معرفی مرکز بین‌المللی دوحه برای گفتگوی ادیان

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، مرکز بین‌المللی دوحه برای گفت‌وگوی ادیان، (مرکز الدوحه الدولی لحوار الأدیان) یک مؤسسه حکومتی در قطر است که به طور خاص به فعالیت‌‎‌های مرتبط با گفتگوی ادیان، بین‌فرهنگی و ظرفیت‌سازی در زمینه گفتگو و فرهنگ صلح می‌پردازد.

روند تأسیس

نخستین اقدام رسمی برای گفتگو بین پیروان ادیان توحیدی در کشور قطر، از زمانی کلید خورد که نخستین کنفرانس گفتگوی ادیان در سال ۲۰۰۳م به دستور شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی امیر قطر برگزار شد. پس از آن بود که کنفرانس‌هایی سالانه و به طور متوالی برای گفتگو بین پیروان سه دین توحیدیِ اسلام، مسیحیت و یهودیت در این کشور عربی حاشیه خلیج فارس برگزار شد.

چند سال بعد، در ماه مه ۲۰۰۷، مرکز بین‌المللی دوحه برای گفت‌وگوی ادیان رسما اعلام موجودیت کرد و هیئت مدیره‌ای برای این مرکز و نیز یک هیئت مشورتی بین‌المللی از علماء و متخصصان سه دین توحیدی به منظور مساعدت برای برنامه‌ریزی و برقراری ارتباط با نهادهای مربوطه تشکیل شد.

سرانجام در ژوئن ۲۰۱۰ با دستور امیری شماره ۲۰ مرکز بین المللی دوحه برای گفتگوی ادیان، به صورت رسمی با هدف حمایت و ترویج فرهنگ گفتگوی بین الادیانی و همزیستی مسالمت آمیز بین پیروان ادیان تاسیس شد.

طبق ماده۱ اساسنامه تشکیل این مرکز، پنج هدف برای این راه اندازی مرکز تعیین شده است:

ترویج فرهنگ همزیستی مسالمت‌آمیز و پذیرش دیگری
فعال سازی ارزش های دینی برای رفع مسائل و مشکلات بشری
گسترش محتوای گفتگومحور که جوانب مختلف دینی را در تعامل با دین دربر گیرد
گسترش دایره گفت‌وگو به‌منظور حضور پژوهشگران، دانشگاهیان و علاقه‌مندان به رابطه ارزش‌های دینی و مسائل زندگی
ارائه اطلاعات علمی و آموزشی در حوزه‌های تخصصی
همچنین طبق ماده ۱۸ اساسنامه، این مرکز دارای بودجه سالانه مستقل خواهد بود. بر اساس دستور امیری ۲۰۱۰ سرمایه اولیه این مرکز سی میلیون ریال قطری تعیین شده است.

شورای اداری مرکز

هیأت مدیره مرکز بین المللی گفتگوی ادیان، متشکل از اساتید دانشگاهی و متخصصان مطالعات بین الادیانی به نمایندگی از چندین دستگاه فعال در زمینه خدمات بشردوستانه، آموزشی و پژوهشی می باشد:

رئیس هیئت مدیره: دکتر ابراهیم صالح النعیمی

دکتر ابراهیم بن صالح النعیمی، دارای مدرک دکترای شیمی از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و وکیل کنونی وزارت آموزش قطر است. وی پیش از این سمت های بسیاری را بر عهده داشته است. از جمله ریاست دانشکده علوم در دانشگاه قطر و ریاست دانشگاه قطر و سپس رئیس دانشگاه هلندی و همچنین ریاست کمیته جذب مدارس ممتاز خارجی و ریاست دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه قطر را بر عهده داشته است.

بر اساس طبقه‌بندی مرکز بین‌المللی تحقیقات صلح و توسعه(INSPAD) دکتر النعیمی در بین ده شخصیت برجسته اسلامی جهان برای سال ۲۰۲۰ انتخاب شده است.

نائب رئیس: عائشه یوسف المناعی

دکتر عایشه یوسف المناعی، مدیر مرکز «محمد بن حمد آل ثانی لإسهامات المسلمین فی الحضاره» در دانشکده مطالعات اسلامی دانشگاه حمد بن خلیفه است. وی عضو پارلمان عربی، عضو مجلس شورای قطر و عضو اتحادیه کشورهای عربی است. وی ریاست تعدادی از سازمان ها و اتحادیه های داخلی و بین المللی را نیز بر عهده داشته است.تحصیلات خانم المناعی کارشناسی ارشد و دکتری عقاید و فلسفه اسلامی از دانشگاه الازهر است. وی چندین تعداد زیادی پژوهش و کتاب در زمینه کلام و عقاید و ادیان تالیف کرده و برنده جوایز متعددی از جمله: نشان علم و هنر درجه یک از جمهوری عربی مصر، جایزه خدمات اجتماعی از امارات متحده عربی و جایزه تعالی در سطح کشورهای عربی خلیج فارس بدست آورد که آن را از شیخ تمیم بن حمد آل ثانی دریافت کرده است. وی همچنین اخیرا جایزه هنری دیویسون را از صلیب سرخ جهانی و جمعیت هلال احمر – سوئیس دریافت.

اما مدیریت اجرایی این مرکز را آقای یوسف عبدالله السبیعی دیپلمات برجسته و باسابقه قطری بر عهده دارد.

پنج عضو دیگر هیئت مدیره مرکز نیز به این شرح است.

دکتر حامد عبد العزیز المروانی (رئیس دانشکده علوم اسلامی دانشگاه قطر)، دکتر محمد الخلیفی (وزیر مشاور دولت در وزات خارجه قطر)، شیخ محمد علی الغامدی، سعد محمد الرمیحی (رئیس هیئت مدیره مرکز روزنامه نگاری قطر) و دکتر یوسف محمود صدیقی.

برنامه های مرکز

این مرکز، سازوکارهای مختلفی را برای دستیابی به اهداف خود تعیین کرده است که مهمترین آنها عبارتند از:

برگزاری کنفرانس‌های سالانه، برگزاری میزگردهای منطقه ای، دوره های آموزشی برای فعالان این حوزه، دانشجویان و متخصصان در داخل و خارج از قطر. همچنین انجام تحقیقات علمی و انتشار نشریات. این مرکز همچنین برای دستیابی به اهداف خود در ترویج فرهنگ گفت‌وگو، ایجاد محیطی متضمن صلح و پذیرش دیگران و شکل‌گیری ذهنیت میانه رو در نگاه به دیگران، فرهنگ کثرت گرایی و همزیستی به انتشارات علمی و تحقیقاتی نیز مبادرت ورزیده است. از جمله این نشریات می توان به «مجله ادیان»، النشره الدوریه (بولتن ادواری)، «رسائل مختاره» و نیز کارهای ترجمه‌ای اشاره کرد.

۱) کنفرانس های سالانه

مهمترین برنامه این مرکز، برگزاری کنفرانس‌های سالانه است که در واقع، نشست های ادواری فکری و مشورتی بین متفکران و نمایندگان ادیان توحیدی (اسلام، مسیحیت و یهودیت) و نیز متخصصان برگزیده مذهبی، دانشگاهیان و روسای مراکز گفت‌وگوی ادیان از سراسر جهان به شمار می روند تا چالش‌هایی که مانع همزیستی مسالمت آمیز بین ادیان و فرهنگ‌هاست مورد بررسی قرار دهند.

بر این اساس تا کنون ۱۲ کنفرانس سالانه گفتگوی ادیان از سوی این مرکز برگزار شده است.

اولین کنفرانس گفتگوی ادیان در سال ۲۰۰۳ میلادی در دوحه با عنوان: (آزادی دین) برگزار شد. عناوین کنفرانس‌های سالیان بعد به این شرح است:

کنفرانس دوم در سال ۲۰۰۴م با عنوان: (بناء الجسور)
سومین سوم در سال ۲۰۰۵م با عنوان: (نقش ادیان در ساختن تمدن بشری)
کنفرانس چهارم: نقش ادیان در ساختن انسان
کنفرانس پنجم: ارزش های مذهبی از صلح طلبی تا احترام به زندگی
کنفرانس ششم: ارزش های معنوی و صلح جهانی
کنفرانس هفتم: همبستگی انسانی
کنفرانس هشتم: نقش ادیان در ساختن انسان
کنفرانس نهم: رسانه های اجتماعی و گفتگوی ادیان (آینده نگر)
کنفرانس دهم: تجربیات موفق در گفتگو
کنفرانس یازدهم: نقش جوانان در ترویج ارزش های گفتگو
کنفرانس دوازدهم: امنیت معنوی و فکری در پرتو آموزه های دینی
جایزه جهانی دوحه برای گفتگوی ادیان

در سال ۲۰۱۳ اعلام شد که این مرکز جایزه بین المللی برای گفتگوی ادیان در نظر گرفته است که در نوع خود ابتکاری منحصر به فرد در این زمینه در جهان به شمار می رود.هدف امعرفی مرکز جهان گفتگوی ادیان در قطرز این جایزه، حمایت و تشویق تلاش‌ها و ابتکارات مردمی و نهادهایی بود که تاثیر بسزایی در روند ترویج فرهنگ گفتگو و تحکیم فرهنگ صلح دارند.

درباره موضوع جایزه هم باید گفت که موضوعات همواره با عناوین کنفرانس‌های سالانه یکسان بوده است و برندگان جوایز در مراسم افتتاحیه کنفرانس تجلیل می شوند.

در سال ۲۰۱۳، جایزه بین المللی دوحه برای گفتگوی ادیان به بهترین تجربیات موفق در زمینه گفتگوی ادیان اهدا شد. در سال دوم یعنی ۲۰۱۴ این جایزه به طرح‌هایی درباره جوانان اختصاص یافت که در زمینه ترویج گفتگو در جوامع آنها کمک می‌کرد. در سومین دوره هم این جایزه در سال ۲۰۱۶ بر نهادها و شخصیت‌هایی متمرکز بود که به تحکیم و تقویت امنیت روانی و فکری در جوامع خود کمک کردند.

۲)میزگردها

این میزگردها که برای کشور قطر جنبه داخلی دارد در واقع، گفتگوهایی داخلی و اجتماعی است که در فواصل زمانی نزدیک بین اندیشمندان و اساتید دانشگاه در این کشور برگزار می‎‎شود. بحث در مورد موضوعات مربوط به گفتگو و مسائل اجتماعی مورد توجه جوامع و اقلیت‌های مهاجر مقیم در قطر؛ با هدف افزایش اعتماد و ایجاد همزیستی مسالمت‌آمیز بین افراد با فرهنگ ها و وابستگی های مختلف، مهمترین اهداف این میزگردها است.

در این میزگردها آنچه بیش از همه مورد بحث و توجه قرار می گیرد، جامعه قطر با تمامی اجزای متکثر آن است تا مجالی فراهم شود که مشارکت انسانی مبتنی بر ارزش های اخلاقی با وجود تنوع فرهنگی و مذهبی این کشور به صورتی مسالمت‎‎آمیز تبلور یابد. بنابراین، محوریت این میزگردها، موضوعات اجتماعی مورد ابتلای شهروندان و مقیمان کشور قطر است.

مرکز گفتگوی ادیان دوحه، اهداف این میزگردها در موارد ذیل خلاصه کرده است:

ایجاد گفتگوی ثمربخش در جامعه، درباره موضوعات مرتبط با شرایط ساکنان و نیز فراهم آوردن فرصتی برای نمایندگان سازمان های دولتی به منظور پاسخ به برخی از سوالات شرکت‌کنندگان و نیز شفاف‌سازی رویه ها و اقدامات انجام شده توسط دولت در توسعه و بهبود خدمات ارائه شده به جامعه.
کمک به ترویج همزیستی مسالمت آمیز و همچنین تسهیل پذیرش تکثر مذهبی و فرهنگی در جامعه قطر در راستای همگرایی فرهنگ ها.
سابقه موضوعات مطرح شده در میزگردها نیز به این شرح است:

میزگرد سال ۲۰۱۰ با عنوان: (گفتگوی جوامع در قطر در پرتو تنوع مذهبی)
میزگرد سال ۲۰۱۱ با عنوان: (نقش آموزش در تقویت روابط بین جوامع در قطر)
میزگرد سال ۲۰۱۲ با عنوان: (گفتگوی جوامع در رسانه های محلی)
میزگرد سال ۲۰۱۴ با محوریت آموزش با عنوان: (بهره گیری از ارزش های اخلاقی عصر حاضر)
میزگرد سال ۲۰۱۵ در مورد قوانین قطر با عنوان: (فرهنگ حقوقی در کشور قطر)
میزگرد سال ۲۰۱۶ با عنوان: (خانواده های مقیم قطر: فرصت ها و چالش ها)
در یک نمونه از فعالیت های داخلی این مرکز می توان به برگزاری همایش رمضانی برای مهاجران هندی مقیم قطر اشاره کرد. در این همایش که با حضور بیش از ۲ هزار مهاجر هندی برگزار شد، علمای هندی از ادیان مختلف مسلمان و بودایی و نیز جامعه نخبگان، تاجران و دیگر اقشار این کشور حضور داشتند.

ملاحظه: به هر حال واقعیت آن است که جامعه مهاجر پذیر و متنوع فرهنگی قطر، اقتضا دارد که با برگزاری چنین تجمعاتی به شیوه هایی مختلف کنترل شود تا از هر نوع تشتت و تنش در این جامعه متکثر جلوگیری شود. یکی از راههای جلوگیری از تنش، تبلیغ فرهنگ همزیستی مسالمات آمیز شهروندان کشورهای مختلف آسیایی و آفریقایی و عربی در این کشور است.

۳) مجلات و نشریات

مرکز بین المللی گفتگوی ادیان دوحه ، یک مجله دوفصلنامه علمی به زبان‌های عربی و انگلیسی دارد که این مجله تخصصا بر مطالعات دینی مبتنی بر گفتگوی بین ادیان و روابط بین اسلام و سایر ادیان تمرکز دارد. تا کنون ۹ شماره از این مجله منتشر شده است.

در هیات تحریریه بین المللی این مجله نیز چهره‌های برجسته بسیاری دیده می‌شود که نام سید حسین نصر و ابراهیم کالین نیز در میان آنان دیده می‌شود. اسامی هیئت تحریریه بین المللی این مجله به این قرار است:

دکتر رودنی بلاچرت، دکتر دیوید بکول، جیمس کاستنگر، اریک جفری، عائشه المناعی، ابراهیم کالین، اولیور لمان، کنت اولدمیدو، سید حسین نصر، الیزر سیگال، رضا شاه کاظمی، علی بن مبارک.

به عنوان یک نمونه از شماره های این مجله که از نمایشگاه بین المللی کتاب دوحه ۲۰۲۳ تهیه شده و نسخه آن در محل رایزنی فرهنگی موجود می‌باشد، این شماره در حال و هوای زمان برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال در بیش از ۳۰۰ صفحه به دو زبان عربی و انگلیسی به بحث سلامت جسمی و روانی از نگاه ادیان پرداخته شده است. عناوین مقالات این شماره به این شرح است:

اهمیت نیروی معنوی در مراقبت های سلامت
تعادل روانی و تأثیر آن در توصیه به انسان از دیدگاه قرآن کریم
تمرین روانی در ترازوی اسلام (خوانشی بر نظریه خودبازسازی در اسلام)
تصویر سلامت روحی و روانی در کتاب کیمیای سعادت امام غزالی
آیا ادیان پیروان خود را از اختلالات روانی محافظت می کنند؟ اسلام به مثابه الگو
دینداری و نیاز فطری به شادی: یهودیت و اسلام به عنوان نمونه
علاقه به ورزش در ادیان توحیدی
ورزش در پرتو مقاصد شریعت اسلامی: مطالعه ای تحلیلی در پرتو واقعیت معاصر
نقدید بر کتاب دینداری و سلامت روان
این مرکز همچنین یک بولتن ادواری دائمی منتشر می کند که در آن آخرین آثار منتشرشده، فعالیت‌ها، رویدادها، دوره‌ها، تحقیقات و غیره مرکز را ارائه می‌دهد.

۴) برنامه های رسانه ای

اعتقاد به نقش پررنگ رسانه در دستیابی به اهداف مورد نظر باعث شده تا مرکز بین‌المللی دوحه برای گفتگوی ادیان به حضور در رسانه‌ اهمیت دهد. بر این اساس یک وب‌سایت رسمی برای این مرکز و یک صفحه رسمی در تمام رسانه‌های اجتماعی (تویتر، فیس‌بوک و یوتیوب) ایجاد کرده اند.

همچنین این مرکز با همکاری موسسه خیریه قطر یک برنامه گفتگو محور با عنوان (گفتگو در اسلام) تهیه و تولید کرد که در ماه مبارک رمضان ۲۰۱۶ میلادی از رادیو قطر پخش شد. علاوه بر این، متولیان این حوزه در برنامه های مختلف تلویزیونی داخلی و بین المللی قطر نیز برای تبیین مواضع حضور می یابند.

مرکز گفتگوی ادیان در فضای مجازی

www.dicid.org

www.facebook.com/pg/dicidorg

https://twitter.com/dicidorg

www.instagram.com/dicid_qa

www.youtube.com/user/dicidorg

۵) قراردادهای همکاری

این مرکز چندین قرارداد همکاری با مراکز و موسسات فرهنگی و دانشگاهی در قطر و دیگر کشورها منعقد کرده که منجر به برگزاری کنفرانس‌ها و سمینارهای زیادی با این مراکز و موسسات در کشورهای مختلف با حمایت و تامین مالی این مرکز شده است. همچنین این مرکز، سالانه سخنرانی‌هایی را در این موسسات با حضور متخصصان برگزار می‌کند که علماء و محققان در ارائه آنها مشارکت دارند.

موسسات قطری:

از موسسه های قطری که این مرکز با آنها قراداد امضا کرده می توان به این موسسات اشاره کرد: هلال احمر قطر، مرکز خلاقیت فرهنگی (الابداع الثقافی)، مرکز الوسطیه قرضاوی، مرکز منظرات، مرکز مشارکت مسلمانان در تمدن.

نهادهای بین المللی:

موسسه وولف، دانشگاه کمبریج، مرکز ارتباطات اوکراین، دانشگاه اسلامی صربستان، مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه موو کره جنوبی، دانشگاه سارایوو

۶) برگزاری نشست های بین المللی

مرکز بین المللی گفتگوی ادیان به لطف برگزاری نشست های بین المللی، توانست است تا شبکه‌ای از روابط و مشارکت های مؤثر ایجاد کند. به ویژه در موارد و کشورهایی که کشمکش ها و تنش های طائفه ای رنج می برند این مرکز اعلام کرده است که توانسته تا با برگزاری این نشست ها بعه مسی هماهنگی اجتماعی کمک کند.

مرکز بین‌المللی دوحه برای گفتگوی ادیان با همکاری وزارت امور خارجه قطر در تاریخ ۲۴ تا ۲۵ مارس ۲۰۱۴ (نشست اجرایی دوحه برای ترویج آزادی مذهبی و همکاری بین ادیان) را که بخشی از یک سری نشست‌های بین‌المللی است در استانبول برگزار کرد.

مرکز گفتگوی ادیان اعلام کرده است که در طول دهه ای که از تأسیس این مرکز می گذرد، این نشست ها با تحولات جهان، همخوانی و تعامل داشته است و به مسائل اجتماعی، اقتصادی، بشردوستانه و فکری روز و نیز چالش‌های پیش روی آن جوامع پرداخته اند.

در دوازدهمین کنفرانس بین المللی دوحه، هیئتی مشورتی متشکل از علماء و متفکران مسلمان، مسیحی و یهودی به موضوع «امنیت معنوی و فکری در پرتو آموزه های دینی» پرداختند. در ژوئن ۲۰۱۵ نیز یک نشست فکری بین علمای مسلمان و مسیحی از ایالات متحده آمریکا و پاکستان برگزار شد.

۷) دوره های آموزشی مهارت های گفتگو

این مرکز دوره‌هایی را در زمینه مهارت‌های گفتگو و تکثرگرایی فرهنگی برای موسسات مختلف و مراکز آموزشی ارائه می‌دهد. به عنوان مثال می‌توان به این دوره ها اشاره کرد:

دوره آموزشی مرکز با همکاری موسسه دیپلماتیک وزارت امور خارجه
دوره های آموزشی برای مدارس مستقل
دوره اعتدال، روش فتوا و گفتگوی ادیان زیر نظر مرکز الوسطیه قرضاوی
دوره آموزشی فن گفتگو، استدلال و ردیه، مناظره برای مرکز الوسطیه قرضاوی
۸) کتابخانه مرکز

یکی از بخش های قابل توجه و مهم مرکز گفتگوی ادیان دوحه، کتابخانه این مرکز است که با بیش از ۲۰۰۰ عنوان کتاب و مجله در حوزه های مختلف مربوط به مطالعات ادیان و گفتگوی دینی گامی مهم در جهت فراهم آوردن فضایی علمی به خصوص در رابطه با مطالعات مربوط به اسلام و یهودیت و مسیحیت به شمار می‌رود.