اعیاد و مناسک دینی بودائیان

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، مراسم و مناسک دینی بودائیان به دو بخش عمده تقسیم می شود و جالب است بدانیم که این رسوم نه تنها مورد قبول و تأیید همه شاخه های آئین بودا است، بلکه در نهایت سادگی تا به امروز نیز باقی مانده است نخستین رسمی که بودائیان خود را موظف به شرکت در آن و طبیعتاً انجام آن می دانند.

مراسم احترام به بودا

در بودیسم مفهومی به نام احترام به بوداوجود دارد. بوداییان این وظیفه را با رفتن مقابل مجسمه بودا یا درخت بودا یا محلی گنبد مانند در معابد که خاکستر مردگان در آن دفن می شود یا پاگودا انجام می دهند. آنان در مقابل آن مجسمه بودا، حال عبادت و دعا به خود می گیرند. بوداییان دائما هشدار می دهند که عبادت این اشیا مورد نظر نیست. احترام به مجسمه بودا، تنها تلاش برای یادآوری عظمت و آموزه های صاحب مجسمه است.

بودائیان با احترام به مجسمه چیزی از او نمی خواهند، فقط به او احترام می گذارند و از او تشکر می کنند که راه حقیقت را کشف کرده و به آنها نشان داده است.

به نظر بودائیان در این شیوه، احترام گذاشتن احترام گذارنده است که سود حاصل می کند، افکار و گفتار او با اندیشیدن به بودا پاکیزه می شود و قدرت معنوی برای گام نهادن به راه بودا را پیدا می کند. این کار همانند احترام به بنای یاد بود کشتگان جنگ است.

به عقیده بودائیان افرادی که در زمینه فکری و روحی به پیشرفت رسیده اند، ممکن است جهت تمرکز دیگر نیازی به مجسمه نداشته باشند، اما این کار برای کسانی که فکر خود را توسعه و رشد نداده اند، ضروری است.

مراسم اهدای گل

در کشورهای طرفدار آیین بودا، بوداییان پیر و جوان و حتی کودک، به مجسمه بودا یا به اماکن مقدس بودایی گل هدیه می کنند یا چراغی در آنجا روشن می نمایند با عود می سوزانند. کودکان از اینکه گلها را بچینند و دسته دسته کنند تا برای هدیه به بودا آماده شود، لذت می برند. آنها در این برنامه ضمن آشنایی با مفهوم زیبایی یاد می گیرند بخشنده باشند. تحرک داشته باشند و بالاتر از همه به بودا و گوداما و سانگا احترام بگذارند. آنها بعد از اهدای گل به مجسمه بودا، با ظرف کوچکی چند بار به سر مجسمه آب می ریزند.

بوداییان نیز اعیاد و جشن های خاص خود را دارند

که از جمله می توان به مراسم و تشریفات خاص پوجا اشاره کرد که نیایش و احکامی است که برای مناسبت های ویژه وجود دارد.

هنگامی که راهبان بودایی هر صبح و شام برای ادای پوجا Puja(نیایش و اخلاص ) در دیرها جمع می شوند، این سه استعاذه خوانده شده و سوتراها ( با آواز ) قرائت می شوند. شمع های فروزان به دیر روشنایی بخشیده، بٌخورهایی برای تصفیه و خوشبو ساختن هوا سوزانده شده و هدایایی از گل و پفک برنج بر عطر فضا می افزایند.

هر دو هفته در میان، یکی به هنگام طلوع ماه جدید و یکی در شب چهاردهم ماه که قرض ماه کامل می شود، راهیان به روزه و یا اوپوساتا ( Uposatha) مشغول شده، مردم عادی نیز برای شنیدن پوجای مخصوص آن ایام که عبارت از قرائت بخشهای خاصی از سوتراها به همراه موعظه یکی از راهبان در زمینه دها ماست، جمع می شوند.

افراد عادی مرد می توانند آن شب را در دیر بسر برند، اما زنها پس از اجرای مراسم به خانه های خویش باز می گردند.

روز وساک- تولد بودا

ریشه این مراسم در بودایی ها ( مهایانا نام دارد که بر زبان سانسکریت ( وایساخا) می نامند که بعد ها به ( وساک ) تبدیل شد.

روز وساک به عنوان روز تولد بودا یاد می کنند.این روز روز بزرگی برای تمامی بودایی هاست در سر تا سر جهان است تا دور هم جمع شده و تولد، روشنگری و مرگ بودا را طی مراسمی با شکوه جشن بگیرند. آنان در طی این جشن عبادت های دسته جمعی، پذیرایی رایگان از رهگذران با غذاهای گیاهی و نوشیدنی به اجرای این سنت هر ساله می پردازند.

بودایی ها در این جشن با آرزوی شادی و سلامتی برای بیماران، معلولین و فقرا و با کمک های نقدی و غیر نقدی خود به خانه های خیریه بر این باورند که با دعاهای خود سلامتی را از بودا برای بیماران هدیه خواهند گرفت.

آنان با آراستن معابد خود با نورپردازی، نقاشی، صحنه هایی از زندگی بودا را برای عموم باز سازی کرده و در معرض نمایش قرار می دهند.

این جشن همه ساله در کشوهای بنگلادش، نپال، هند، سریلانکا کامبوج، سنگاپور، ویتنام… برگزار می شود. از آنجایی که تصمیم اولیه بر پایی جشن بودا، اولین بار توسط انجمن جهانی بودایی ها و در سال ۱۹۵۰ در سریلانکا گرفته شد آنان در مراسمی بسیار با شکوه و در طی یک هفته به برگزاری جشن می پردازند. در طی این هفته در سریلانکا کشتارگاهها بسته بوده و فروش مشروبات الکلی و گوشت هم ممنوع است.

گفتنی است مذهب بودا از هند آغاز شده و سپس به کشورهای دیگر رواج یافته است هم چنین باید ذکر کرد که تاریخ دقیق روز تولد بودا زا روی تقویم های قمری گرفته شده است و جشن تولدش همه ساله و به هنگام کامل شدن هلال ماه در طی ماه می یا ژوئن برگزار می شود.

بودائیان جشن های سالانه هم دارند که به زندگی شخصی بودا مربوط می شود :

۱) تولد بودا، ۲) به روشنایی رسیدن بودا، و ۳) پیوستن بودا به نیروانا، اما این مراسم اولا نزد همه بودائیان مرسوم نیست، ثانیاً آن عده بودائیانی که به این رسم اعتقاد دارند در یک روز معین که نزد همه پذیرفته شده باشد آن را به جا نمی آورند.

وسا در زبان پالی به فصل باران گفته می شود که کمی بیش از سه ماه به طول می انجامد در این فصل بودائیان پیرو هینه یا نه ( ترواده ) در جشن بزرگ در پیش دارند و بخصوص در سرزمینهای میانمار، کامبوج، تایلند و لائوس برگزاری این جشنها اهمیت خاصی دارد.

یک بودائی غیر روحانی به راحتی می تواند نذر کند که دوره وسا را در معبد بگذراند و این برای یک بودایی غیر روحانی خود یک فرصت فرح بخش برای اندیشیدن، تنها بودن، خلوت خویش را حفظ کردن و پاس داشتن و حتی استراحت کردن بشمار می رود. فصل سه ماه بعد و اندی باران نیز ( یعنی همان وسا )، با جشنی شاد به پایان می رسد. در این جشن روحانی و غیر روحانی هدیه را به ساده ترین شکل ممکن، ارمغانی روحانی در نظر می گیرند که دادن و گرفتنش ثواب محسوب می شود، مثلا به یکدیگر ردا می بخشند که به آن مراسم ردابخشی گفته می شود، این مراسم در واقع حکایت از تلاش جمعی بودائیایی دارد که حاصل زحمات خود را در بافتن پارچه و دوختن ردا و به فرد فرد روحانیون مقیم در یک معبد هدیه می دهند.

الامبانا

آلامبانا به معنی ( روز ارواح ) است، یکی دیگر از جشن های مهم بودائی است. در این جشن بودائیان در معابد جمع می شوند و با کاغذ قایق می سازند، قایقهای بسیار بزرگ که خود آنها را ( قایق های قانون ) می نامند و وقتی شب فرا می رسد آنها را در فضای باز آتش می زنند، آلامبانا جشنی است که در آن هم از مردگان یاد می کنند و نیاکان خود را عزیز می دارند و هم روح افرادی را که بر اثر حادثه ای در گذشته اند (حادثه ای مانند غرق شدن در دریا که جسدشان هرگز پیدا نشده است و طبیعتاً مراسم کفن و دفن هم نداشته اند) آزاد می سازند؛ این ارواح پاریتا نام دارند و حضورشان در میان مردم به شگون است.

نیمه شب، پس از آتش زدن قایق های کاغذی برای آرامش و آزادی پاریتاها، فانوس روشن می کنند و رهرو و غیر رهرو، روحانی و غیر روحانی، یک صدا دم می گیرند و شعرهای مقدس، مهر آمیز و حتی عاشقانه می خوانند ؛ در این مراسم بودایی، کسی خود را مهمان یا میزبان نمی داند و همه با میوه از هم پذیرایی می کنند.

مراسم جشن خرمن و سال نو

مراسم سال نو و جشن خرمن از جمله سنتهایی است که پیش از آئین بودا وجود داشته و از دست آوردهای عاریتی آئین بودا محسوب می شود که در مواردی، آئین بودا هیچ گونه دخل و تصرفی در آن نکرده است. مراسم سال نو با آئین ها و خرافاتی همراه است که به بیرون راندن شیاطین از خانه ها و شهر و روستا مربوط می شود و اجرای آن بر عهده روحانیانی است که همراه با قرائت اوراد و ادعیه به صدای بلند، از طبل های کوچک و زنگهای گردآویخته به زنجیر استفاده می کنند.

اجرای این مراسم به گونه است که به قول امروزیها با یک تیر چند هدف را نشانه می گیرند از قبیل تمنای رحمت، دفع بلاهای مختلف مانند خشکسالی، شیوع بیماری، پیشگیری از بارش تگرگ، و…. در سال نو بودائیان به نیروهای بخشنده و رحمت آوری متوسل می شوند که نیک اند و نیک خواه ؛ آنان همه با هم سعی می کنند با آتش بازی و نورهای رنگارنگ و ترقه های گوناگون خاطره یک شب شاد را در اذهان یکدیگر به وجود بیاورند و به هر طریق سال نو را با امید به فردا و فرداهای بهتر آغاز کنند.

جشن های دیگر بودائیان عبارتند از روز رعایت، روز سنگهه، جشنواره کاسه شناور، جشنواره دارما، جشنواره فیل، روز نیاکان، روز یاد بود گفتمان بودا، مراسم کاتینا…

روزهای مقدس بودا

در آئین بودا چهار روز مقدس وجود دارد که هر ماه تکرار می شود. این روزها را در اصطلاح اوپوساتا می نامند، این چهار روز مقدس عبارتند از : روز اول ماه، هشت روز پس از روز اول ماه، نیمه ماه، و هشت روز پس از روز نیمه ماه، در این ایام بودائیان خود را وقف انجام فرایض عبادی می کنند ؛ به معابد گل می برند، هر کس به وسعتش چنانکه بعضی دسته ها و حلقه های گل نثار می کنند و بعضی دیگر با یک شاخه گل به معبد می روند با صدای بلند مکتوبات مقدس پالی را می خوانند، به موعظه های کوتاه گاهی در حد یک جمله رهروان گوش می سپارند. البته لازم به ذکر است که فرایض روز های مقدس، هشت فریضه اند که عبارتند از : نکشتن یا آزار نرساندن به حیوانات، دزدی نکردن، دروغ نگفتن، پرهیز از نوشیدن مسکرات، پرهیز کامل از مقاربت، روزه گرفتن در نیمه دوم روز، به میهمانی نرفتن، و سر انجام نخوابیدن در بستر مجلل.

اعیاد تبت در چهار چوب واجرایانه

تبتی ها عمدتا در بلندی های (چین زانگ) سکونت دارند، ملیت تبت همچون بسیاری از ملیت های دیگر ویژگیهای خاص خود دارد. برای نمونه تعداد اعیاد این ملیت از تصور اکثر مردم خارج است و طبق آمار هر سال تبتیان بیش از ۱۰۰ عید و روز تعطیل دارند.

فرهنگ اعیاد جزو مهمی از فرهنگ و آداب و رسوم مردمی ملیت تبت محسوب می شود. این اعیاد یا با فرهنگ مذهبی دیرینه ارتباط دارد و یا مربوط به آداب و رسوم خاص آنهاست.

در میان اعیاد گوناگون، سال نو به تقویت تبتی پر شکوه ترین است، سال نو تبتی معمولا مصادف با ماه فوریه تا مارس است و با عید بهار ملت (هان) اصلی ترین نژاد ملت چین نزدیک می باشد، اکثر تبتیان معتقد به دین بودا هستند، از این رو سال نو تبت بطور جدی با مذهب پیوند خورده است.

جه کا نوعی برنامه تفریحی تبت شامل گفتگو و آواز خوانی است، این برنامه معمولا در سال نو خوانده می شود و مضمون آن شامل آروزها و خجستگی است، تبتیان با اجرای خوش ( جه گا ) از سال نو استقبال می کنند. در اولین روز سال نو تمام اعضای خانواده لباس جدید بر تن کرده و به ردیف می نشینند.

زن صاحبخانه غذایی که سمبل خوشبختی است در مقابل مجسمه بودا می گذارد. سپس اعضای خانواده گرد هم جمع می شوند و غذا خوشبختی می خورند. پس از صرف غذا تمام اعضای خانواده در مراسم قربانی حضور می یابند و برای یکدیگر آرزو می کنند.

از روز دوم مردم به دید و بازدید خویشاوندان و دوستان می روند و سال نو را به یکدیگر می گویند، بر پایی این گونه مراسم پانزده روز طول می کشد، در این مدت مردم همچنین اپرای تبتی می خوانند و به رقص تبتی می پردازند. در منطقه دامپروری، فعالیتهایی مانند اسب سواری، تیر اندازی با کمان و طناب کشی از صبح تا شامگاه برگزار می شود.

اگر سال نو به تقویم تبتی پر شکوه ترین عید تبتیان به حساب می آید، عید ( شه دن ) را می توان زیباترین عید آنان خواند. زیرا شهروندان لهاسا مرکز تبت که به هنگام فرا رسیدن سال نو سرد است و معمولا عید را در خانه جشن می گیرند، اما عید ( شه دن ) در فصل تابستان است، در لهاسا آفتاب درخشان ودلربا، هوا با طراوت و همه جا سرسبز است. مردم مایلند از خانه بیرون بروند و در حومه شهر تفریح کنند. به زبان تبتی ( شه دن ) معنی ضیافت نوشیدن ماست است وسرچشمه آن با دین بودا ارتباط دارد، اما امروز این عید تدریجا به عید مردمی برای اجرای ایران تبتی و گردش در بیرون شهر مبدل شده است.هب علاوه تبت همچنین روزهای مذهبی زیادی دارد، مثلا ۱۵ ماه چهارم به تقویم تبتی روز یاد بود است. گفتنی است که تاریخ مصادف با روز تولد، مرگ و اخذ تعلیمات بودا است.

اعیاد مالزی در چهار چوب تراواده ای

کشور مالزی با مرکزیت کوالالامپور در جنوب شرقی آسیا واقع شده است

جشن روز وساک در ماه می بوسیله بودایی ها برگزار می شود. این جشن از سپیده صبح آغاز می شود و بوداییان در معبدها برای تامل درباره هشت فرضیه مقدس در کنار یکدیگر جمع می شوند، در این روز مراسم بخشش، غذا دادن به مستمندان، پرهیز از خشم، روشنی کردن عود و دعا انجام می شود و سرود راهبه ها را به طور هم صدا در لباس زعفرانی رنگ می خوانند.

هری جوا

هری جاوا در اول ماه ژوئن بوسیله ( دایاکها ) و ( ایبانهای ) ساراواک به مدت یک هفته و برای اعلام پایان فصل برداشت زمینهای برنج و شروع فصل جدیدی از کاشت مجدد برگزار می شود، در این جشن، مراسم شعر خوانی و پایکوبی برگزار می شود، همزمان با برگزاری این جشن ایبانهایی که در خارج از روستای خود کار می کنند برای جشن و پایکوبی به روستا باز می گردند، مقدار زیادی از انواع غذاها را می توان در این جشن یافت

جشن ارواح گرسنه :

جشن ارواح گرسنه در پانزدهمین روز از هفتمین ماه قمری بوسیله بودائیها و تائوئیها برگزار می گردد، آنها بر این اعتقادند که دورازه جهنم همواره باز است و همه ارواح گرسنه زمین را برای پیدا کردن غذا و انتقام گرفتن از کسانی که آنها را در زندگی به راه درستی نکشانده اند به جستجو می پردازند.

جشن شیرینی ماه و فانوس :

جشن شیرینی ماه که به نام جشن ( اواسط پاییز ) هم معروف است در پانزدهمین روز از هشتمین ماه تقویم چینی ها برپا می شود. این جشن بیشتر یک جشن تاریخی است تا یک جشن مذهبی این روز انقلاب موفقیت آمیزی را که بر ضد فرمانروای مغول در قرن چهاردهم در چین انجام گرفت اعلام می کند، بنابر یک افسانه و رمز پیروزی و نقشه مبارزه علیه مغولها در شیرینی ماه پنهان بود و شیرینی ماه به طور وسیعی بین دیگران توزیع شد. فانوس هم به عنوان علائمی در شب بر روی تپه ها و بلندیها استفاده می شد. امروزه این جشن همراه با تهیه کیک ماه و فانوس برپا می شود و در مکان معینی مسابقه ای بین فانوسها برگزار می گردد.

( چین در چهار چوب مهایانه )

فرهنگ و آداب و رسوم چین

سال نوی چینی از مهم ترین تعطیلات سنتی مردم چین است، گاهشماری چینی، گاهشماری ترکیبی شمسی – قمری است و حرکت خورشید، ماه و ستارگان،تعیین کننده روزها، ماه ها و سال ها هستند. سال نو، با پدیدار شدن ماه در نخستین روز سال آغاز می شود و به همین علت گاه به آن سال نوی قمری نیز گفته می شود، جشن سال نو، عموماً پانزده روز به طول می انجامد و با جشن فانوس پایان می یابد…

در بیشتر کشورهایی که چینی ها اکثریت را تشکیل می دهند یا اقلیت قدرتمندی هستند، سال نوی چینی جشن گرفته می شود، از آن جمله می توان به چین، هنگ کنگ، تایوان، برونئی، کره، مغولستان، نپال، بوتان، ویتنام، سنگاپور، اندونزی، مالزی، فیلیپین و تایلند اشاره کرد.

آداب و رسوم

چینی های بودایی، در این روز از خوردن گوشت پرهیز می کنند، بودائیان بر این باورند که روشن کردن آتش و استفاده از کارد در روز اول سال نو، خوش یمن نیست، بنابراین معمولا غذای این روز، از قبل پخته می شود، همچنین در این روز، چینی ها به دیدار و بازدید بزرگترهای خانواده می روند.

رقص شیر یکی از کهن ترین آیین های چینی است که در این روز انجام می پذیرد، برخی خانواده ها برای از بین بردن شر ارواح خبیثه، این گروه های عروسک گردان را به خانه دعوت می کنند تا با آهنگ و رقص خاص، بدیمنی این روز را از بین ببرند، از دیگر آداب و رسوم این جشن، هدیه پاکت سرخ است.

جشن فانوس چین

و تنها امپراتوران و اشراف، فانوس های آراسته و بزرگ داشتند ؛ در سالهای اخیر، فانوس ها با طرح های جدید و متنوع تزیین می شوند ؛ مثلاً فانوس هایی به شکل جانوران مرسوم است، ریشه این جشن به امپراتوری هان و بیش از ۲۰۰۰ سال پیش باز می گردد.

منابع

۱- ایین بودا در جهان امروز – ال، اس، کارنیز، مترجم : علیرضا شجاعی

۲- ادیان جهان، دین بودا، برادلی هاکینز، مترجم حسن افشار

۳- آیین بودا، بردلی هوکینر، مترجم محمد رضا بدیعی

۴- سخن بودا، نیانه تی لوکا، مترجم، ع، پاشایی

۵- بودا و اندیشه های او، سارهاتیسنا، ترجمه محمد تقی بهرامی حران

۶- بودا، کریدرز، مایکل

۷- تاریخ آیین بودا، پاشایی، عسگری

۸- جهان مذهبی، ویر، رابرت، مترجم عبدالکریم گواهی

۹- تاریخ جامع ادیان، جان ناس، مترجم علی اصغر حکمت

۱۰- آشنایی با ادیان بزرگ، حسین توفیقی

۱۱- دایره المعارف ایلیاده