفکران جهان اسلام با هم ارتباط برقرار کنند و دیپلماسی علم را قوی جلو ببرند مشکلات حل می شود و ثمرات آن بیشتر خواهد بود.

حجت الاسلام رهدار ادامه داد: پس از تشخیص نقض ها در میراث موجود باید به راه حل برای تشدید راهکارها بپردازیم و اصلاح روش و اصلاح ساختار بپردازیم.

وی یادآور شد: دیپلماسی علم باید از طریق سناریوهای متنوع و گسترده دنبال شود و ایران توانایی تحقق بسیاری از این سناریوها را دارد که با استفاده از این توانایی ها می توان مساله علم و فناوری را شتاب بخشید.