کتاب‌هایی در پاسخ به شبهات الحاد جدید و اثبات وجود خدا

به گزارش ردنا (ادیان‌نیوز)، برای یافتن پاسخ‌های کامل از زوایای مختلف به تمامی ادعاهای ملحدان جدید، استفاده از منابعی که به طور تخصصی به بررسی موضوع خداباوری و خداناباوری پرداخته‌اند، ضروری است؛ از این‌رو، برخی از کتابهایی که می‌تواند پرسش‌گران را در این زمینه یاری کند، معرفی می‌شود؛ ذکر این نکته ضروری است که در مواجهه با الحاد جدید و پاسخ به آن، مطالعه یک کتاب کافی به نظر نمی‌رسد وشاید کتابی وجود نداشته باشد که به همه مدعیات الحاد جدید پاسخ درخور و مناسبی داده باشد از این‌رو، مطالعه چندین کتاب در این زمینه لازم است:

▪ ۱٫ بی پروایی در قلمرو فیزیک و فلسفه

◦ نویسنده: مهدی چهل تنی

◦ ناشر: رامند؛ تهران

◦ تعداد صفحات: ۳۵۲

این کتاب در نقداندیشه استیون هاوکینگ به نگاش درآمده و در آن، نظریه‌پردازی‌های استیون هاوکینگ در کتاب «طرح بزرگ» -همراه با نقل قول‌های فراوان از آثار او – به دقت کالبدشکافی و آسیب شناسی شده و در سرانجام کار، آشفتگی در مرزهای فیزیک و فلسفه در آن آفتابی شده است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: هاوکینگ در کتاب «طرح بزرگ» ۱۰۵۰۰ عالم، از هیچ بیرون می‌آورد که قوانین فیزیکی هر یک از عوالم، غیر از عالم دیگر است و ۱۰۵۰۰ امکان برای قوانین در آن موجود است. این‌که هاوکینگ چگونه در همه این عوالم جست و جو کرده و قرص و محکم نتیجه گرفته: «معجزه‌ای وجود ندارد»، معمایی است بدون جواب. آیا قبول معجزه، سخت‌تر از قبول ۱۰۵۰۰ عالم است، که همگی نیز از هیچ به وجود آمده‌اند؟ همه‌جا و در همه لحظات هزاران معجزه رخ می‌دهد. راستی چگونه یک جفت سلول به انسانی برومند تبدیل می‌شود؟ چگونه و بر اساس کدام قوانین شناخته شده، یک کودک خردسال پس از مدت کوتاهی مفهوم بسیاری از لغات را آموخته و به درستی به کار برده و تفهیم و تفاهم می‌کند؟

▪ ۲٫ هاوکینگ در محضر خدا

◦ نویسنده: جان کارسون لنوکس

◦ مترجم: ابوالفضل حقیری

◦ ناشر: علم/ تهران

◦ تعداد صفحات: ۸۸

جان سی.لنوکس، در این کتاب، علم «هاوکینگ» و نتیجه‌ای را که وی از علم خود درباره وجود یا عدم وجود خدا استنتاج می‌کند، تحلیل کرده است.

نگارنده، کتاب‌های معروف هاوکینگ، از جمله: «نظم بزرگ»، «تاریخچه زمان» و نظریات مختلف او را نقد و بررسی کرده و پرسش‌ها و دیدگاه‌های فلسفی او را با توجه به آرا و نظرات دانشمندان دیگر به چالش کشیده است. این کتاب با هدف پاسخ دادن به این سئوال که: «آیا علم به سوی خدا می‌رود، از او دور می‌شود، یا در باب این موضوع بی‌طرف است؟» و روشن کردن مهم‌ترین مسائلی که در کانون نزاع معاصر میان مفهوم خدا و علم قرار دارد، تدوین شده است.

▪ ۳٫ استیون هاوکینگ (خداوند و بهشت)

◦ نویسنده: عیسی کشوری

◦ ناشر: پیام حنان/ تهران ۱۳۹۷

نویسنده در ابتدای این اثر به شرح زندگی هاوکینگ می‌پردازد و اندیشه و آرای او را بررسی می‌کند. در ادامه موضوعات مختلفی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ از جمله آن‌ها می‌توان به قلمرو علوم تجربی، قوانین علم، عظمت خلقت، آیا جاذبه می‌تواند خالق جهان هستی باشد؟،‌ انفجار بزرگ، حیات تصادفی، نیاز انسان به خدا و مهم‌ترین دلیل دین‌گریزی اشاره کرد. هم‌چنین نیاز انسان به خدا، فواید اجتماعی ایمان، بهشت، انکار معاد و نامیرایی انسان.

بخش‌ها و موضوعات دیگر کتاب استیون هاوکینگ خداوند و بهشت را تشکیل می‌دهند. مؤلف در بررسی این ادعال هاوکینگ که علم، خداوند را انکار می‌کند و برای توضیح جهان هستی نیازمند به خدا نیستیم، از دستاوردهای فیزیک و علوم تجربی و همچنین عقاید اندیشمندان دینی و عرفانی، بهره برده و افکار و مواضع هاوکینگ را نقد و بررسی کرده است.

هاوکینگ قبل از مرگ، به کتاب «استیون هاوکینگ، خداوند و بهشت» واکنش نشان داده و ضمن قدردانی از نویسنده کتاب آرزو کرده بود که به زودی به ایران سفر کند تا درباره موضوع علم و دین با دانشمندان ایرانی گفت‌وگو کند.

▪ ۴٫ طراحی شکوهمند خدا

◦ نویسنده: محمدعلی حسنین

◦ ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی؛ تهران

◦ تاریخ چاپ: ۱۳۹۰

این کتاب که نقدی بر کتاب «طراحی شکوهمند» بوده و نوشته استیون هاوکینگ و لئونارد لودیناف است، در ۱۴۴ صفحه و نه فصل تنظیم شده است.

مؤلف، هشت فصل این کتاب را بر اساس فصول هشتگانه کتاب «طراحی شکوهمند» نگاشته و در هر فصل، مسائل و مدعیات اصلی هاوکینگ را مورد نقد و بررسی قرار داده است. عناوین این فصل‌ها عبارتند از: راز هستی، حکمرانی قانون، حقیقت، تواریخ متعدده، تئوری همه‌چیز، انتخاب دنیای که در آن هستیم، معجزه آشکار و طراحی عالی؛ در فصل نهم، تمامی اشکالات به نظریه هاوکینگ به طور خلاصه در پنج صفحه بیان شده است.

در آخر کتاب، نقدهای هشت نفر از دانشمندان غربیِ مخالف با نظریه هاوکینگ، در مورد کتاب «طراحی شکوهمند» به طور خلاصه درج شده است که عبارتند از: راجر پنروز، دووایت گارنر، کریک کلندر، پاول دیویس، مارسلو گلیزر، پیتر ویت، جان هورگان و بارونس گرینفیلد.

▪ ۵٫ چالش‌ها و تبیین‌ها خداباوری و دانشمندان معاصر غربی

◦ نویسنده: مهدی گلشنی

◦ ناشر: کانون اندیشه جوان/ تهران

◦ تاریخ چاپ: ۱۳۹۸

کتاب «خداباوری و دانشمندان معاصر غربی» تأکید بر این مطلب دارد که در خود غرب نیز برخی فیلسوفان و عالمان خداباور برجسته وجود داشته که همیشه با خرافات و شبهات و بدآموزی‌ها به مقابله پرداخته و سست بنیان بودن آن‌ها را نشان داده‌اند. «خداباوری و دانشمندان معاصر غربی» از سه فصل، به شرح زیر تشکیل شده است:

در فصل اول به نظرات مختلف درباره رابطه علم و دین در جهان غرب و نگرش عالمان معاصر غربی به خداباوری پرداخته شده است. این فصل قبلاً به نحو خلاصه‌تر در کتاب فیزیک‌دانان غربی و مسئله خداباوری، آمده و در اینجا توسعه داده شده است.

۲. در فصل دوم، شبهات مطرح شده از طرف ملحدان و عالمان دین‌ستیز را مطرح گشته و عمدتاً پاسخ‌های داده شده به آن‌ها در غرب، مطرح شده است. بخشی از این فصل قبلاً به نحو مختصرتر در مقاله «استاد مطهری و نقش بنیادی فلسفه در ربط علم به دین» چاپ شده بود و اکنون بسط داده شده و موضوعات جدیدی در آن مطرح شده است.

۳. در فصل سوم، اسلوب جدید برهان نظم بر وجود خداوند، که در چند دهه اخیر مطرح شده، آورده شده و شبهات مخالفان ادیان الهی درخصوص این استدلال و راه‌های گریز آن‌ها از آن مطرح شده و پاسخ عالمان و فیلسوفان خداباور غربی به این شبهات ذکر شده است.

▪ ۶٫ طراح بزرگ

◦ نویسنده: هومن اهرامی

◦ ناشر: نشرشهر/تهران

◦ تاریخ چاپ: ۱۳۹۱

این کتاب نقد مدعای هاوکینگ در کتاب «طرح بزرگ» است. مؤلف تحلیل‌های خود را با ترجمه مقاله‌ای از دکتر ولفنگانگ اسمیت، استاد ریاضیات دانشگاه کالیفرنیا همراه ساخته است. این کتاب در ۱۱۲ صفحه و به همت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به چاپ رسیده است.

▪ ۷٫ توهم داوکینز (The Dawkins delusion)

◦ نویسنده: مک گراث

◦ محل نشر: Illinois، InterVarsity Press

◦ تاریخ چاپ: ۲۰۰۷

◦ تعداد صفحات: ۱۱۸ صفحه

این کتاب به زبان انگلیسی بوده و نقدی بر کتاب «توهم خدا» است که توسط داوکینز نوشته شده است. آقای مگ‌گراث که خود قبلاً مارکسیست بوده و سپس به خداباوری روی آورده است ادعای داوکینز مبنی بر عدم وجود خدا و توهم و پندار بودن این اعتقاد را مورد نقد و بررسی قرار داده و آن را پندار و توهم داوکینز دانسته است. این کتاب توسط آقای حجهالاسلام دکتر فخرالدین طباطبائی در حال ترجمه است که به زودی منتشر خواهد شد.

▪ ۸٫ توهم خدا یا توهم داوکینز (مقاله)

◦ نویسنده: فخرالدین طباطبائی و یوسف دانشور نیلو

◦ نشریه معرفت فلسفی

◦ سال دوازدهم، شماره دوم، ۱۳۹۳

این مقاله، شرح تقابل اندیشه دو شخصیت معروف در دو حوزه الهیات و الحاد است. یکی از این دو، ریچارد داوکینز، می‌کوشد در کتاب «پندار خدا» از همه تخصص خود در حوزه زیست شناسی فرگشتی یاری بجوید و به بی‌خدایی و الحاد برسد و در نقطه مقابل، آلیستر مک‌گراث، با تصنیف کتاب «پندار داوکینز» تلاش دارد به نقدی منصفانه از این کتاب بپردازد و به مخاطبان نشان دهد که علوم تجربی و به طور خاص، نظریه فرگشت با خداباوری در تنافی نیستند. نکته درخور توجه اینکه هر دو نفر در فضای دانشگاه آکسفورد تنفس کرده و هر دو تجربه الحاد را از سر گذرانده‌اند؛ با این تفاوت که اولی هنوز با پافشاری بر الحاد خود، مشهورترین و پرارجاع ترین ملحد جهان شده، ولی دومی با وجود تخصص در علوم تجربی، از الحاد دست شسته و به مدافعی سرسخت برای خداباوری بدل گشته است. این مقاله در سایت نشریه معرفت فلسفی با آدرسی که می‌آید قابل دریافت و مطالعه است:

http://marefatfalsafi.nashriyat.ir/node/2482

▪ ۹٫ساعت‌ساز نابینای داوکینز از نگاه فلسفه اسلامی

◦ نویسنده: سیدفخرالدین طباطبائی

◦ نشریه حکمت اسلامی (مجمع عالی حکمت اسلامی)

◦ دوره ۴، شماره ۳، ۱۳۹۶

این مقاله نقدی بر تکامل با قرائت ریچارد داوکینز است که از جمله زیست‌شناسانی است که با تکیه بر انتخاب طبیعی می‌کوشد خدا را انکار کند. او این مؤلفه را «ساعت‌ساز نابینا» دانسته و کتاب مشهوری با همین نام نگاشته است. اما باید دانست که پذیرش ساعت‌ساز نابینا، هیچ منافاتی با خداباوری ندارد؛ زیرا بسیاری از فیلسوفان اسلامی نیز همانند داوکینز به ساعت‌ساز نابینا در طبیعت باور داشته‌اند و درعین‌حال این نظرگاه را در مقابل خداباوری خود نمی‌دانند. از سوی دیگر، ساعت‌ساز نابینای فیلسوفان مسلمان به‌جای انتخاب طبیعی، صور فلسفی یا همان فواعل طبیعی است که در طول فاعلیت خدا به تغییر و تکامل اندام‌واره‌های طبیعی می‌پردازد. این مقاله در سایت نشریه با آدرس زیر قابل دریافت و مطالعه است:

http://fhi.hekmateislami.com/article_57215.html

▪ ۱۰٫ نوآتئیسم

◦ گردآوری و ترجمه: شهاب غدیری

◦ چاپ اول: ۱۳۹۶، تهران

◦ نشر: فلات

این کتاب در هفت فصل و ۲۷۲ صفحه تنظیم شده است.

در فصل اول، چیستی، ریشه‌های تاریخی، اقسام و سیاسی بودن جنبش الحاد مدرن مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل دوم، آلیستر مگ‌گراث، به نقد الحاد جدید پرداخته و آن را دارای ویژگی‌هایی چون عدم مدارا، خشونت، ظلم و سرکوب‌گری، و تعصب معرفی می‌کند.

فصل سوم نوشته تری‌ایگلتون است که معتقد است ملحدان جدیدی چون ریچارد داوکینز و کریستوفر هیچنز در مباحث الاهیاتی هیچ سوادی ندارند.

در فصل چهارم، جفری رابینز و کریستوفر رادکی، معتقدند که آتئیسم در برخورد با مسیحیت رادیکال، پازل ناقصی را با پازل ناقص دیگر جایگزین می‌کند.

در فصل پنجم، نوآتئیسم را قرین بنیادگرایی دینی می‌داند و سرانجام آن را تهدیدی علیه عقلانیت و تساهل و تکثرگرایی می‌داند.

در فصل ششم، ویلیام استال با رویکردی جامعه‌شناسانه به نوآتئیسم، این جنبش را جنبشی بنیادگرا می‌داند.

فصل هفتم، نوشته رایان فالچونی است که سعی دارد برخی از آشفتگی‌های بنیادین و فلسفی موجود در روش‌شناسی نوآتئیست‌ها را بیان کند.

در آخر شاهد سه ضمیمه هستیم که نخست، مناظره مکتوب نوآم چامسکی با سم هریس، یکی از چهره‌های شناخته شده جنبش الحاد جدید آمده است. ضمیمه دوم، مقاله‌ای از کریستوفر هجز در انتقاد از جنبش نوآتئیسم و دو متفکر شاخص آن یعنی کریستوفر هیچنز و سَم‌هریس، و ضمیمه سوم مقاله‌ای از سم‌هریس در پاسخ به هجز است.

▪ ۱۱٫ الحاد و از خودبیگانگی: بررسی خاستگاه‌های فلسفی الحاد معاصر

◦ نویسنده: پتریک مسترسن

◦ ترجمه: ابراهیم موسوی

◦ وضعیت نشر: قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، ۱۳۸۹

◦ تعداد صفحات: ۲۴۷

این کتاب در هشت فصل و ۲۴۶ صفحه تنظیم شده و در آن به مبانی فلسفی الحاد معاصر پرداخته شده است.

در فصل اول، پیدایش علم جدید و چالش آن با علوم سنتی مورد بحث واقع شده و سخن از این است که سیستم فلسفی دکارت در حل این مناقشه به توفیق نرسید.

فصل دوم درباره کانت است که مدعی است موضع معرفت‌شناختی کانت که در نقد عقل محض بسط داده شد هرچند مدعی عدم پذیرش وجود خداوند است اما خود را در اختیار بینش ذاتاً الحادی قرار داده و زمینه مناسبی برای الهام بخشی به اشکال متنوعی از طبیعت‌گرایی و تحصل‌گرایی ملحدانه فراهم ساخته است.

با خواندن فصل سوم به این نتیجه می‌رسیم که صورت‌های متنوع الحاد معاصر هم‌چون مارکسیسم، تحصل‌گرایی و اگزیستانسیالیسم تنها واکنش‌هایی در برابر فلسفه روح هگل نیستند، بلکه به شکلی عمیق‌تر پالایش‌های پیش‌رونده الحادی هسند که از پیش در این فلسفه مستتر است.

فصل چهارم درباره فلسفه فوئرباخ است که فصل مهمی را در شکل‌گیری الحاد معاصر آغاز کرده و ورود قطعی به یک الحاد کاملاً آگاهانه و صورت‌بندی شده را نشان می‌دهد. فلسفه او آگاهی انسان را با یک جهان‌بینی الحادی صریح و مؤکد وفق داده است.

فصل پنجم به بررسی مارکس و فلسفه او می‌پردازد که انسان‌گرایی ملحدانه فوئر باخ را عمق و نیرو بخشید.

فصل ششم و هفتم از دو صورت بسیار شاخص الحاد معاصر یعنی طبیعت‌گرایی تحصل‌گرایانه و اگزیستانسیالیسم سخن می‌گوید. و…..

▪ ۱۲٫ الحاد جدید: چیستی، بنیان‌ها، و زمینه‌ها (مقاله)

◦ نویسندگان: علی شهبازی؛ رسول رسولی پور؛ علی اله بداشتی

◦ پژوهش‌نامه فلسفه دین

◦ دوره ۱۴؛ شماره ۲؛ پاییز و زمستان ۱۳۹۵/ صفحات ۱۶۳ تا ۱۸۴

این مقاله ناظر به الحاد جدید و دیدگاه‌های اصطلاح پرچم‌داران اصلی آن یعنی داوکینز، دنت، هریس، و هیچنز است.

در این مقاله با توجه به دیدگاه‌های منتقدان آن‌ها، اعم از خداباور و الهی‌دان و خداناباور، نشان داده می‌شود.

اولاً طبیعت‌گرایی آن‌گونه که این ملحدان از آن می‌گویند و بر آن تکیه می‌کنند، یک نظریۀ علمی نیست، بلکه در واقع نوعی جهان‌بینی و نگرشی مابعدالطبیعی است.

ثانیاً ملحدان در همین موضع مرتکب خطای آشکاری می‌شوند و آن خلط معانی گوناگون طبیعت‌گرایی است.

ثالثاً بر خلاف نظر آن‌ها میان علم و دین تعارضی نیست، بلکه اگر تعارضی هست به قول پلنتینگا میان طبیعت‌گرایی و علم است.

▪ ۱۳٫ نقد برهان‌ناپذیری وجود خدا

◦ نویسنده: عسکری سلیمانی امیری

◦ ناشر: بوستان کتاب

◦ تعداد صفحات: ۳۶۴

◦ تاریخ چاپ: ۱۳۸۸

در این کتاب، بحث در این نیست که دلایل اثبات وجود خدا که تاکنون اقامه شده‌اند، معتبرند یا نه، بلکه بحث در مورد استدلال‌هایی است که مخالفان آورده‌اند، استدلال‌هایی که وجود خدا را اثبات‌ناشدنی جلوه می‌دهند.

این کتاب، در مجموع به نقد چهار دسته از ادله‌ای که بر نفی اثبات وجود خدا آورده‌اند، می‌پردازد؛ ادله‌ای که مدعی‌اند هیچ نوع برهانی بر اثبات وجود خدا نمی‌توان اقامه کرد، ادله‌ای که اقامه برهان‌های وجودی و مفهومی را بر وجود خدا نفی می‌کنند، ادله‌ای که مدعی‌اند نمی‌توان هیچ نوع برهان صدیقین بر وجود خدا اقامه کرد و ادله‌ای که برهان جهان‌شناختی بر وجود خدا را غیرممکن می‌دانند. البته این اشکالات را به نوعی دیگر می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد: اشکالات معرفت‌شناختی مانند اشکالات پوزیتیویستی، دستگاه معرفتی کانت. دستور زبان عمقی ویتگنشتاین؛ اشکالات هستی‌شناختی مانند انکار وجود محمولی و ضروری؛ اشکالات منطقی؛ اشکالات الاهیاتی مانند مسئله شر و مهرورزی خدا، علم خدا و اختیار انسان و اشکالات تحلیل زبانی، مانند اسم خاص بودن واژه «خدا». این اشکالات در دو فصل با عنوان اشکالات عامه و خاصه تنظیم و بررسی شده‌اند. بعضی از اشکالات به دلیل تفصیل زیاد، فصل مستقلی را به خود اختصاص داده‌اند. از آن‌جا که طرح اشکالات و نقد آن‌ها نیازمند مبنایی است که نمی‌توان همه آن‌ها را در ذیل اشکالات آورد، بخش نخست کتاب را به طرح «مبانی نقد برهان‌ناپذیری» و بخش دوم آن را به بحث «نقد برهان‌ناپذیری» اختصاص داده و در مقدمه کتاب که به‌منزله پیشفرض دو بخش است، بحث نقد شکاکیت مطلق و کارکرد عقل مطرح شده است.

▪ ۱۴٫ وجود خدا

◦ نویسنده: ریچارد سوین برن

◦ مترجم: محمدجواد اصغری

◦ وضعیت نشر: انتشارات لوگوس، ۱۳۹۷، تهران

◦ تعداد صفحات: ۳۹۴

سوئین برن در این کتاب می‌کوشد تا با استفاده از براهین مختلفی که از گذشته‌های دور تاکنون در میان ادیان مختلف در اثبات وجود خداوند مطرح بوده با روش‌های جدید وجود خداوند را اثبات کند. او از شبهاتی که ملحدان معروف هم‌چون جی. آل. مکی در خصوص انکار وجود خدا مطرح می‌کنند، غافل نبوده و کوشیده است با زبانی امروزی پاسخ‌گوی این‌گونه شبهات باشد. سوئین‌برن، می‌کوشد نظریه وجود خدا را در برابر نظریه‌های رقیب چون ماتریالیسم، برای تبیین جهان هستی همانند فرضیه‌ها و نظریه‌های علمی «به شیوه بهترین تبیین» بهترین نظریه معرفی کند؛ یعنی همان شیوه‌ای که در علوم تجربی امروزی از آن بهره می‌گیرند.

ریچارد سوئین‌برن، معتقد است که تنها خداشناسی توحیدی است که می‌تواند وجود جهان و نظم آن را تبیین کند؛ او در این کتاب استدلال می‌کند که وجود جهان، ماهیت قانونی آن و تنظیم دقیق، آگاهی انسان و آگاهی اخلاقی و شواهدی از معجزات و تجربه‌های دینی، همه با هم جمع شده‌اند تا بتوانیم نتیجه بگیریم خدا وجود دارد. در اصل، سوئین‌برن احتمال وجود خدا را بررسی می‌کند. او برای اثبات وجود خدا که اعتقاد مجبور به قبول آن است، فشار نمی‌آورد. او به تعدادی از استدلال‌های سنتی، استدلال کیهان‌شناسی، استدلال از طراحی، استدلال تنظیم دقیق، و تعدادی دیگر می‌پردازد؛ استدلال از زیبایی، استدلال از آگاهی و اخلاق، استدلال از تجربه دینی. در هر حالت، او مراقب است آن‌چه را که شواهد موجود می‌داند، بیان و اضافه کند.

▪ ۱۵٫ خداشناسی

◦ نویسندگان: عبدالرسول عبودیت و مجتبی مصباح

◦ ناشر: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره

◦ تاریخ چاپ: ۱۳۹۶

◦ تعداد صفحات: ۲۶۸

در این کتاب ابتدا راه‌های مختلف شناخت خداوند معرفی شده و راه عقل به‌عنوان بهترین راه شناخت او دانسته شده و سپس با روش عقلی وجود خداوند به‌اثبات می‌رسد. البته برای اثبات خدا مقدماتی لازم است و از این‌رو قبل‌از اثبات خدا، تبیین مفاهیم «وجوب، امکان و امتناع»، «اصل علیت»، «مناط نیاز به‌علت»، و بطلان دور و تسلسل صورت گرفته است. پس از اثبات وجود خداوند، صفات الاهی مورد بحث و اثبات قرار می‌گیرد و در نهایت به برخی شبهات در مورد علم خداوند و اختیار انسان پاسخ داده شده است. این کتاب، بهترین منبع فارسی در اثبات عقلی خدا و صفات او به‌شمار می‌رود.

▪ ۱۶٫ تبیین براهین اثبات خدا (سلسله بحث‌های فلسفه دین)

◦ مؤلف: آیت‌الله جوادی آملی

◦ ناشر: مرکز نشر اسراء

◦ چاپ سوم: تابستان ۱۳۷۸ش

◦ تعداد صفحات: ۳۱۶ صفحه

مؤلف، کتاب را در ۱۲ فصل و یک مقدمه به‌رشته تحریر درآورده‌اند، در مقدمه، مسائلی مربوط به کتاب و براهین اثبات خدا و مطالب دیگر عنوان شده است.

در فصل اول، مطالبی در علم و سفسطه، اقسام علوم و علم فلسفه بیان شده است.

در فصل دوم، دو مقوله علم و ادیان بررسی شده است.

در فصل سوم، به برهان امکان و وجوب،

در فصل چهارم، به برهان حرکت و حدوث،

در فصل پنجم، به برهان امکان فقری،

و در فصل ششم، به برهان وجودی آنسلم پرداخته شده است

از فصل ۷ تا ۱۲ کتاب به‌ترتیب براهین «صدیقین»، «نظم»، «معجزه»، «تجربه دینی»، «براهین اخلاقی» و «برهان فطرت» مورد بحث واقع شده است.

▪ ۱۷٫ توحید

◦ مؤلف: استاد شهید مرتضی مطهری

◦ انتشارات صدرا، قم

◦ تعداد صفحات: ۳۴۶ صفحه

این کتاب، تنظیم و تدوینی از شانزده جلسه از سخنرانی‌های شهید مطهری است که در انجمن اسلامی‌پزشکان در سال‌های ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ ایراد گردیده است. در بخش اول این کتاب، براهین اثبات وجود خداوند ارائه شده است. در این بخش، براهین اثبات خداوند در سه دسته «راه فطرت»، «راه‌های علمی‌یا شبه‌فلسفی» و «راه‌های عقلانی و فلسفی» دسته‌بندی شده است. در راه فطرت، اثبات وجود خداوند با استفاده از فطرت، مورد بررسی قرار گرفته است. در راه‌های علمی یا شبه‌فلسفی، برهان نظم، برهان هدایت و برهان حدوث بحث شده است. در راه‌های عقلانی و فلسفی، برهان حرکت ارسطو، برهان ابن سینا، برهان وجودی و برهان صدیقین تبیین و بررسی شده است. بخش دوم کتاب به‌بررسی شبهات، اختصاص یافته و ابتدا مسئله تکامل و سپس مسئله شرور مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. این کتاب در ضمن جلد چهارم مجموعه آثار استاد شهید مرتضی مطهری نیز منتشر شده است.

▪ ۱۸٫ اثبات وجود خدا به روش اصل موضوعی

◦ مؤلف: عبدالرسول عبودیت

◦ انتشارات: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره

◦ تعداد صفحات: ۱۶۸

نگارنده در این نوشتار بر آن است تا با استفاده از روش اصل موضوعی (روش قیاسی یا روش هندسی) وجود خداوند را به‌اثبات برساند. مباحث کتاب با این عناوین فراهم آمده است: «خدای دین و خدای فلسفه»، «انواع براهین اثبات خدا»، «مباحث مقدماتی و قراردادها»، «اثبات قضایای مقدماتی»، «براهین جهان‌شناختی» و «براهین صدیقین سینوی». در روش قیاسی، تعداد محدودی گزاره تحت عنوان «اصول» معرفی می‌شوند که صدق همه گزاره‌های دیگر علم قیاسی که به آن‌ها «قضایا» می‌گویند، باید به‌صدق آن‌ها مستند باشد. به‌عبارت دیگر، مقدمات استدلال‌هایی که قضایای علم قیاسی را ثابت می‌کنند یا باید خود این اصول باشند و یا باید نتایجی باشند که با استدلال‌های منطقی، بی‌واسطه یا باواسطه، از این اصول به‌دست آمده‌اند.

▪ ۱۹٫ براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز

◦ مؤلف: حمیدرضا شاکرین

◦ ناشر: مؤسسه فرهنگ دانش و اندیشه معاصر

◦ چاپ اول: ۱۳۸۵ش

◦ تعداد صفحات: ۳۴۴ صفحه

مؤلف در این کتاب براهین اثبات خداوند، از جمله برهان علیت، وجوب و امکان، تجربه دینی و نظم را در چهار فصل بررسی کرده است، همچنین در فصل اول اثبات‌پذیری و امکان استدلال بر وجود خداوند را بحث نموده است. مؤلف علاوه بر تبیین براهین اثبات وجود، بررسی و دادن پاسخ به شبهات برخی اندیشمندان ملحد و غیر ملحد، به‌ویژه جان هاسپرز را در تمرکز خویش دارد.

▪ ۲۰٫ خدا و مسئله شر

◦ مؤلف: محمدحسن قدردان قراملکی

◦ ناشر: دفتر تبلیغات اسلامی

◦ چاپ اول: ۱۳۷۷ش

◦ تعداد صفحات: ۲۹۶ صفحه

مؤلف در این اثر، ابتدا به‌مفهوم و تعاریف شرّ و تبیین مسئله می‌پردازد، در مرحله بعد، راه‌حل‌هایی که می‌تواند پاسخی برای مسئله شرّ باشد را بررسی می‌کند که شامل ده راه حل می‌باشد. در مرحله بعدی سه راه حل دیگر برای مسئله شر ذکر می‌کند که نمی‌تواند مورد قبول باشد و در واقع آن‌ها را نقد می‌کند و به‌عنوان راه‌حل مردود اعلام می‌کند. (سه راه‌حل ارگانیسم جهانی، ثنویت و کران‌مندی صفات باری‌تعالی)

▪ ۲۱٫ برهان‌های صدیقین

◦ نویسنده: حسین عشاقی

◦ ناشر: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران

◦ تعداد صفحات: ۴۰۰

در این اثر، ۲۲۰ تقریر از تقریرات فلاسفه و عرفا از برهان صدیقین ارائه شده است. انگیزه تألیف این کتاب، دفاع از حق و مقابله با تلاش‌های افرادی معرفی شده است که باور به خدا را صرفاً یک گزاره احساسی و عاطفی معرفی کرده و فارغ از این‌که خداوند، وجودِ حقیقی داشته باشد یا نه، صرفاً این اعتقاد را دارای سود عملی می‌دانند؛ بر طبق این باور، اعتقاد به وجود خداوند از یک حقیقت خارجی خبر نمی‌دهد؛ بلکه صرفاً بیان‌گر حالت درونی فرد، مانند: شادی و غم است. مؤلف ارائه برهان‌های عقلی بر وجود خدا به‌ویژه برهان صدیقین که دارای بالاترین مرتبه در میان این براهین است را در مقابل این نظریه می‌بیند. از این‌رو در این کتاب به ارائه براهین عقلی فیلسوفان و عرفا بر وجود خدا اهتمام می‌ورزد. کتاب، دارای مقدمه، مباحث مقدماتی و محتوای مطالب در دو بخش اصلی براهین فلسفی و براهین عرفانی است. نویسنده در نگارش این اثر از تعدادی منبع فارسی و عربی به‌علاوه دایره‌المعارف پل ادوارد به زبان انگلیسی بهره برده که در انتهای کتاب به آن اشاره نموده است.

نویسنده برهان‌های صدیقین ارائه شده در کتاب را دارای این ویژگی‌ها می‌داند: در هیچ‌یک از این براهین از مقدمات نظری استفاده نشده بلکه مقدماتش از بدیهیات اولیه و نهایتاً از بدیهیات ثانویه هستند. در ۱۰۵ برهان، برهان‌ها در دسته‌های پانزده‌تایی تقسیم شده‌اند که در هر دسته از آن‌ها وجود خداوند با دو تعریف اثبات شده است، یکی با مشهورترین تعریفش «واجب‌الوجود بالذات» و دیگری با یکی از تعریف‌های «موجود نخستین»، «موجود ناب»، «موجود بالذات»، «موجود مستقل»، «موجود ازلی»، «موجود ابدی» و «موجود برترین».

▪ ۲۲٫ اثبات وجود خدا (The evidenee of God in an expanding universe)

◦ مؤلف: جان کلوور مونسما (John clover Monsma)

◦ مترجم: احمد آرام، سیدمهدی امین، علی‌اکبر مجتهد

◦ ناشر: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی

◦ چاپ پنجم: خرداد ۱۳۶۲ش

◦ تعداد صفحات: ۳۵۲ صفحه

این کتاب قبل از انقلاب اسلامی‌توسط انتشارات حقیقت تبریز به چاپ رسیده و مورد استقبال قرار گرفته است. چاپ سوم این کتاب مربوط به سال ۱۳۴۲ش می‌باشد و تیراژ چاپ پنجم آن ۲۰هزار نسخه است که نشان از کثرت مخاطبان و تأثیرگذاری این کتاب است. این کتاب که به‌قلم گروهی از مؤلفان معاصر در ۴۲ مقاله تنظیم شده است به‌موضوع وجود خداوند و اثبات آن می‌پردازد و در این مهم از شواهد علمی‌هم کمک می‌گیرد. در برخی مقالات به‌تناسب به‌رابطه علم و دین پرداخته شده و به هماهنگی این دو مقوله تأکید شده است.

▪ ۲۴٫ خدا و دین در جهان پسامدرن

◦ مؤلف: دیوید دی گریفین

◦ ترجمه: حمیدرضا آیت‌اللهی

◦ ناشر: آفتاب توسعه

◦ چاپ اول: ۱۳۸۱ش

◦ تعداد صفحات: ۳۱۵ صفحه

مؤلف در فصل اول از الهیات پسامدرن سخن می‌گوید و وجود آن را در این عصر ضروری می‌شمرد.

در فصل دوم انتقال از جهان‌بینی قرون وسطی به‌مدرن و مراحل جهان‌بینی مدرن و ضرورت جهان‌بینی پسامدرن را بیان می‌دارد.

در فصل سوم خلاقیت و دین پسامدرن را بحث می‌کند.

در فصل چهارم به‌موضوع خداوند در جهان پسامدرن می‌پردازد، فقدان اعتقاد به‌خداوند در جهان مدرن و نتایج و آثار آن و بازیافت اعتقاد در جهان‌بینی پسامدرن در این فصل بحث شده است.

در فصل پنجم نظریه تکامل را مطرح می‌کند و ابتدا ناسازگاری خداباوری با تکامل و داروینیسم و علم جدید در اندیشه مدرن را بحث می‌کند و سپس سازگاری این دو را در جهان‌بینی پسامدرن بررسی می‌نماید.

در فصل ششم حیات پس از مرگ و رد آن در اندیشه مدرن و تأیید و اعتقاد به‌حیات پس از مرگ در جهان‌بینی پسامدرن را بررسی می‌کند.

در فصل هفتم نظام‌های معنوی را بحث می‌کند، نظام معنویِ آگوستینی و قرون وسطی، معنویت‌ستیزی مدرنیته و معنویت پسامدرن عناوین کلی این فصل می‌باشد.

مؤلف فصل هشتم را با عنوان جهان‌خوارگی، سلاح هسته‌ای و خداباوری پسامدرن بحث کرده است.

▪ ۲۵٫ رویکردهای معاصر در معرفت‌شناسی دینی

◦ نویسنده: آر.داگلاس گایوت، برندن اسویتمن

◦ ترجمه: هاشم مروارید

◦ نشر: نی

◦ چاپ تهران/۱۳۹۶

معرفت‌شناسی دینی شاخه‌ای کاربردی از معرفت‌شناسی است. در معرفت‌شناسی دینی درباره توجیه، عقلانیت، تجویز و استحقاق باورهای دینی بحث می‌شود. این کتاب مجموعه منتخبی از مقالات در زمینه معرفت‌شناسی دینی است که توسط دو تن از فیلسوفان دین گردآوری و ویراستاری شده است. این مجموعه بر اساس مهم‌ترین رویکردهای معاصر در معرفت‌شناسی دینی، در شش بخش تنظیم شده و هر بخش به‌یک رویکرد درباره عقلانیت باور دینی اختصاص داده شده است.

در هر بخش ابتدا سه مقاله، رویکرد مورد نظر را توضیح می‌دهد و از آن دفاع می‌کند، سپس یک مقاله به انتقاد از رویکرد مذکور می‌پردازد.

بخش اول مربوط به‌رویکرد الحاد و خداناباوری است. در این بخش سه مقاله از آنتونی فلو، ویلیام آل.رو و مایکل مارتین در دفاع از الحاد آمده است و در مقاله دیگری از شالکوْسْکی به‌نقد خداناباوری پرداخته شده است.

در بخش دوم، ایمان‌گرایی ویتگنشتاینی، در بخش سوم معرفت‌شناسی اصلاح‌شده الوین پلانتینگا، در بخش چهارم، الهیات طبیعی، در بخش پنجم، برهان شرط‌بندی بلز پاسکال، و در بخش ششم، تجربه‌دینی و ارتباط آن با وجود خداوند و اعتقاد بدان، مورد بررسی قرار گرفته است.