توصیف و تبیین الگوهای نظری تربیت اسلامی

چکیده فارسی:
ارائه الگوی نظری تربیت اسلامی، روشی است که در طی آن نظریه پردازان تربیت اسلامی به شیوه ای سامان مند در باب تعلیم و تربیت دینی نظریه پردازی نموده اند. در واقع سامان مندی، حد ممیزه آن از سایر رویکردها و دیدگاه ها در خصوص تربیت اسلامی است. در این نگاه نظام تربیت اسلامی مجموعه ای از اجزا و روابط میان آنهاست که توسط ویژگی های معین به هم وابسته یا مرتبط می شوند. از این رو آنچه این پژوهش در پی آن است توصیف الگوهای نظری تربیت اسلامی است. بنابراین در پژوهش حاضر مساله اصلی پژوهش، بررسی الگوهای نظری تربیت اسلامی ارائه شده توسط صاحب نظران است.

به عبارت دقیق تر اینکه صاحب نظران تربیت اسلامی را به چه معنایی به کار برده اند؟ در ارائه الگوی تربیتی از چه منابعی بهره گرفته اند؟ در استفاده از منابع از چه روش هایی (توصیفی، توصیفی ‐ استنباطی و استنباطی) بهره گرفته اند؟ برای بررسی سوالات بالا، پژوهشگران از روش تحلیل محتوا استفاده نموده ا ند. نتایج به دست آمده، پنج الگوی نظری در دیدگاه صاحب نظران تربیت اسلامی را نشان می دهد. رویکرد اول که بیشتر صاحب نظران تاریخی را دربر می گیرد مبتنی بر دیدگاه انسان شناسی است. رویکرد دوم، رویکرد نظام گرا به تربیت اسلامی است. رویکرد سوم، رویکرد مساله محور، رویکرد چهارم، رویکرد تحلیل مفهومی و در پایان رویکرد پنجم، رویکرد تحلیل فلسفی است.

چکیده عربی:
ان إبراز الاسوه (أو القدوه) النظریه فی التربیه الإسلامیه اسلوب یتناول فیه المنظرون فی التربیه و بطریقه منهجیه، طرح نظریه فی مجال التعلیم والتربیه الدینیه. و فی الواقع ان الحاله المنهجیه تعد بمثابه الحد الفاصل الذی یمیزه عن سائر التوجهات والرؤی فی خصوص التربیه الإسلامیه. فی ضوء هذه الرؤیه یعد نظام التربیه الإسلامیه بمثابه مجموعه من الأجزاء والمکونات بالاضافه إلی العلاقات والوشائج التی تربطها فی ما بینها وفقا لخصائص معینه. و انطلاقا من ذلک فان ما یرمی إلیه هذا البحث هو إعطاء وصف للاسوه النظریه فی التربیه الإسلامیه. و علی هذا الأساس فان القضیه الاساسیه التی یتناولها هذا البحث هی تسلیط الضوء علی النماذج النظریه التی یطرحها أصحاب النظر فی التربیه الإسلامیه. و بعباره أدق بأی معنی یأخذ أصحاب النظر مسئله التربیه الإسلامیه؟ و ما المصادر التی اعتمدوها فی طرحهم للنموذج التربوی؟ و ما الأسالیب التی أتبعوها فی الاستفاده من تلک الأسالیب (وصفیه، أو وصفیه ‐ استنباطیه، أو استنباطیه)؟

اتبع الباحثون اسلوب تحلیل المحتوی لتقصی الأسئله المعروضه آنفا. و تقدم النتائج المستخلصه خمسه نماذج یطرحها اصحاب النظر فی حقل التربیه الإسلامیه. الاتجاه الأول الذی یشمل معظم أصحاب النظر علی امتداد التاریخ الإسلامی، یقوم علی مبدأ معرفه الإنسان. والاتجاه الثانی هو نظام التوجه صوب النظم فی التربیه الإسلامیه، والاتجاه الثالث هو نظام القضیه المحوریه، والاتجاه الرابع هو اتجاه التحلیل المفهومی. و أخیرا الاتجاه الخامس و هو اتجاه التحلیل الفلسفی.
 
کلید واژه: الگوهای نظری تربیت اسلامی، مبانی تربیتی، اصول تربیتی، اهداف تربیتی، روش های تربیتی