مطالعه ادیان و دین‌پژوهی به معنای تغییر مذهب یا بی‌دینی نیست
حجت‌الله جوانی:
دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا گفت: حوزه مطالعات ادیان به معنای پژوهش در مورد دین است و به معنای تغیییر کیش و به جامعه دیگری درآمدن نیست.
به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، حجت‌الله جوانی در برنامه دین‌پژوهی و گفت‌وگوی ادیان که به صورت لایو اینستاگرام انجمن علمی ادیان و عرفان برگزار شد، اظهار کرد: دین پژوهی واژه‌ای است که گستره وسیع معنایی دارد و این نوع مطالعات در قدیم وجود داشته و در همه سنت‌ها بوده است.
وی خاطرنشان کرد: مطالعات دین از درون به این معناست که افراد در این نوع مطالعات از درون سنت درونی خود مسائل مربوط به جهانشناسی و جهان‌بینی را استخراج کنند.
دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا با بیان اینکه یک نظام فلسفی نیاز است تا الهیات را در مرز خدا و انسان توضیح دهد، گفت: در سنت‌های دینی بزرگ دنیا الهیات مسیحی و اسلامی وجود داشته و قصد این نوع الهیات مشخص است به طوری که تبیین معارف و دفاع از عقاید دینی و رفع شبهات در مورد عقاید دینی پیگیری می شود که در کلام مصداق پیدا می‌کند.
وی عنوان کرد: در واقع در دین پژوهی با یک سنت جدید حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ ساله رو به رو هستیم که مطالعه دین از بیرون نامیده می‌شود و مورخان ادیان و روانشناسان دین به مطالعات مناسک، اعمال، ارزش‌ها و اعتقادات جوامع دینی پرداختند.
جوانی خاطرنشان کرد: الهیات مسیحی می‌کوشد الهیات را اثبات کند بنابراین در الهیات با حقانیت و اثبات عقاید و نفی عقاید دیگران رو به رو هستیم و گاهی ضرورت مذاکره پیش نمی‌آید. از عصر روشنگری به این طرف با نیاز به شناخت جهان، انسان، مفاهیم و عقاید از منظر جدید رو به رو شدیم.
وی دین‌پژوهی را از محصولات علوم انسانی ذکر کرد و افزود: شامل طیف وسیع جامعه‌شناسی دین، روانشناسی، پدیدار شناسی، دین و انسان‌شناسی است و طیف مطالعات حوزه تجربی در مورد دین گسترده بوده و با تعریف دین پژوهی به مرحله‌ای می‌رسیم که انسان می‌خواهد به شناخت تجربی از منابع دین بپردازد.
دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا با بیان اینکه تعریف دین از منظر الهیاتی با منظر تاریخ ادیان متفاوت است، عنوان کرد: در منظر الهیاتی محدوده تعریف دین بسته‌تر است و در حوزه مطالعات تجربی که علم و دانش ادیان می‌گنجد با تعاریف برون دینی و مبتنی بر تجربه مردم‌شناسان، انسان‌شناسان، مسافران و مبلغان مسیحی و مأموران سیاسی و دول اروپایی مواجه هستید.
وی عنوان کرد: دین‌پژوهی و مطالعات ادیان به معنای بی‌دینی نیست محققان وطنی خود در مورد دین‌های دیگر مطالعه کردند ولی به دیانت خود پایبند بودند. دین پژوهان بزرگ سوژه مطالعه و دانش مورد نظرشان تعمیق و گسترش داده‌ها و اطلاعات در مورد ادیان بوده بنابراین یک فرد مسیحی می‌تواند به مطالعه بودیسم بپردازد و هیچ مانعی در آن وجود نداشته باشد.
جوانی خاطرنشان کرد: اصل کلیدی که دین شناسان بزرگ آلمانی تأکید و بیان کردند که باید محقق ادیان رعایت کند این است که با پیش‌داوری در ذهن به سراغ مطالعه دین نروید بنابراین فرد در مطالعات ادیان باید بی‌طرف باشد. بی‌طرفی یعنی بی‌دینی نیست بلکه دخالت ندادن آموزه‌های دینی در مطالعات است.
وی افزود: حوزه مطالعات ادیان به معنای پژوهش در مورد دین است و به معنای تغیییر کیش و به جامعه دیگری درآمدن نیست.
دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا با بیان اینکه مقایسه ادیان راه را برای شناخت حقایق مندرج در دین‌ها باز می‌کند، بیان داشت: به دلیل آنکه به حقیقت متعالی قائل هستیم و پیروان حکمت و معنویت‌گرایی معتقد هستند این حقیقت در همه ادیان وجود دارد مطالعه و مقایسه ادیان به تضعیف باورهای دینی نمی‌انجامد.
وی عنوان کرد: این نکته کلیدی است که باید به آن توجه کرد که مطالعات مقایسه ادیان همکاری‌های بین دینی را به وجود می‌آورد. نقش معنوی مطالعه و مقایسه ادیان این است که افراد متوجه می‌شوند این گفت‌وگوها باید به صورت گفتمان قالب درآید و انسان‌های متعدد این سخنان بشناسند و بدانند هدف دین نیل به تجربه دینی و معنوی است.
جوانی یادآور شد: اگر این تجربه حاصل شود؛ حیات دینی تقویت، ارزش‌های اخلاقی مستحکم و بنیاد آنها قوی‌تر می‌شود. این گفت‌وگوها می‌تواند این واقعیت‌ها را زنده کند و افراد احساس کنند معنویت ساری و جاری در زندگی آنها است و درک بهتری از تجربه‌های دینی برای آنها حاصل می‌شود.
وی به ثمره‌ها و نتایج مطالعه ادیان اشاره کرد و افزود: بنیاد دین بر احساسات و جریان یافتن انرژی‌های معنوی و روحانی است که حال انسان را تغیییر می‌دهد. حال ما با احساسات دینی عوض می‌شود بنابراین یکی از دستاوردهای مطالعه ادیان پی بردن به گنج احساس درونی و بیرونی انسان‌ها است.
دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا عنوان کرد: مقایسه ادیان تکریم و احترام ادیان دیگر است و در قرون وسطی تکریم نداشتیم بلکه رد و طرد داشتیم ولی امروز محققان شیعه درباره کلیساهای ارتدوکس صحبت می‌کنند که به معنای بنا نهادن و رو به رو نشستن و با هم گفت‌وگو کردن است.
وی با بیان اینکه اکنون معرفت افراد نسبت به ادیان وسیع‌تر شده و حوزه‌ها ودپارتمان‌های مطالعات ادیان این را بسط داده است، تصریح کرد: مسیحیت از پیامبر ما تصویر نادرست داشتند و همچنین مسلمانان از برخی ادیان دیگر تصویر نادرستی داشتند.
جوانی عیان شدن پیوندهای بین دین‌ها را از دستارودهای دیگر ادیان ذکر کرد و افزود: اگر دین‌ها عمیق بررسی شود پیوندها آشکار می‌شود که سبب تقویت جانب دین مدارانه می‌شود جز ثمرات مطالعه مقایسه‌ای ادیان هستند.
وی تصریح کرد: برخی فکر می‌کنند گفت‌و گوی ادیان یعنی فردی مسیحی یا مسلمان شود در حالی که اگر بنا بود مسیحی مسلمان شود تاکنون شده بود. گفت‌وگوی ادیان یعنی سنت‌هایی که هست در حوزه رنج‌های بشری چه سخنانی برای گفتن دارد.
دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا با بیان اینکه امروز در حوزه اخلاق جهان شمول فعالیت می‌شود اظهار کرد: به این وسیله عناصر مشترک فرهنگ‌ها و ارزش‌ها استخراج می‌شود تا بتوانند در حوزه اخلاق به طور مشترک کار کنند.
وی خاطرنشان کرد: وحدت به معنای تغییر سنت و مذهب نیست بلکه وحدت در مسائلی است که همه را رنج می‌دهد ولی در این بخش ضعیف هستیم و گفت‌وگوها صورت نمی‌گیرد و مقداری کم‌توجهی می‌شود و برای حل معضلات، مصائب و مشکلات معرفتی و اجتماعی است.
جوانی گفت و گوی ادیان و بین مذاهب را یکی از ضرورت‌های دانش ادیان ذکر کرد و گفت: اگر بتوانیم در طیف‌های مختلف این گفت‌وگوها را ادامه دهید و نشست‌های چند جانبه برگزار شود، بسیار تأثیرگذار و موفق است.