موسیقی و احکام آن/ آیا موسیقی های صدا و سیما جایز است؟
به گزارش ادیان نیوز، وبلاگ «دریای معارف الهی» نوشت: موسیقی از دیرباز تاکنون در بین جوامع بشری مورد توجه بوده است[۱]حتی بعضی از افراد به آن عادت کرده و نمی توانند از آن جدا شوند. یکی از استفاده هایی که از رایانه و اینترنت می شود شنیدن یا دیدن مجالس موسیقی است. دین اسلام برای آن، احکام و آداب خاصی را بیان کرده است.در این جا، تعریف فقهی و برخی از ضررهای موسیقی به اختصار ارائه می شود تا خوانندگان محترم با شناخت بهتری با این مسئله برخورد کنند و از آسیب های جدی آن در امان بمانند.
تعریف موسیقی حرام
هر نوع خوانندگى و نوازندگى که انسان را از خداوند متعال و معنویات و فضائل اخلاقى دور کرده و به سمت بى بند و بارى، بیهودگى و گناه و شهوترانى سوق دهد لهوى (مضل عن سبیل الله) بوده و حرام مى باشد».[۲]
نکته مهم: گاه یک «آهنگ» هم خودش غنا و لهو و باطل است و هم محتواى آن، به این ترتیب که اشعار عشقى و فساد انگیز را با آهنگ هاى مطرب بخوانند، و گاه تنها «آهنگ»، غنا است، به این ترتیب که اشعار پر محتوى یا آیات قرآن و دعاء و مناجات را به آهنگى بخوانند که مناسب مجالس عیّاشان و فاسدان است، و در هر دو صورت حرام مى باشد (دقت کنید).[۳]
آسیبهای موسیقی
در اینجا به بعضی از آثار و آسیبهای زیانبار موسیقی اشاره می شود:
الف: غفلت از یاد خدا
موسیقی به سبب جذابیتی که دارد آن چنان انسان را به خود مشغول می کند که او را از یاد خدای متعال، غافل و از انجام کارهای مهم باز می دارد.
ب: تشویق به فساد اخلاق
بسیارى از افراد تحت تاثیر آهنگ هاى غناء، راه تقوى و پرهیزکارى را رها کرده، و به شهوات و فساد روى مى آورند. مجلس غنا معمولا مرکز انواع مفاسد است و آنچه به این مفاسد دامن مى زند همان غناء است. در بعضى از گزارش هایى که در روزنامه های خارجى آمده مى خوانیم که در مجلسى که گروهى از دختران و پسران بودند، آهنگ خاصى از غناء در آنجا اجرا شد آن چنان هیجانى به دختران و پسران دست داد که به یکدیگر حمله ور شدند و فجایع زیادى بار آوردند که قلم از ذکر آن شرم دارد.[۴]
امام صادق علیه السلام فرمودند: «غنا روح نفاق را در قلب پرورش مى دهد» [۵] «روح نفاق» همان روح آلودگى به فساد و کناره گیرى از تقوا و پرهیز کارى است و نیز اگر در روایات آمده است که «فرشتگان در خانه اى که غنا در آن است وارد نمى شوند»[۶] به خاطر همین آلودگى به فساد است، چرا که فرشتگان پاکند و طالب پاکیند، و از این محیط هاى آلوده بیزارند.[۷]
ج: آثار زیانبار بر اعصاب
غنا و موسیقى، یکى از عوامل مهم تخدیر اعصاب است. به همین دلیل گاهى غنا و آهنگ هاى مخصوصى، چنان افراد را در نشئه فرو مى برد، که حالتى شبیه به مستى به آنها دست مى دهد، البته گاه به این مرحله نمى رسد اما در عین حال تخدیر خفیف ایجاد مى‌کند. و به همین دلیل بسیارى از مفاسد مواد مخدر در غنا وجود دارد، خواه تخدیر آن خفیف باشد یا شدید. [۸]
برای این که بهتر متوجه شویم، موسیقی چه آسیبهایی بر جسم، اعصاب و روان انسان وارد می کند برخی از تأثیرات آن بر موسیقیدانان بزرگ دنیا را ذکر می کنیم که بر اثر موسیقی، عمر کوتاهی داشتند:
۱٫ «روبرت شومان آلمانی» به سبب اشتغال بیش از اندازه به موسیقی گرفتار بیماری هایی عصبی شد و وضع مزاجی اش مختل شد، و پس از مدتی قدرت تکلم را از دست داد و سرانجام قوه شنوایی او نیز مختل شد و با این وضع فلاکت بار در سن ۴۶ سالگی درگذشت.[۹]
۲٫ «ماریا لیبران» زن خواننده معروفی که از شنیدن آواز او مستمعان بیهوش می شوند در سن ۲۷ سالگی هنگام خواندن موسیقی ناگهان بیهوش می شود و با سکته قلبی در مقابل چشمان تماشاچیان جان می دهد.[۱۰]
۳٫ «موریس راول» از دوران کودکی علاقه زیادی به موسیقی داشت در سال (۱۹۳۳م) به اختلالات عصبی گرفتار شد و سرانجام در سال (۱۹۳۷م) با وضع دلخراش از دنیا رفت.[۱۱]
۴٫ «ریشارد واگنر»، «شوپن»، «نیچه»، «شومان»، «یوهان»، «بتهون»، «مندلس»، «باخ» و … جزو آن دسته از موسیقی دانانی هستند که با عمر کوتاه و بر اثر ابتلا به بیماری های عصبی و روانی و … از دنیا رفته اند.[۱۲]
پزشکان درباره تأثیرات موسیقی بر روح و روان و جسم می گویند: موسیقی باعث خسته شدن اعصاب، خراب شدن پوست[۱۳]، سردردهای عصبی[۱۴]، زیاد شدن ضربان قلب طفل در رحم[۱۵]، سکته قلبی[۱۶] و … می شود. [۱۷]
د: یکى از ابزار کار استعمار
استعمارگران جهان همیشه از بیدارى مردم، مخصوصا نسل جوان، وحشت داشتهاند، به همین دلیل بخشى از برنامههاى گسترده آنها براى ادامه استعمار، فرو بردن جامعهها در غفلت و بیخبرى و نا آگاهى و گسترش انواع سرگرمیهاى ناسالم است. یکى از مهمترین ابزار استعمار توسعه غنا و موسیقى است که آنها براى تخدیر افکار مردم بر آن اصرار دارند، و به همین دلیل قسمت عمده وقت رادیوهاى جهان را موسیقى تشکیل مىدهد و از برنامههاى عمده وسائل ارتباط جمعى همین موضوع است.[۱۸]
سوالات فقهی
حکم کلی: خواندن و گوش دادن هر چیزی (اعم از شعر، نثر، قرآن، مداحی، اذان، سرود و …) به نحو غنایی (آهنگی که مناسب مجلس لهو و لعب و گناه باشد) حرام است (چه شاد باشد چه غمگین) و (چه در شخص تأثیر بگذارد یا نگذارد).[۱۹]
سوال: موسیقی هایی که از صدا و سیما پخش می شود جایز است؟
جواب: موسیقی مطرب و مناسب با مجلس گناه، حرام است (اگر چه از صدا و سیما پخش شود).[۲۰]
سوال: اگر کسی هیچ نوع آهنگی برای او ایجاد تحریک نکند، گوش دادن او به موسیقی های مطرب جایز است؟
جواب: ملاک در حرام بودن موسیقی، مطرب بودن یا نبودن عرفی آن است (خواه شخص تحریک شود یا نشود).[۲۱]
سوال: گوش دادن به موسیقی هایی که برای درمان بعضی از بیماری ها یا آرامش اعصاب می باشد، جایز است؟
جواب: اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امین این است که بیماری، فقط با استفاده از موسیقى درمان می شود، بکارگیرى آن به مقدارى که معالجه بیمار اقتضا مى‌کند اشکال ندارد.[۲۲]/محمود صادقی
منابع:
[۱] : موسیقی برای بسیاری از گروه ها و انجمن ها (مخصوصاً گروه های انحرافی مانند شیطان پرستان و. ..) جزء ضروری و جداناپذیر حساب می شود و متأسفانه بعضی از افراد فقط به خاطر موسیقی خاص این گروه ها به آن ملحق شده و منحرف می شوند.
[۲]: آیت الله خامنه ای: www.leader.ir؛ استفتاءات، امام خمینى، ج۳، ص، ۶۰۳، س ۱۰۷؛ تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۳٫
[۳]: تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۳٫
[۴]: تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۵٫
[۵].کافی، ج۶، ص ۴۳۴، ح ۲۳٫
[۶].کافی، ج۶، ص ۴۳۳، ح ۱۵٫
[۷]: تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۵٫
[۸]: تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۶٫
[۹]: www.porseman.org، مقاله «کوتاهی عمر موسیقی دانان بزرگ»، با کمی تغییر.
[۱۰]: www.porseman.org، مقاله «کوتاهی عمر موسیقی دانان بزرگ»
[۱۱]: www.porseman.org، مقاله «کوتاهی عمر موسیقی دانان بزرگ»
[۱۲]: www.porseman.org، مقاله «کوتاهی عمر موسیقی دانان بزرگ»
[۱۳]. دکتر ولف آدلر پروفسور دانشگاه کلمبیا.
[۱۴]. دکتر آرنولد فریدمانی پزشک بیمارستان نیویورک و رئیس کلنیک سردرد.
[۱۵]. دکتر ربرت متخصص روانشناسی کودک در انگلیس.
[۱۶]. دکتر اوریزن اسوت مارون.
[۱۷]: www.tebyan.net، مقاله «ضرر موسیقی از دید دانشمندان جهان»، با کمی تغییر.
[۱۸]: تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۷٫
[۱۹]: آیت الله وحید خراسانی: www.wahidkhorasani.com؛ جامع المسائل، آیت الله فاضل؛ ج۱، ص ۲۴۳، س ۹۸۸؛ استفتاءات، آیت الله بهجت، ج۱، ص ۳۹۴، س ۱۴۰۶؛ أجوبه الاستفتاءات، آیت الله خامنه ای، ص ۲۴۷، س۱۱۲۷؛ استفتاء، آیت الله سیستانی، آیت الله شبیری، آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله نوری همدانی، ۲۸/۳/۱۳۹۳٫
[۲۰]: استفتاءات، امام خمینى، ج۲، ص۱۳، س۲۸؛ استفتاءات جدید، تبریزى، ج۲، ص۲۱۲، س۹۵۷؛ استفتاءات، بهجت، ج۴، ص۵۲۲، س۶۳۲۲؛ استفتاءاتجدید، مکارم، ج۲، ص۲۳۲، س۷۱۲؛ جامع الأحکام، آیت الله صافى، ج۱، ص ۲۹۷، س ۱۰۲۰.
[۲۱]: استفتاءات جدید، آیت الله مکارم، ج۳، ص، ۱۵۳، س۴۵۷؛ جامع المسائل، آیت الله فاضل، ج۱، ص، ۲۴۵، س۹۹۶؛ استفتاءات، آیت الله بهجت، ج۴، ص ۵۲۳، س۶۳۲۵؛ أجوبه الاستفتاءات، آیت الله خامنه ای، ص ۲۴۸، س ۱۱۳۱٫
[۲۲]: توضیح المسائل (محشی، امام خمینى)؛ ج۲، ص ۹۶۶، س۱۱۵۱؛ استفتاءات جدید، مکارم، ج۲، ص ۲۳۲، س۷۱۴؛ أجوبه الاستفتاءات، خامنه ای، فارسى، ص ۲۵۲، س۱۱۵۱؛ جامع الأحکام، آیت الله صافى، ج۱، ص، ۲۹۳، س۱۰۰۴. البته آیت الله بهجت این کار را جایز نمی دانند(استفتاءات، بهجت، ج۴، ص ۵۲۱، س۶۳۱۶)