نیاز به مفهوم عدالت اجتماعی نظریه‌پردازی در فلسفه سیاسی اسلام

نویسنده: حمید حاجی‌حیدر

چکیده:
این مقاله در صدد معرفی زمینه نیاز به مفهوم و اصول عدالت اجتماعی و ضرورت بهره‌گیری از آن در سازماندهی زندگی دسته‌جمعی از راه بررسی دیدگاه‌های متفاوتی که در تاریخ اندیشه سیاسی شیعی در این زمینه به‌طور صریح یا تلویحی ارائه شده، می‌باشد. از دیدگاه حضرت امام علی (ع) ، برای سازماندهی زندگی دسته‌جمعی انسان، به‌طور ضروری نیاز به مفهوم و اصول عدالت اجتماعی وجود دارد و آن حضرت، اصول آن را نیز بیان فرموده است. خواجه نصیرالدین طوسی، نظریه شیعی مقتبس از سخنان امام علی (ع) را مورد شرح و بسط قرار می‌دهد. فارابی صرفاً توسل به مجموعه احکام شریعت را به‌عنوان ارزشهای اجتماعی، ضروری معرفی می‌کند.
صدرالمتألهین نیز هر چند دیدگاه خویش در قلمرو حکمت مدنی را فیلسوفانه و با طرح صریح مسأله نیاز به مفهوم و اصول عدالت اجتماعی و پاسخگویی مثبت به آن آغاز می‌کند؛ لکن در ادامه به‌جای تدوین اصول عدالت اجتماعی، همچون دیدگاه غالب فقیهان، مجموعه احکام شریعت را برای سازماندهی زندگی دسته‌جمعی مطرح می‌کند.

کلیدواژه: عدالت، عدالت توزیعی، نظریه‌پردازی سیاسی اسلامی (شیعی)، امام علی (ع)، فارابی، خواجه نصیر، ملاصدرا، فقها