ادیان ایران باستان (قسمت اول)
ادیان ایران باستان به مجموع ادیان یا جنبش‌های دینی گفته می‌شود که اساس آنها الگوی فرهنگی و عقیده‌ای ایرانیان را تبیین کرده است.
ردنا (ادیان نیوز) – بسیاری از ما بر این باوریم که آیین زرتشت اولین دین ایرانیان باستان بوده و از آن رو مذاهب و اعیاد مختلف آن را گرامی می‌داریم. اما مطمئنا برایتان جالب خواهد بود اگر بدانید ادیان ایران باستان به مجموع ادیان یا جنبش‌های دینی گفته می‌شود که اساس آنها الگوی فرهنگی و عقیده‌ای ایرانیان را تبیین کرده است.
این ادیان در طول تاریخ کهن ایران به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود: قبل از زرتشت، دین زرتشت و سایر ادیان. که در این میان نسبت به دو مورد دیگر اطلاعات کمی وجود دارد. با این تفاسیر می‌توان درک کرد که زرتشت دین تمامی ایرانیان حاضر در این کشور نبوده و ادیان دیگری نیز وجود داشته که با پیروانی هرچند کم به بقای خود ادامه داده‌اند. نکته قابل توجه اینجاست که ایرانیان باستان توانسته اند نقش بسیار برجسته‌ای را در شکل‌گیری سایر ادیان الهی همچون یهودی، مسیحیت و حتی اسلام ایفا نمایند. که به مرور متوجه آن خواهید شد.
این مسئله را نمیتوان کتمان کرد که در طول چهار هزار سال گذشته تحولات فکری و اندیشه‌های مذهبی متفاوتی شکل گرفته و از بین رفته است تا اینکه امروزه دین کشور عزیزمان ایران، اسلام و مذهب شیعه آن به رسمیت شناخته شده است.
با این حال اگر علاقمند به آگاهی بیشتر نسبت به ادیان ایران در دوران باستان دارید توصیه می‌کنیم در این محتوا با ما همراه باشید زیرا درنظر داریم توضیحاتی در این زمینه خدمت شما ارائه دهیم.
دسته‌بندی ادیان ایران باستان کدام‌اند؟
همانطور که گفته شد ادیان ایران باستان به سه دسته تقسیم بندی می‌شوند. اما نکته اینجاست که هرکدام از آنها زیرشاخههای مخصوص به خود را دارند که عبارتند از؛
* آئین باستانی مغان
* آئین باستانی مهرپرستی یا میترائیسم
* دین باستانی زرتشت
* آئین باستانی مانی
* آئین باستانی مزدک
تشابهات ادیان در ایران باستان
به هیچ عنوان مقایسه جهان گذشته با جهان امروز امکان‌پذیر نیست. در هیچ مقوله‌ای نمیتوان این قیاس را گنجاند. زیرا در گذشته افراد کاملا پراکنده از هم زندگی می‌کردند و تصور هرگونه ارتباط میان آنان تقریبا غیرممکن به حساب می آید. اما مطمئنا برایتان شگفت آور خواهد بود اگر بگوییم که باورهای مشابه بسیار زیادی میان ادیان ایران باستان وجود دارد. شباهتی که حتی در ادیان پس از زرتشت نیز به وجود آمده و همچنان در میان پیروان ادیان دیگر رواج دارد. در ادامه برخی از مهم‌ترین این شباهت‌ها را خدمت شما معرفی می‌کنیم؛
خدا و خدایان در ادیان باستان
در تمامی ادیان ایران باستان و ادیان کنونی جهان، خدایی بسیار والا، فوق تصور بشریت، فوق العاده مهربان و بخشنده به پیروان معرفی شده است. همگی علم خدا را بی‌نهایت می‌دانند. مسئله ای که حتی در کتاب قرآن کریم نیز به روشنی به اشاره شده است و حتی مشرکان با تمام بدی‌هایشان نتوانسته‌اند به کتمان آن بپردازند.
ادیان باستان و نیاکان پرستی
این مسئله غیرقابل کتمان است که همه ما از ترس واهمه داریم اما قبول کرده‌ایم که روزی عجل به سراغمان می‌آید اما در گذشته ترس از مرگ به نوعی خرافات تبدیل شده بود و آنها از بازگشت اموات می‌ترسیدند. از همین‌رو به سراغ انجام اعمالی می‌رفتند تا احتمال بازگشت آنها را کاهش دهند. این اعتقاد کم کم با نیاکان پرستی در ادیان باستان نمد پیدا کرد و ساخت بت‌هایی را رواج داد. چه بسا که امروزه در ژاپن می‌توانید نمونه‌های بارزی از آن را مشاهده کنید.
جادو در ادیان باستان
در گذشته جادو مسئله‌ای جداناپذیر از زندگی انسان ها بوده است. حتی در ادیان ایران باستان از جادو با هدف دلجویی و مددخواهی از نیروهای طبیعت استفاده می‌کردند. این مراسم که اغلب جادوگران برگزارکننده آن بودند و رهبری مراسم را برعهده داشتند تلاش می‌کردند تا از نیروهای خود برای یافتن علاج بیماری‌ها استفاده نمایند. آنها به این کار شمن می‌گفتند.
قربانی در ادیان باستانی
امروزه وقتی صحبت از قربانی می‌شود همه ما عید قربان و مراسم ذبح گوسفند را به خاطر می‌آوریم. اما در گذشته و در ادیان باستان ایران و جهان قربانی برای معبود از انوداع مختلفی برخوردار بود . این قربانی میتوانست از ریختن جرعه‌ای آب یا شراب باشد تا اهدای گیاهان و محصولات، قربانی حیوانات و حتی کودکان و بزرگسالان . حتی در برخی از ادیان کودکان را برای قربانی و هدیه به معبود در آتش می‌انداختند.
مهم‌ترین ادیان ایرانیان باستان را می‌شناسید؟
اگر جزء علاقمندان به تاریخ و ادیان ایران باستان باشید مطمئنا این سوال ذهن شما را به خود مشغول می‌کند که در میان تمامی ادیان باستانی کدام یک جزء مهم‌ترین بوده و بخش بزرگ‌تری از تاریخ را به خود اختصاص داده است؟
باید گفت دین و آئین مهرپرستی مهم‌ترین دین باستانیان به شمار می‌آید. طبق تحقیقات صورت گرفته باور مهرپرستان به این بوده؛
خداوند روزگاری در یک غار ظهور کرد و شبانانی را که در آن مکان مشغول چرانیدن گوسفند خود بودند را به ایمان دعوت کرد. آنگاه گاو نری را کشت و خون جاری او، سرسبزی و باوری را به همراه آورد. اما پس از مدتی به آسمان رفته تا از آن طریق بندگان خود را به ایمان، تقوا و عمل صالح دعوت کند. از همین‌رو معابد را به پاس احترام به خداوند در غارها می‌ساختند و در آن به پرستش معبود می‌پرداختند.
شاید به همین دلیل است که امروزه معابد متروکه بسیار زیادی را در بخش‌هایی از اروپا شاهد هستیم.
نکته جالب اینجاست که در آئین مهرپرستی کسانی که برای اولین بار به این دین روی می‌آوردند باید از هفت مرحله عبور می‌کردند و در هر مرحله نامی برای آنها انتخاب می‌شد. در انتها، مراسم نان و عسل که همواره یادآور مراسم نان و شراب مسیحیت است را به اجرا درمی‌آوردند و پس از تعمید در خون گاو جزء پیروان این دین به حساب می‌آمدند.
مطمئنا تاکنون دلیل اهمیت دین و آیین مهرپرستی را متوجه شده‌اید. به عبارتی بسیاری از اعتقادات و آئین‌های دین مسیحیت از مهرپرستی گرفته شده است.
کلام آخر
در ابتدای مقاله شما را با انواع ادیان ایران باستان آشنا کردیم؛ اما مسائل بسیار مهم دیگری وجود داشت که قبل از آشنایی با این ادیان باید نسبت به آن آگاهی پیدا می‌کردید. از جمله تشابهات موجود در ادیان باستان که اکثریت آنها را امروزه شاهد هستیم از جمله قربانی و ذبح گوسفند که خصوصا در دین اسلام از ارزش بسیار بالایی برخوردار است و مراسم نان و عسل که شباهت بالایی به مراسم نان و شراب در دین مسیحیت دارد. اینها تماما نمونه‌هایی هستند که اکثریت ما نسبت به آن ناآگاه هستیم. اما نیازی نیست نگران باشید زیرا درنظر داریم در مقاله‌ای جداگانه نسبت به تمامی ادیان ایران باستان توضیحاتی خدمت شما ارائه دهیم. تنها کافیست با ما همراه باشید و یا اگر سوالی ذهن شما را به خود مشغول کرده به بخش تماس باما مراجعه کنید تا اطلاعات کامل تری در اختیار شما قرار دهد.
فرآوری: ردنا (ادیان نیوز)