کرونانامه (۳)؛ پرسش‌های کرونایی و پاسخ‌های دکتر شریعتمداری

پاسخ دکتر حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به پرسش‌های کرونایی

۴. چرا برخی پدیده ها همچون کووید۱۹ نقش تخریبی دارند؟

این پدیده ها که بنابه ناشی شدن همه چیز، باواسطه و بی واسطه از خدا، آفریده های خدا هستند، چگونه در قدرت، حکمت و رحمت الهی، قابل درج، هضم و درک هستند؟

مؤمن چه نگاهی به این ناخواسته ها و ناخوانده ها دارد و چه رفتاری در قبال آنها پیش می گیرد؟

مؤمن، همچون یک دانشورِ کاوشگر می کوشد تا به همه ی رمزورازهای هستی دست یابد و از جمله بفهمد که چرا برخی پدیده ها آنچنان که ما می پسندیم نیستند و در این راه از علم، فلسفه و نیز متون دینی مدد می گیرد و البته می داند که دست یافتن به پاسخ قطعی در این زمینه، بسی دشوار است.

حال، اگر مؤمن در گره گشایی از این رازها توفیق نیافت، با تکیه بر ایمانش و با توجه به داده های دینیِ قطعی و نیز یافته های تجربی اش،

۱/۱. همیشه دل آرام و مطمئن است که حتما حکمتی در پسِ این رویدادها وجود دارد و کمترین حکمتش، وقوف به ناتوانی انسان و به بزرگی جهان و آفریننده ی جهان و جلوگیری از غَرّه شدن انسان است؛

۱/۲. احتمال می دهد که شاید این رویدادْ امتحان الهی و تلنگری آسمانی باشد تا ایمانش مِحک بخورد و با مواجهه ی مثبت او، تقویت بشود؛

۱/۳. احتمال می دهد که شاید این رویداد که دامنگیر او شده عقوبت لغزشی باشد که انجام داده، پس به استغفار رو می آورد؛

۱/۴. احتمال می دهد که شاید خدا به این وسیله، خواسته است وی را قدردان نعمت هایی قرار دهد که به راحتی در دسترس او بوده و او از آنها لذت نمی برده است؛

۱/۵. احتمال می دهد که خدا از این راه خواسته است او درکی از محرومیت های دیگران داشته و در اندیشه دیگرانی باشد که از برخی تنعم ها که او داشته، محرومند؛

۱/۶. احتمال می دهد که خدا از این راه خواسته است، آدمی به جایگاه و کارکرد طبیعت و محیط زیست، بیش تر توجه کند و از تصرف بیش از حد در طبیعت و منابع طبیعی دست بکشد؛

۱/۷. احتمال می دهد که خدا خواسته است او را و کنجکاوی اش را برانگیزد تا کاوش علمی اش را بیش تر کند و کاروان علم بشری را گامی به پیش ببرد و قدرت ایمنی و تاب آوری انسان را ارتقا دهد و…

و در هرحال، مطمئن است که همان پدیده ی زیانبار هم، در چارچوب همان نظمی عمل کرده که خدا قرار داده و چه بسا ایجاد یا فعال شدن آن به نوع عملکرد خود انسان برگردد یا اساساً، آن پدیده به مقتضای طبع خدادادش عمل کرده و اگر من آسیبی می بینم، به خاطر کاستی و سستیِ راه یافته به رفتارم در قبال طبیعت و دیگر انسان هاست.

۵.پنجمین پرسش کرونایی این است:

چگونه انسان می تواند بفهمد که فلان پدیده ی ناخوشایند عذاب است یا خیر(و فلان پدیده ی خوشایند نعمت است یا نقمت و عذاب)

مؤمن هر پدیده یا اتفاقی را مشمول تقدیر الهی می داند و بر این باور است که هر آنچه برایش پیش می آید، ممکن است لطفی در حق او باشد و ممکن است از سنخ قهر الهی باشد که البته همان هم مادامی که فرصت بازگشت به صلاح برای انسان فراهم است، به واقع، لطف الهی است.

این نگره و نگرانی، مؤمن را در دوگانه ی خوف و رجاء قرار می دهد: شاید این برخورداری نعمت باشد و شاید نقمت(عذاب و قهر) باشد و آن نابرخورداری نیز ممکن است نعمت باشد و ممکن است نقمت باشد، چه، او معتقد به تساویِ “خوشی و نعمت” و “ناخوشی و نقمت” نیست.

اما اینکه به واقع، این است یا آن، دقیقاً بستگی به نوع تلقی، نگاه و تعامل ما دارد. اگر ما در برابر امور خوشایند،

۱.خدا را بر همه نعمت هایش سپاس بگوییم(از گفتن الحمدلله تا به جاآوردن حق هر نعمتی)؛

۲.دچار فرَح و مَرح یا همان شادی بیش از حدی که آدمی را سرمست می کند و از خدا غافل می کند، نشویم؛

۳.از پیرامون خود و دیگرانی که برخوردار نیستند،غافل نشویم و از راه صدقه دادن یا قرض دادن یا هر شیوه ی دیگری با آنها مواسات(همدردی) کنیم و از داشته هایمان به آنها هم خیری برسانیم؛

می توانیم تاحدی اطمینان پیدا کنیم که این امر خوشایند مایه ی اِمهال واستدراج(مهلت دادن و به تدریج، گرفتار شدن) و ان شاءالله نشانه ی قهر الهی نیست.

از دیگر سو، اگر ما در قبال امور ناخوشایند،

۱.صبر پیشه کنیم و زبان به شکوه نگشاییم؛

۲.از گناهانمان به درگاه خدا استغفار کنیم؛

۳.دعا و نیایش را در دستور کار قرار دهیم؛

می توانیم تا حدی مطمئن باشیم که این امر ناخوشایند از سنخ قهر الهی نیست و بسا مایه ی جهش ایمانی انسان و پیشرفت های وی در زندگانی بشود.