ویژگی منحصربه‌فرد لبنان؛ توزیع قدرت بین طوایف مذهبی

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، به تازگی سید محمدعلی ابطحی در بازگو کردن روایت و خاطرات خویش از لبنان در یادداشتی با عنوان «تصویر لبنانی‌ها از عزاداری‌های ایرانی؛» آورده است: بیست و خرده‌ای سال پیش من نماینده صداوسیما در لبنان بودم. آن موقع تازه شروع ماهواره بود. اینترنت به‌ندرت یافت می‌شد.

ولی در کشور آزاد و بدون سانسور لبنان، هر حزب و گروه و حتی افراد متمول یک رادیو راه‌اندازی می‌کردند و به دلیل کوچک بودن لبنان روی موج اف‌ام پخش می‌کردند و در همه لبنان قابل‌دسترسی بود.

ویژگی منحصربه‌فرد لبنان در این است که حکومت تقسیم‌شده بین طوایف مذهبی است. به‌صورت سنتی رئیس‌جمهور مسیحی است، نخست‌وزیر سنی و رئیس مجلس شیعه. به همین دلیل مسیحیان و سنی‌ها و شیعه‌ها همیشه و حتی قبل از شروع به کار ماهواره،‌ از طریق تقویت‌کننده‌های زمینی هر یک از مذاهب و ادیان در سراسر لبنان تلویزیون داشتند.

به همین دلیل همه از برنامه‌های مختلف دیگر ادیان استفاده می‌کردند و در جریان اعمال مذهبی یکدیگر بودند و همه می‌دانستند که مراسم روز «عید فصح» مسیحیان چه اتفاقی می‌افتد و یا روز عاشورای شیعیان و یا روز هجرت پیامبر به روایت سنی‌ها.

اولین بار در سال ۷۳ به‌عنوان مسئول دفتر صداوسیما به نشستی در دارالندوه لبنان رفتم که مسئولان تلویزیون‌های لبنان در آن بودند. آن‌جا این تلنگر به من خورد. در تقسیم‌بندی‌هایی که کرده بودند شیعه را با تصویر عزاداری‌های مختلف می‌شناختند. پرسیدم یعنی چه؟ گفتند ما به‌عنوان بیننده در بین تلویزیون‌های مختلف ادیان، چیزی که توجه‌مان را جلب کرده تعدد مراسم عزاداری در تلویزیون‌های شیعه است.

به این نکته خیلی فکر کردم. آیا شیعه با این عزاداری‌ها موفق نشده که با تکیه‌بر احساسات صاف و پاک برحقش تأکید کند؟! یا این‌که این گریه‌های فراوان بنا به نقل دکتر شریعتی مخدر بوده است؟!

رخ به رخ با لبنان، کشور فرقه‌های دینی

اما پرسش اساسی‌تری که می‌توان با آن روبه‌رو شد، این است که، چگونه کشوری با چنین تکثر در ساحت سیاسی که در آن هفده فرقه اسلامی، مسیحی و یهودی زندگی می‌کنند و نیز فلسطینی‌های آواره زیادی در آن به سر می‌برند دچار فرقه‌گرایی و جنگ داخلی به گونه کشورهای اسلامی حاضر در منطقه نمی‌شود؟!

تقسیم قدرت بین بزرگان فرقه‌ها و گروه‌های مختلف

اما نباید این واقعیت را کتمان کرد که پژوهش‌گران، لبنان را از نظر تاریخی، کشوری منحصربه‌فرد در فرقه‌گرایی و نیز دارای خشونتی استثنایی می‌دانند. به باور آن‌ها، فرقه‌گرایی یا مانع شکل‌گیری نهادهای موثر دولتی می‌شود یا در {عملکرد} آن‌ها ایجاد مشکل می‌کند و منجر به سقوط اقتدار دولت می‌شود.

بخشی از پژوهش‌گران با ارائه‌ی روایت‌های غیرانتقادی از اقتصاد سیاسی لبنان، این مشکل را تشدید کرده‌اند. یکی از جریان‌ها ادعا می‌کند که دولت لبنان محصول نوعی سازش برای تقسیم قدرت بین بزرگان فرقه‌ها و گروه‌های مختلف است، و بنابراین نهادهای آن هرگز نباید بالاتر از جامعه قرار گیرد و به‌تبع، در اقتصاد نیز نمی‌تواند مداخله کند.

کشور لبنان با همه کوچکی خود از حیث تعدد و تنوع مذاهب موجود در آن، یکی از متنوع‌ترین کشورهای دنیا و از این نظر از وضعیت پیچیده‌ای برخوردار است؛ به طوری که بیش از ۱۸ مذهب رسمی در آن وجود دارد که این مذاهب با مسائل طایفه‌ای نیز پیوند تنگاتنگی داشته و تفکیک طوایف مختلف از یکدیگر به واسطه نوع وابستگی دینی و مذهبی آنهاست. شدّت تأثیر این مذاهب در صحنه لبنان، به گونه‌ای است که حتی ساختار سیاسی این کشور از گذشته تا حال را نیز تحت تأثیر قرار داده و تقسیم قدرت سیاسی نیز بر اساس تعداد جمعیت طوایف مختلف که تمایز آن‌ها براساس مذهب می‌باشد، صورت گرفته است.

میثاق ملی راهکار ماندگاری لبنان

در سال ۱۹۴۳ م. مبارزات استقلال‌خواهی نیم قرن مردم لبنان به ثمر نشست. در این سال و بر اساس اولین انتخابات پارلمانی آزاد، اداره سیاسی آن کشور به دو تن لبنانی به نام‌های بشاره خوری مسیحی در سمت ریاست جمهوری و ریاض صلح سنّی در پست نخست وزیری واگذار شد. اندکی بعد از آن، توافق نامه ای تحت عنوان میثاق ملی بین این دو به عنوان رهبران دو گروه عمده لبنان منعقد گردید که برای همیشه ریاست جمهوری، نخست وزیری و ریاست مجلس نمایندگان را به ترتیب به مارونی‌ها، سنّی‌ها و شیعیان اختصاص داد.

توزیع قدرت سیاسی یاد شده بر پایه آمارگیری سال ۱۹۳۲ م. فرانسوی‌ها در لبنان استوار بود که طی آن جمعیت مارونی‌ها بیش از مسلمان سنّی و شیعه برآورد گردید. این توزیع قدرت همچنان به رغم اینکه جمعیت مسلمانان و به ویژه شیعیان بیش از مسیحیان مارونی ارزیابی می شود، ادامه دارد.

بنابراین، حکومت کنونی لبنان و ساختار متفاوت آن، نتیجه دهه‌ها اختلاف و درگیری بر سر قدرت در این کشور کوچک حاشیه دریای مدیترانه است. در ظاهر این شکل از اداره حکومت به تنش‌های ناشی از شکاف‌های دینی و قومی پایان داده و از تکرار یک جنگ داخلی جلوگیری می‌کند.

فرآوری: محمد پناه زاده

منابع:

تصویر لبنانی‌ها از عزاداری‌های ایرانی / خبرآنلاین به نقل از سایت جماران

لبنان در گذر تاریخ / سایت راسخون