روش‌شناسی ابن‌خلدون

تأمل در آثار و منابع علمی قدما، که غالباً به طور پیشینی توجه درخوری به مقوله متدولوژی و اعمال آگاهانه روش‌ها و تکنیک‌های پژوهشی، قواعد بازی و استانداردهای مطالعات علمی به سبک و سیاق امروزی‌ها مبذول نمی‌کردند، فعالیتی ارزشمند است که در جامعه علمی ما از سابقه چندانی برخوردار نیست. این نوشتار، درصدد است تا با تعمق و ژرف کاوی در یکی از منابع گرانسنگ علمی، یعنی «مقدمه ابن‌خلدون»، قواعد و اصول روش‌شناختی مورد استفاده مؤلف آن در مقام گردآوری اطلاعات، تحلیل داده‌ها، ارزیابی و نقد آرای دیگران و منقولات تاریخی در چارچوب علم جدیدالتأسیس خود موسوم به علم «عمران» را شناسایی، استخراج، طبقه‌بندی و شرح و تفسیر نماید. پیش از ورود به بحث روش‌ها، مبانی معرفت‌شناختی و رئوس کلی اندیشه‌های جامعه‌شناختی و تاریخ نگاشتی مؤلف که نقش مقدمی دربحث روش‌ها دارد، به اجمال بررسی شده‌اند.

کلیدواژه‌: علم عمران، تاریخ‌نگاری، طبایع جوامع، روابط قانونمند، واقع‌گرایی، استدلال عقلی، منقولات و متواترات.