قداست شنبه در آیین یهود

به گزارش ردنا (ادیان نیوز) روز شنبه شبات روزی است که نقش خود را بر هر فرد یهودی به جای گذاشته و او را بین ملل ویژگی بخشیده است. در تورات مقدس روز شنبه علامت عهد میان خدا و قوم بنی‏اسرائیل بوده است زیرا در این روز خداوند کار آفرینش جهان (از نیستی به هستی آوردن) را پایان داد. روز شنبه نه فقط برای فرد یهودی، بلکه برای خدمتکاران و حیواناتی که برای او به کار گماشته می‏شوند نیز روز آرامش و استراحت است. از اینجاست که شنبه دارای جنبه‏ های مختلف مذهبی، ملی، تاریخی و اجتماعی می‏باشد.

میصوا (فریضه) است که شبات را با خودداری از هر کار ممنوعی و نیز به وسیله مطالعه علم و دانش، خوردن و نوشیدن، شادی و تفریح و پوشیدن لباس‏های زیبا برگزار می‏کنند و به همین علت است که عزاداری در روز شنبه قطع می‏شود. در مورد فلسفه «شبات» نقطه نظرهای بسیاری از طرف مفسرین یهودی و شخصیت‏های علمی عنوان شده است.

یکی از این عقاید آن است که هر یهودی باید از اعمال و صفات مطلق الهی پیروی نماید و «شبات» یکی از این موارد است. چرا که خداوند در مرحله هفتم از آفرینش، خلقت جهان را به پایان رساند، از این رو یهودیان هم روز هفتم را تقدیس کرده و در آن آرامش جمعی و روحی می‏یابند.

«اریک فروم» روانشناس یهودی فلسفه «شبات» را چنین بیان می‏کند: از آنجا که در مرتبه اول در ده فرمان دلیل تقدیس شبات آرامش پس از خلقت (کتاب خروج فصل ۲۰ آیه ۸) و در مرتبه دوم دلیل آن را خروج از مصر و آزادی ذکر می‏نماید، (کتاب تثنیه فصل ۵ آیه ۱۵) «یاد آور که در سرزمین مصر غلام بودی و خداوندت با قدرت قوی و بازوی افراشته تو را از آنجا بیرون آورد، به همین جهت خداوندت به تو فرمان داد (دستورات) روز شبات را رعایت کنی».

بنابراین بین واژه‏های آرامش و آزادی باید رابطه‏ای وجود داشته باشد. «فروم» آرامش را صلح با اجتماع و آرامش با طبیعت معنی می‏کند. آرامشی که بر طبق آن انسان هیچگونه مداخله‏ای در پدیده‏های طبیعی نمی‏کند (خواه ساختن، خواه منهدم کردن) و با اجتماع نیز در حالت صلح و دوستی به سر می‏برد.

این صلح و آرامش سمبل دوران آزادی است که از دیدگاه یهودیت انسان پس از طی مراحلی به آن خواهد رسید.
در کتاب یشعیای نبی دوران ماشیح (منجی جهان) چنین توصیف شده است : «امتی بر امت دیگر شمشیر نخواهد کشید و کسی دیگر جنگ نخواهد آموخت…» بنابراین هر یهودی با تقدیس شبات، آن دوران ایده‏آل را تجربه می‏کند و سعی او بر این است که با اعمال خود فرا رسیدن آن دوران را تسریع نماید.

همچنین هارامبام (موسی‏بن‏میمون) فیلسوف و عالم یهودی در مورد «شبات» نظری فلسفی را عنوان می‏ کند. به نظر او یهودیان با به جا آوردن شبات، ایمان به یکی از مهمترین اصول یهودیت یعنی «حیدوش هاعُولام» (حدوث عالم) را اعلام می ‏کنند. برخلاف نظریه ارسطو در مورد قدوم عالم که معتقد بود جهان از ازل وجود داشته است، یهودیت جهان را حادث می‏داند به این معنی که جهان برطبق قوانین الهی بوجود آمده و تکوین یافته است، چنان که در تورات آمده است:

خدا در ۶ روز جهان را خلق نمود و روز هفتم آرامش یافت

قوانین شبات از مهمترین فرمان‏ های تورات مقدس و روز شبات از مقدس‏ترین روزهای سال است. اهمیت این قوانین به اندازه‏ای است که هنگامی که نور جلال الهی برای اعطای ده فرمان اولیه تورات بر کوه سینای متجلی شد، پس از اعلام اصول یکتاپرستی، پرستش نکردن بت‏ها و سوگند نخوردن نابجا و بی‏مورد به نام خدا، در فرمان چهارم قانون «شبات» را به طور مفصل دستور فرمود. درباره این قانون بیش از ۵۰ بار در تمام کتب مقدس تاکید گشته و برای اشخاصی که عمدا در اجرای قوانین شبات اهمال می‏کنند کیفر و مجازات سختی تعیین شده است.
در تورات کتاب خروج ۳۱:۱۷ آمده است: «روز شبات بین من (خداوند) و بنی اسراییل نشانه است».

«هارامبام» موضوع زیر پا نهادن قداست شبات را برای بنی‏اسراییل نوعی بی‏ایمانی نسبت به خداوند می‏داند. «هاراو حافص حییم» برای این مطلب مثالی را ذکر می‏کند. هر فردی که در مغازه‏ای مشغول به کار می‏شود، یک تابلو را بر سردر محل کار خود در مقابل دید عموم قرار می‏ دهد و بر آن تابلو عباراتی را می ‏نویسد که نشانگر دایر بودن آن حرفه در آن محل و مشغول بودن آن شخص به آن کار می‏باشد. وجود این تابلو به آن دلیل است که گر آن شخص به دلایلی مجبور شد که به مدت چند روز یا چند هفته محل کار خود را ترک کند، مردم با دیدن آن تابلو مطمئن شوند که آن حرفه همچنان در آن مکان دایر است و صاحب مغازه به زودی به سر کار باز خواهد گشت. اما چنانچه شخص تابلو محل کار خود را بردارد، برای همگان معلوم خواهد شد که او به طور کلی از این محل نقل مکان کرده و دیگر نباید برای انجام آن حرفه خاص به آن مغازه مراجعه کنند.

خداوند در این آیه می‏فرماید «شبات بین من و بنی‏اسراییل نشانه است» یعنی تعطیلی روز شبات و اجرای قوانین آن به منزله همان تابلو بر سردر زندگی هر فرد یهودی و در مقابل دید خداوند و مردم است و تا زمانی که تابلوی «رعایت شبات» در زندگی او دیده می‏شود نشانه وفاداری و ایمان او به خدا و رعایت پیمانی است که بین آن دو بسته شده است، خداوند او را همچنان از مقربان خود می‏شمارد و اطمینان خواهد داشت که به زودی به راه صحیح بازگشته و دستورهای او را کاملا اجرا خواهد نمود.

آری! شبات یکی از ارکان اصلی مذهب ما است و با تعطیل کردن آن انسان از طبیعت خاکی و گرفتاری‏های زندگی دنیوی رهایی یافته و گامی به سوی معنویات می‏گذارد تا روحش را برای مرحله‏ای بسیار عالی آماده سازد. شش روز کار مداوم، ممکن است موجب غفلت انسان از ماهیت معنوی و اصلی خود شود، ولی با فرا رسیدن روز مقدس شبات یک یهودی مومن می‏تواند هویت اصلی خویش را باز یابد و همین خودشناسی است که باعث می‏شود خدای یکتا را بیشتر درک کند. چه با عظمت و باشکوه است هنگامی که فارغ از هر بار زندگی، در کنیساها اجتماع می‏نماییم و همه با یک صدا و آوازی خوش این جملات را (در متن لخادودی) ندا سر می‏دهیم: «محبوبم! بیا به استقبال عروس (شبات) برویم و شبات را پذیرا شویم».

آیاتی از کتاب مقدس تورات و کتب انبیا یهود مربوط به اهمیت و حرمت «شبات» و لزوم اجرای قوانین آن

۱) کتاب پیدایش فصل ۲ آیه ‏های۲ و ۳

«خداوند تا روز هفتم کار خلقت را به انجام رسانید، سپس روز هفتم کارهایش را (در آفرینش) تعطیل نمود: خداوند روز هفتم را برکت کرده و آن را مقدس نمود، زیرا در آن روز خداوند از تمام کارش که برای ساختن آفریده بود دست برداشت».

از این آیات نتیجه می‏گیریم هر فرد یهودی که قوانین شبات را رعایت می‏کند هم متبرک و هم مقدس می‏گردد.

۲) کتاب خروج فصل ۱۶ آیه ۲۳

«موسی به آنها (بنی اسراییل) گفت این همان است که خداوند گفته است: فردا استراحت کامل و شبات مقدس است، آنچه (فردا) می‏خواهید بپزید (امروز) بپزید و آنچه (فردا) میخواهید آب‏پز کنید (امروز) آب‏پز کنید…»

۳) کتاب خروج فصل ۱۶ آیه ۲۹ : «توجه کنید که این شبات را خداوند به شما داده است. به همین جهت او در روز جمعه نان دو روزه به شما می‏دهد. هر یک در جای خود بمانید و کسی در روز هفتم به قصد (کاری) از مکان خود بیرون نرود».

۴) کتاب خروج فصل ۲۰ آیات ۸-۹-۱۰-۱۱: فرمان چهارم از ده فرمان: «روز شبات را به خاطر داشته باش که آن را مقدس بداری ، شش روز کار کن و تمام کارت را انجام بده و روز هفتم برای خداوندت شبات است. تو، پسرت، دخترت، غلامت، کنیزت، چهارپایت و غریبت که تحت اختیار تو هستند، هیچ کاری نکنید. زیرا خداوند آسمان و زمین و دریا و آنچه در آنها است در شش روز ایجاد نمود و روز هفتم را روز آسایش قرار داد، به همین جهت خداوند روز شبات را برکت داده و آن را مقدس نمود».

۵) کتاب خروج فصل ۲۳ – آیه ۱۲ : «شش روز کارهایت را انجام بده و روز هفتم را تعطیل کن تا این که گاوت و الاغت استراحت کنند و (حتی) فرزند کنیزت و آن غریب تجدید قوا نماید».

۶) کتاب خروج فصل ۳۱ آیه ۱۳: «و تو به فرزندان اسراییل صحبت کرده بگو به هرصورت شبات‏ها (تعطیل‏ها)ی مرا رعایت نمائید زیرا بین من و شما در تمام نسل‏هایتان نشانه‏ای است که بدانید که من خدا مقدس‏کننده شما هستم».

۷) کتاب خروج ۳۱:۱۴ «پس شبات را رعایت کنید چون که برای شما مقدس است».

۸) کتاب خروج ۳۱:۱۵ «شش روز کار انجام گیرد و در روز هفتم شبات (تعطیل همه کارها) و استراحت کامل بوده، از جانب خداوند، مقدس است».

۹) کتاب خروج ۳۱:۱۶ «فرزندان اسراییل شبات را رعایت کنند تا این که شبات را نسل اندر نسل برای خود پیمان ابدی قرار دهند».

۱۰) کتاب خروج ۳۱:۱۷ «بین من و فرزندان اسراییل برای ابد نشانه است که خدا، آسمان و زمین را در شش روز درست کرد و روز هفتم (از کار آفرینش) استراحت نموده آرام گرفت».

۱۱) کتاب خروج ۳۴:۲۱ « شش روز کار کن و روز هفتم را تعطیل نما (حتی) هنگام شخم و زمان درو روز شبات را تعطیل کن».

۱۲) کتاب خروج ۳۵:۲ «شش روز کار انجام گیرد و روز هفتم برای شما مقدس باشد، از جانب خدا شبات (تعطیل تمام کارها) و استراحت کامل است».

۱۳) کتاب خروج ۳۵:۳ « در هر جائی که باشید در روز شبات آتش روشن نکنید».

۱۴) کتاب لاویان ۱۹:۳۰: «تعطیل‏های مرا رعایت کنید و مکان مقدس مرا مورد احترام قرار دهید، من خدا هستم».

۱۵) کتاب لاویان ۱۹:۳ «هر یک از شما از پدر و مادر خودتان ترس داشته باشید و (تعطیلات) شبات‏های مرا رعایت نمائید. من خدا خالق شما هستم».

۱۶) کتاب لاویان ۲۳:۳ «شش روز کار انجام گیرد و روز هفتم «شبات» تعطیل کامل، و روز اجتماع مقدس است هیچ کاری نکنید. در هر جائی که باشید شبات متعلق به خدا است».

۱۷) کتاب لاویان ۲۶:۲ «تعطیل‏های مرا مراعات کنید و مکان مقدس مرا محترم بدارید، من خدا هستم».

۱۸) کتاب تثنیه ۵:۱۲ «همانطوری که خدا خالقت تو را فرمان داد مواظب باش روز شبات را مقدس بداری».

۱۹) کتاب تثنیه ۵:۱۳ «شش روز کار کن و تمام کارت را انجام بده».

۲۰) کتاب تثنیه ۵:۱۴ «و روز هفتم برای خدا خالقت شبات است، تو پسرت، دخترت، غلامت و کنیزت و گاوت و الاغت و هر چهارپایی که از آن تو باشد و غریبت که تحت اختیار تو هستند هیچ کاری نکنید. تا اینکه غلامت و کنیزت چون تو استراحت کنند».

۲۱) کتاب تثنیه ۵:۱۵ «به یاد بیاور که در سرزمین مصر غلام بودی و خدای خالقت با قدرت قوی و بازوی افراشته تو را از آنجا بیرون آورد. به همین جهت خدای خالقت به تو فرمان داد دستورات روز شبات را رعایت کنی».

۲۲) کتاب یشعیای نبی ۵۶:۲ «خوشا به حال کسی که این را انجام می‏دهد و بنی آدمی که به آن اهمیت می‏گذارد یعنی این که «شبات» را نگاه می‏دارد که آن را خوار نکند و دست خود را از انجام هر کار بدی منع می‏کند».

۲۳) کتاب یشعیا ۵و۴: ۵۶ «زیرا خداوند درباره افراد نازا (افرادی که صاحب فرزند نمی‏شوند) که شبات‏های مرا نگه می‏دارند و آنچه را که من تمایل دارم اختیار نمایند و به عهد من پای‏بند گردند چنین می‏گوید: که به ایشان در خانه خود و در اندرون دیوارهای خویش یادگاری و اسمی بهتر از پسران و دختران خواهم داد، اسمی جاودانی که هیچگاه منقطع نخواهد شد به ایشان خواهم بخشید».

«تمام کسانی که شبات را نگاه می‏دارند و آن را خوار و بی‏حرمت نمی‏کنند و به این عهد من پای‏بند هستند، آنها را به کوه مقدس خود آورده و در جایگاه ستایش، آنها را شادمان خواهم نمود، قربانی‏های سوختنی و ذبایح آنها را بر مذبح من مورد قبول خواهند شد، زیرا خانه من خانه عبادت برای تمام قوم‏ها خوانده خواهد شد»

۲۴) کتاب یشعیا ۷ و۶ : ۵۶ «تمام کسانی که شبات را نگاه می‏دارند و آن را خوار و بی‏حرمت نمی‏کنند و به این عهد من پای‏بند هستند، آنها را به کوه مقدس خود آورده و در جایگاه ستایش، آنها را شادمان خواهم نمود، قربانی‏های سوختنی و ذبایح آنها را بر مذبح من مورد قبول خواهند شد، زیرا خانه من خانه عبادت برای تمام قوم‏ها خوانده خواهد شد».

۲۵) کتاب یشعیا ۱۴ و ۱۳ : ۵۸ «اگر پای خود را از خوار کردن شبات بازداری و آنچه را که میل تو است در این روز مقدس من انجام ندی و شبات را لذت خود بخوانی و روز مقدس خدا را محترم بدانی و آن را عزت نمایی که کارهای معمول خود را انجام ندهی و درصدد بدست آوردن آنچه را که مایل هستی نباشی و از سخن گفتن (درباره کارهای دنیوی) خودداری کنی، آن وقت از خدای خودت متلذذ خواهی شد و من تو را بر مکان‏های رفیع زمین سوار خواهم کرد و میراث یعقوب پدرت را به تو خواهم داد زیرا این کلام خدا است که فرموده است».

۲۶) کتاب یرمیای نبی ۱۷:۲۱ «خداوند چنین فرموده است: مواظب جان خود باشید و در روز شبات شیئی را حمل نکنید که با خود به دروازه‏های اورشلیم بیاورید».

۲۷) کتاب یرمیا ۱۷:۲۲ «و چیزی را از خانه‏های خود بیرون نیاورید و هیچ کاری انجام ندهید و روز شبات را همان طوری که به اجداد شما امر کردم مقدس بدانید».

۲۸) کتاب یرمیا ۱۷:۲۷ «اگر فرمان مرا اجرا نکنید و روز شبات را مقدس ندانید و در روز شبات اشیایی را حمل کرده و با آن به دروازه‏های اورشلیم بیایید آنوقت آتشی را در دروازه‏های آن خواهم افروخت که تمام قصرهای اورشلیم را بسوزاند و خاموش نشود».

۲۹) کتاب یحزقل نبی ۲۰:۱۲ «شبات‏هایم را به آنها عطا کردم تا علامتی میان من و ایشان باشد و بدانند که من خدایی هستم که ایشان را تقدیس می‏نمایم».

۳۰) کتاب یحزقل ۲۰:۱۳ «خاندان اسرائیل در بیابان از امر من تمرد کردند، طبق قوانین من رفتار ننمودند و از احکام من که هر انسانی آنها را انجام دهد به وسیله آنها زنده خواهد ماند، متنفر شدند و شبات‏های مرا خوار نمودند، و من هم تصمیم گرفتم که غضب خود را در بیابان بر آنها بریزم».

۳۱) کتاب یحزقل ۲۰:۲۰ «شبات‏های مرا مقدس بدانید تا بین من و شما علامت و نشانه باشند تا بدانید که من هستم خداوند خالق شما».

۳۲) کتاب نحمیای نبی ۹:۱۴ «(ای خدا!) شبات مقدس خود را به آنها (بنی‏اسراییل) اعلام فرمودی و اوامر و احکام و شرایع خود را توسط موسی بنده‏ات به آنها دستور دادی».

۳۳) کتاب نحمیا ۱۰:۳۲ «اگر اقوام زمین کالاها و آذوقه‏ها را روز شبات برای فروختن بیاورند آنها را از ایشان در روزهای شبات و روزهای مقدس نخریم…»

۳۴) کتاب نحمیا ۱۷ و ۱۶: ۱۳ «و بعضی از اهل «صور» که در آنجا ساکن بودند ماهی و هرگونه متاع می‏آوردند و در روز شبات به بنی‏یهودا و اهل اورشلیم می‏فروختند، پس با بزرگان یهودا مشاجره نمودم و به ایشان گفتم این چه عمل بدی است که شما انجام می‏دهید و روز شبات را خوار می‏کنید».

۳۵) کتاب نحمیا ۱۳:۱۹ «قبل از ورود (آغاز) «شبات» فرمان دادم که دروازه‏های اورشلیم را ببندند و گفتم که قبل از اتمام شبات آنها را نگشایند و از خادمان خود بر دروازه‏ها گماشتم تا باری در شبات آورده نشود».

۳۶) کتاب نحمیا ۱۳:۲۲ «به لویان (لاوی‏ها) امرکردم که خود را تطهیر نموده، بیایند و دروازه‏ها را برای تقدیس نمودن شبات محافظت نمایند».

۳۷) آن که در شبات شادی نماید، تمام آرزوهای قلبش برآورده می‏گردد، چنان که حضرت داوود (ع) می‏فرماید: «با خداوند شاد باش و او درخواست‏های دلت را به تو خواهد داد». (کتاب تهیلیم ۳۷:۴)