از خلق شاهکاری برای ترجمه قرآن تا تلاش پژوهشگرانه برای احیای متون اسلامی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، «فروزانفر و شاهکاری در ترجمه قرآن» استاد فروزانفر با نام محمدحسین بشرویه‌ای به تاریخ ۱۴ شهریور ۱۲۷۶ در بشرویه که امروزه شهری است در خراسان جنوبی، زاده شد. پدرش آقا شیخ علی بشرویه‌ای از شعرای دوره مشروطه و از بزرگان خطه خراسان بود.

تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود به پایان برد و بعدها به سال ۱۲۹۸ به حوزه مشهد رفت و نزد ادیب نیشابوری از برجسته‌ترین معلمان ادبیات در تاریخ تلمذ کرد. او نزد ادیب نیشابوری ادبیات، علوم ادبی و منطق را فراگرفت.

در همین حوزه او فقه و اصول را هم نزد شخصیت‌هایی چون شیخ مرتضی آشتیانی و شیخ مهدی خالصی خواند. در سال ۱۳۰۳ برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در مدرسه سپهسالار به تحصیل ادامه داد. او در این مدرسه شرح اشارات، شفا و کلیات قانون ابن سینا را نزد میرزا طاهر تنکابنی و فقه و اصول و قواعد علامه را در محضر شیخ حسین نجم‌آبادی فرا گرفت.

علاوه بر آن تحریر اقلیدس و قسمت الهیات کتاب اسفار را نزد میرزا مهدی مدرس آشتیانی (از علمای برجسته مکتب تهران که شاگرد بزرگانی چون آخوند خراسانی، میرزای نایینی و سید ابوالحسن اصفهانی بود) خواند و مدتی را نیز از محضر ادیب پیشاوری استفاده کرد. بدین ترتیب در حکمت قدیم ایران و فلسفه مشا تخصص ویژه پیدا کرد.

مدتی کوتاهی بعد به شغل معلمی برگزیده شد و همچنین به تدریس دارالفنون و دارالمعلمین عالی پرداخت. در دارالمعلمین او همکار بزرگانی چون ملک الشعرای بهار، عباس اقبال آشتیانی، رشید یاسمی، نصرالله فلسفی و سعید نفیسی بود. بعدها به دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران رفت. سال ۱۳۱۴ پژوهش او درباره زندگی مولانا با داوری دهخدا و سیدنصرالله اخوی تهرانی تقوی، مورد پذیرش دانشگاه تهران قرار گرفت و مدرک دکتری به او اعطا شد. در همین سال نیز عضویت او در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی مورد تایید قرار گرفت و همچنین به عضویت شورای معارف درآمد.

زنده‌یاد فروزانفر پس از دریافت مدرک دکتری به تدریس گسترده پرداخت و در اوایل دهه ۲۰ نیز ریاست دانشکده معقول و منقول را بر عهده گرفت و تا سال ۱۳۴۶ عهده‌دار این سمت بود.

دوران استادی او در دانشگاه تهران، سراسر خیر و برکت بود، چرا که عمده ادیبان نسل بعدی که آثار ماندگاری را از خود برجای گذاشته‌اند، از جمله تربیت شدگان مکتب فکری او بودند. از جمله این شخصیت‌ها می‌توان به: عبدالحسین زرین‌کوب، ذبیح الله صفا، مهدی حمیدی شیرازی، غلامحسین یوسفی، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیدصادق گوهرین، مظاهر مصفا، ضیاالدین سجادی، منوچهر ستوده، محمد دبیرسیاقی و… اشاره کرد.

درباره زنده‌یاد استاد بدیع الزمان فروزانفر گفته‌اند که هیچ علمی در پیش و پس از اسلام نبود که او نداند.

به همین دلیل بجز تدریس و پرورش شاگرد، در زمینه احیای آثار ادبیات و حکمت کلاسیک ایران و اسلام تلاش بسیاری کرد و می‌توان گفت که نخستین قدم‌ها را در عصر جدید برای احیای این متون برداشت و در این راه رنج بسیار برد. همچنین او را از جمله کسانی دانسته‌اند که در زمینه ساماندهی به موسیقی ایران با کلنل علینقی خان وزیری همکاری کرده است.

آثار بدیع الزمان فروزانفر؛ مرجع شناخت بزرگان ادبیات کشور

جعفرزاده، مسئول هیئت امنای آثار بدیع الزمان فروزانفر در گفت‌وگو خود اظهار کرد: استاد بدیع الزمان فروزانفر توجه ویژه‌ای به ادبیات و تاریخ ادبیات کشور داشت و با گذشت سال‌ها از فوت وی هنوز کتاب‌هایش از جمله سخن و سخن‌وران شاخص و مرجع برای بزرگان ادبیات کشور است. همچنین توجه ویژه او به قرآن مجید باعث خلق شاهکاری در ترجمه قرآن شد به گونه‌ای که گفته می‌شود این ترجمه از روان‌ترین و ساده‌ترین ترجمه‌های قرآن است، اما متاسفانه ترجمه کامل آن مفقود شده است.

وی گفت: برخی از فرهنگ دوستان و علاقمندان به استاد بدیع الزمان فروزانفر ترجمه کامل آن را در سال‌های گذشته مشاهده کرده‌اند، اما پس از آن ناپدید شده و مکان آن مشخص نیست؛ با این وجود استاد مجیدی از روی برخی آثار بدیع الزمان فروزانفر، بخش‌هایی از ترجمه‌های قرآن او را جمع آوری کرده است.

جعفرزاده بیان کرد: با توجه به تسلط بدیع الزمان فروزانفر ادبیات فارسی و ادبیات عرب و گذراندن برخی دروس حوزه علمیه، در ترجمه روان و ساده قرآن موفق بود؛ به ویژه علاقه و ورود او به حوزه عرفان و پرداختن قسمت زیادی از عمرش به آثار مولوی و شمس او را در ترجمه روان قرآن موفق‌تر داشت.

وی به جلسات هفتگی با حضور اساتید ادبیات و علما در بررسی آثار استاد فروانفر و برگزاری ۴۰ جلسه در شرح «فیه ما فیه» اشاره و معرفی استاد بدیع الزمان فروزانفر و آثار او را ضروری خواند و توصیه کرد: به ویژه برای آشنایی با عرفان و کسب بینش عمیق، نسل جوان باید با استاد و آثار او آشنا شوند چرا که استاد در آثار مولوی و مثنوی معنوی که در محور ادبیات و قرآن است توجه ویژه داشت.

استاد فروزانفر مثنوی را احیا کرد

پور رفعتی، عضو هیئت امنای آثار بدیع الزمان فروزانفر نیز به ایکنا گفت: استاد بدیع الزمان فروزانفر با تحقیقات و پژوهش های خود مولوی را زنده و مثنوی را احیا کرد.

وی تصریح کرد: یکی از کارهای شاخص استاد فروزانفر احیای زنده کردن مولوی و احیا مثنوی با انجام تحقیقات در آثار او است همان طور که خود در مقدمه کتابش علاقه‌اش به مولوی را از کودکی بیان کرده و از همان دوران اشعار او را می‌خواند و می‌گفت شعرها متعلق به ملا «مولوی» است.

وی گفت: او در جوانی طلبه بود و در محضر ادیب نیشابوری کسب فیض کرد. در همین دوران بود که به واسطه سرودن شعری، لقب بدیع الزمان را از حاکم خراسان دریافت کرد.

عضو هیئت امنای آثار بدیع الزمان فروزانفر ادامه داد: آشنایی او با مولوی از آن جا شکل گرفت که مولوی برایش حکم کلیت داشت که دامنه آن همه ادبیات قبل از او راشامل می‌شد. در آثار استاد فروزانفر جای پای مولوی احساس می‌شود سخن و سخن وران نمونه ای از آن است. تصحیح و پژوهش‌های او در آثار مولوی، نتیجه آشنایی با مولوی و مهم ترین ویژگی فروزانفر مولوی‌پژوهی بود؛ تا آن جا که درس‌های مولوی شناسی استاد بسیار گیرا بود و دانشجویان بسیاری را حتی تا ۱۵ سال بعد از تحصیل جذب می کرد.

وی، وجه غالب فروزانفر را مولوی‌پژوهی دانست و افزود: او در سه حوزه تالیف، ترجمه و تصحیح آثار کار کرد. کتاب سخن و سخنوران، شرح ابوالعطار یا زنده یاد را نوشت بر آثار مولوی مانند دفتر اول تصحیح نگاشت؛ او از مصححان قوی زمان است. در ترجمه هم کارهایی دارد «حی بن یقظان» را به زنده بیدار ترجمه کرد یک اثر بدیع دیگر ترجمه قرآن است که استاد شفیعی کدکنی آن را کامل ترین می‌داند.

او به ویژگی‌های علمی و توانمندی‌های فروزانفر شاعری را اضافه کرد و ادامه داد: لقب او در شعر ضیا بود اما بعدها به تحقیقات روی آورد وگرنه در صورت ادامه کار شعر، یک محمدتقی بهار دیگر در تاریخ کشور بود. آثار استاد و به ویژه یکی از اولین کتاب هایش،«سخن و سخنوران» همچنان مورد اعتماد و رجوع محققان است.

پوررفعتی با بیان اینکه تربیت و پرورش اساتید به نام تاریخ و ادبیات کشور از دیگر افتخارات فروزانفر است اساتیدی که بیشترشان در قید حیات نیستند اما وجودشان آن را باید قدر دانست و به موقعیت شان توجه کرد، افزود: دکتر دامغانی، دکتر زرین کوب، دکتر دانشور از جمله این افراد بودند.

وی بر ضرورت آشنایی و شناساندن مفاخر از جمله استاد فروزانفر تاکید و توصیه کرد: این کار برای آینده شهر و جامعه موثر است تا نسل موجود بداند با چه شرایط و امکانات اندکی به کجا رسیده‌اند در زمانی که بشرویه روستایی کوچک بود در آن شرایط، فقر امکانات، مهاجرت و ترک دیار کرد و طلب علم را برگزید.

وی یادآور شد: معرفی و شناساندن چنین مفاخری برای نسل جدید ضروری است؛ نسل فعلی باید بدانند که او در چه شرایط و امکاناتی که برای یک کتاب هزینه و وقت زیادی صرف می‌کرد علم آموخت و مطالعات زیادی برای آثارش انجام می داد. دقت و پشتکارش زبانزد بود و یک شبه ره صدساله نپیمود برای هر کار و اثرش بارها و بارها مطالعه و تحقیق می‌کرد.