عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: معنویت نوین اسلامی باید به انسانها بگوید که معناداری زندگی انسان در آیینی است که ارتباط و اتصال ما از مبدأ وجودی قطع نشود.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، وحید سهرابیفر، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در دومین جلسه دوره تخصصی عرفان و معنویت که با عنوان «معنویت و انسان معاصر» دایر شد، اظهار کرد: طرح جایگاه ویژه ماه رمضان در متون و توصیههای دینی و نسبت معنویت دینی و انسان معاصر از جمله موضوعات جلسه پیشین بود و نگاهی هم به ویژگیهای انسانهای معاصر صورت گرفت.
وی با طرح این سؤال که معنویت دینی چه جایگاهی میتواند داشته باشد؟ تبیین کرد: آنچه بازگشت به آن روی داده دین سنتی نیست و اقبال به امر معنوی و بازگشت به امر قدسی ترکیبی است از آنچه در معنویتهای جدید وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: متولیان نهاد دین مشغول نقد معنویتهای جدید هستند و بخشی از کار اهتمامی است که به نقد معنویتهای جدید نشان داده میشود تا مشخص شود چه کمبودها و کاستیهایی دارند و معطوف به دنیا و ناظر به زندگی اخروی ما نیستند.
ضرورت بازخوانی معنویت اسلامی در قالب معنویت نوین اسلامی
وی با تأکید بر اهمیت بازخوانی برای معنویت اسلامی در قالب معنویت نوین اسلامی بیان کرد: ارائه صرف صورتبندیهای قدیمی از معنویت اسلامی برای انسان معاصر چندان راهگشا نبوده و پاسخگوی همه سوالات نیست در حالی که معنویت نوین اسلامی مبتنی بر آموزههای دینی و آیات و روایات و ناظر بر انسان امروزی است و به پرسشهای انسان معاصر میپردازد و در پی صورتبندی جدیدی از معنویت اسلامی برای دوره معاصر است.
سهرابیفر با تأکید بر پی بردن بر ضرورت ماجرا در مرحله اول تصریح کرد: نخستین نکته برای اینکه معنویت اسلامی را برای انسان معاصر قابل فهم و پذیرش کنیم این است که به طور اساسی تفسیر و فهم ما از دین فهم معنوی باشد و دین را به عنوان نظامی که از بخشهای مختلف مانند اعتقادات، اخلاق، موضوعات فردی و اجتماعی تشکیل شده بفهمیم و تفسیر کنیم یعنی در این نگاه غایت دین معنویت است اگر چه در تک تک احکام حیث معنوی روشن نباشد.
حاکمیت روح معنوی برای دین
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: نگاه به بخشهای مختلف دین تابع اولویتی است که دین معرفی میکند که اساس امور معنوی هستند و دیگر مباحث مقدمه برای امر معنوی است و این مسئله در اندیشه بزرگان مطرح شده است. دین آمده تا ما را نجات دهد و راه را برای ما باز کند و مقدمات را طی کنیم تا به غایات برسیم بنابراین زمانی که دینورزی میکنیم روح معنوی برای دین باید حاکم باشد.
وی با اشاره به انواع رجوع به دین، عنوان کرد: برخی اوقات سراغ دین رفتن مبتنی بر مبانی مفصل و حجیمی میشود و مقدمات بعیدی با کل مباحث کلامی، تاریخی و فلسفی همراه میشود.
سهرابیفر ادامه داد: راه دیگر این است که بحثهایی تئوری و نظری را به اندازه نیاز کاهش دهیم و به اندازه لازم به آنها بپردازیم و سعی کنیم شروع ساده حداقلی، راحت، نزدیک و معطوف به هدف باشد بنابراین زمانی که از معنویت دینی سخن میگوییم نباید مبتنی بر مقدمات بعید باشد.
وی یادآور شد: نکته دیگر این است که وزن کار، انرژی و تلاش در این رویکرد بدیل معطوف بر این است که بتوانیم به نیازهای انسان معاصر بپردازیم یعنی از روی زمین شروع کنیم و از نیازها و مشکلات سؤال کنیم به طوری که از او سؤال کنیم که چه مشکلات و چالشهایی دارد؟
پوچی یکی از مشکلات جدی انسانها است
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب پوچی را یکی از مشکلات جدی انسانها ذکر کرد و افزود: ما نیازمند تعالی از این عالم مادی هستیم اینکه در وجود خود ساحت معنوی احساس کنیم چرا که بخشی از کمال و استعدادهای ما در ساحت معنوی نهفته است بنابراین نیازمند شکوفایی استعدادها و تواناییهای خود هستیم.
وی تصریح کرد: ممکن است برخی بگویند گمشده ما در زندگی آرامشی است که مدتها احساس نکردیم، انسان معاصر با چنین نیازهایی مواجه است و از آموزه معنوی توقع دارد که آنها را برآورده کند.
سهرابیفر با اشاره به صدر اسلام و شروع دعوت پیامبر اکرم(ص)، عنوان کرد: ایشان از مقدمات بعید و ادعای دشوار آغاز نکردند بلکه فرمودند فلاح و رستگاری امری است که هر انسانی طالب آن است و میخواهیم آن را به شما عرضه کنیم.
اتصال به مبدأ وجودی در معنویت نوین اسلامی برقرار است
وی با تأکید بر اینکه معنویت دینی باید به مسئله پوچی بپردازد، عنوان کرد: معنویت نوین اسلامی باید به انسانها بگوید که معناداری زندگی انسان در آیینی است که ارتباط و اتصال ما از مبدأ وجودی قطع نشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: کسی که با احساس پوچی، اضطراب، نارسایی و دشواریهای مختلف مواجه است باید در نظر داشته باشد که برخی اوقات اتصال ما با مبدأ برقرار نیست به طوری که در آیات قرآن به این امر به روشنی پرداخته شده است که هر کسی از یاد من روی گردانی کند زندگیاش سخت میشود و روز قیامت وضعیت نابسامان دارد.
وی تصریح کرد: اگر ما از اساس خود جدا شویم گویا خودمان را فراموش میکنیم به عبارت دیگر ما موجوداتی تبعی هستیم و اگر ذات را فراموش کنیم؛ هیچ نیستیم.
سهرابیفر با بیان اینکه متون دینی و مطالعه آنها ظرفیت قابل توجهی دارد، گفت: در قالب شرایط خاص یافتههای درونی انسانها حائز اهمیت و اعتبار هستند که در متون دینی و آیات و سیره میتوانید آن را به خوبی مشاهده کنید که بحث فطرت یکی از آنها است.
وی فطرت را بیانگر نوع آفرینش ما عنوان و بیان کرد: انسانها به نحو خاصی آفریده شدهاند که سرشت انسانها گرایش و کشش به سوی خداوند و عالم معنا دارد و درون خود موتور محرکه و چراغ هدایت دارند که این امر درونی ما با هدایتهای خداوند در قالب پیامبران و امامان همراه میشود که زمینهساز هدایت و رستگاری است.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: اگر درون انسانها این فطرت نبود از بیرون هر چه آموزه و روایات و آیه بیان میشد اثر نداشت. امروزه اگر انسانها به خداوند ایمان میآورند به دلیل حالت و کششی است که در وجودشان به عنوان فطرت وجود دارد بنابراین میتوانیم به فطریات انسانها اعتماد کنیم.
وی با بیان اینکه بحث زیادی در آیات و روایات پیرامون مفهوم عقل وجود دارد، تصریح کرد: عقل در ادبیات دینی جایگاه ویژه و ممتاز دارد و آیات فراوانی ما را به عقل فراخوانده است. یعنی عقل ما ظرفیت عظیم و ویژه دارد و با عقل میتوانیم خدا را بپرستیم و شایسته رسیدن به بهشت باشیم.
سهرابی فر ادامه داد: برای یافتههای درونی، ادراک و فهم انسانها باید در معنویت دینی خود جایگاه و وزن خاصی قائل باشیم؛ آیات صریحتری وجود دارد که به نفس انسان و آنچه که او را شکل داد قسم یاد میکند.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: ممکن است دچار زنگارها و موانعی شویم که با ادراکات درونی ما صاف و صادق نباشند و عقل، فطرت و نفس ما مخدوش شده باشند بنابراین نیازمند منبع بیرونی مانند قرآن و روایات معتبر هستیم.
وی با اشاره به اعتقاد شهید مطهری در این زمینه عنوان کرد: اگر انسان صادق باشد و در پی حق و حقیقت باشد و به طور جدی این راه را طی کند حقیقت بر او عرضه میشود و آنچه قلب او ادراک میکند؛ حظی از هدایت و رستگاری دارد.
سهرابیفر تصریح کرد: پیامبر(ص) میفرمایند میخواهی ببینی خوبی چیست زمانی که یک کار را انجام میدهی به قلبت نگاه کن ببین قلبت آرامش دارد و راضی است که این کار را کردی اگر این حس را پیدا کردی کار نیکی انجام دادی و اگر احساس کردی در درون خود مکدر و ناراضی هستی نشانگر این است که کار درستی انجام ندادی.
وی افزود: در کنار آیات و روایات باید برای ادراکات و یافتههای افراد وزن و اعتبار قائل باشیم و این نکته زمینهسازی است که بتوانیم نسخهای از معنویت اسلامی ارائه کنیم که این معنویت برای انسان معاصر قابل وصول باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: ممکن است مانعی برای برخی انسانهای معاصر فرض شود که نتوانند از منبع غنی استفاده کنند بنابراین باید بتوانیم این موانع را رفع کنیم و برای انسان امروز منابع را قابل دسترس کنیم تا بتوانند بهره ببرند.
چرا باید دوگانگی برای معنویت قائل شویم؟
در بخشی از این نشست یکی از حاضران سؤالی مبنی بر اینکه چرا باید دوگانگی برای معنویت قائل شویم؟ را مطرح کرد که سهرابی فر در پاسخ بیان کرد: میتوانیم برای معنویت چندگانگی قائل شویم به عنوان مثال معنویت آخرتگرا یا دنیوی است یا معنویتی که به خدا قائل نیست بنابراین نسخههای مختلفی از معنویت وجود دارد و به طور طبیعی زمانی که میخواهیم بحثی در مورد معنویت داشته باشیم باید به این تفاوتها توجه کنیم.
وی با بیان اینکه کسی که دچار پوچی میشود در واقع نمیداند مبدأ کجا است، گفت: هر معنویت باید موضع داشته باشد که انسان را چگونه موجودی میبیند و بر اساس توصیفات هستیشناسی، انسانشناسی و خداشناسی زمینهساز توصیهها میشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب نگاه اسلام را واقع بینانه و جامع عنوان کرد و افزود: ذکر خدا سبب آرامش انسان است بنابراین باید متکی بر خداوند باشیم زیرا او خیر محض و مهربان است و باور به این خدا و احساس به حضور او در زندگی آرامشبخش زندگی ماست ولی نباید به یک سری گزاره اکتفا شده باشد.
خبرنگار: ایمن سادات موسوینژاد