علوم شناختی به مطالعات قرآنی می رسد/ «فلسفه ذهن» خادم و مخدوم «علوم شناختی» است

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، حجت الاسلام محمد سادات منصوری، دانش آموخته دکتری فلسفه و عضو انجمن علمی اعجاز قرآن ایران، در دومین نشست از سلسله نشست های میان رشته ای قرآن و علوم انسانی با عنوان «قرآن و علوم شناختی» بیان کرد: بین کسانی که در حوزه علوم شناختی قلم زدند تفاوت هایی وجود دارد؛ فیلسوفان شناختی که در حوزه فلسفه علوم شناختی کار می کنند به دنبال این هستند وحدتی در علوم شناختی ایجاد کنند که بتوانیم آن را به دانش علم شناختی محسوب کنیم، این دانش پراکنده است و می تواند از علوم، نتایج و دستاوردهای علوم مختلف استفاده کند.

وی افزود: هدف استفاده از دستاورد دانش های مختلف این است که همه دانش ها را حول محور شناخت انسان یعنی کارکرد شناخت انسان جمع کنند.

حجت الاسلام سادات منصوری با بیان اینکه یکی از مهم ترین حوزه های بدن که درگیر شناخت است «مغز» می باشد، گفت: مغز برای کسانی که به دنبال درک کارکرد شناختی انسان هستند بسیار مهم است؛ بنابراین دانش هایی که مستقیم به صورت تجربی با مغز سرو کار دارند در این حوزه بسیار مهم است.

عضو انجمن علمی اعجاز قرآن ایران با بیان اینکه دانشمندانی که در این حوزه کار می کنند سعی دارند قسمت هایی از مغز و سلسله اعصاب ها را درست بررسی کنند و بفهمند چه قسمت هایی از مغز درگیر با شناخت است، چه قسمت هایی درگیر نیست و چگونه درگیر است؟ خاطرنشان کرد: فرایندهایی در انسان طی می شود تا به انواع ادراکات دست پیدا کند و تئوری هایی به وجود می آید هرچند منشا آن تجربیات انسانی است، ولی وقتی تبدیل به نظریه می شود از مبانی فلسفی استفاده می شود.

وی بیان کرد: در حوزه ادراکی و بازشناختی مغز این شناخت گاهی منجر به رفتار می شود و ادراکات مختلف رفتارهای مختلف را توضیح می دهد.

حجت الاسلام سادات منصوری با اشاره به اینکه روانشناسی تا سال ها به صورت رفتارگرایی کار می کرد و دنبال این بود رفتار انسان را تحلیل کند، ادامه داد: بعدها با گسترش دانش های مرتبط با مغز  و شناخت به این نتیجه رسیدند که ما باید در این زمینه ادراک ها و رفتارهایی که منجر به شناخت می شوند را بررسی کنیم و سبب شد روانشناسی شناختی و عصب شناسی شناختی به وجود بیاید.

وی در ادامه با اشاره به ساخت ماشین های کامپیوتری شبیه ذهن انسان، خاطرنشان کرد: بین کسانی که در شناخت مغز و حوزه سخت افزاری و نرم افزای کامپیوتر کار می کردند تعامل ایجاد و باعث شکل گیری رشته جدیدی به نام هوش مصنوعی شد که همچنان در حال گسترش است.

عضو انجمن علمی اعجاز قرآن ایران یادآورشد: دانشمندانی که در حوزه علوم اجتماعی فعالیت می کردند به این نتیجه رسیدند که جامعه متشکل از افراد است، افراد ذهن و شناخت دارند و سعی کردند در حوزه شناختی علوم اجتماعی کار کنند و سبب شد تا علوم اجتماعی شناختی به وجود آمد.

وی به شکل گیری فلسفه ذهن اشاره کرد و گفت: فلسفه ذهن از دو جهت هم خادم علوم شناختی است و هم مخدوم است یعنی هم در خدمت علوم شناختی است و هم از آن بهره می گیرد.

حجت الاسلام سادات منصوری با بیان اینکه فلسفه ذهن حکم محوریت در مباحث علوم مختلف و دانش مختلف شناختی دارد، عنوان کرد: علوم شناختی همچون سیلی به حوزه های تفکر انسانی وارد شد و رشته های جدید ایجاد کرد .

وی با بیان اینکه علوم شناختی و دین یکی ازاین رشته ها است و به بررسی ارتباط علوم شناختی با حوزه دین می پردازد، خاطرنشان کرد: این رشته در حوزه زبان شناسی وارد شده و زبان شناسی شناختی را ایجاد کرده و دارای تحول سنگین و جدیدی است که در همه حوزه های مرتبط با دانش بشری تحول ایجاد کرد.

عضو انجمن علمی اعجاز قرآن ایران با بیان اینکه علوم شناختی حوزه های مختلف دانش بشری را تحت ثاثیر قرار داده، می دهد و خواهد داد، گفت: در آینده حوزه های زیادی در علوم شناختی به وجود می آید و در اخلاق و حقوق تاثیرات فراوانی خواهد گذاشت.

وی با بیان اینکه علوم شناختی چه ربطی با قرآن و مطالعات قرآنی دارد؟ اظهارکرد: اگر قرآن را شکلی از دانش بشری بدانیم که یک وجه آن در آسمان است به عنوان وحی و یک وجه آن در زمین است مثل بشر؛ پیامبر(ص) به عنوان بشر الفاظ قرآن را بیان کردند و منتظر فهم و فاهمه بشری ما است و ما منتظر هستیم چگونه با این فهم برخورد کنیم.

حجت الاسلام سادات منصوری با بیان اینکه دو ارتباط عمیق با علوم شناختی پیدا می شود، گفت: یکی ارتباط فاهمه خداوند با نام وحی است که ببینیم در علوم شناختی چه نکاتی است و دوم فهم ما از دستاوردی که قرآن بر اثر نزول وحی بر پیامبر نازل شده است.

ذهن شناسی قدیم متکی بر مباحث انتزاعی و ذهن شناسی جدید متکی بر مباحث تجربی است

سپس حجت الاسلام علیرضا قائمی، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی مطرح کرد: علوم شناختی دانش های ناظر به ذهن هستند که اختلاف است در اینکه، این علوم در مرحله تعدد به سر می برند یا امکان وصول به پارادایم واحد دارند که بتوانیم دانش ذهنی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه همه دانش ها ذهن شناسی جدید را ارائه می دهند، افزود: بعد از دوگانه انگاری و مباحثی که در خصوص هوش مصنوعی مطرح شد مباحث علوم شناختی رونق پیدا کرد و  کار ذهن شناختی را انجام می دهند اما اینجا منظور ذهن شناسی پسین است.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به بیان تفاوت ذهن شناسی قدیم و جدید پرداخت و گفت: در قدیم بر اساس مباحث انتزاعی جلو می رفتند اما ذهن شناسی جدید بر مباحث تجربی تمرکز دارد.

وی با بیان اینکه علوم شناختی متشکل از پنج و به اعتقاد برخی هفت دانش است، عنوان کرد: عصب شناسی شناختی، روانشناسی شناختی، هوش مصنوعی، زبان شناسی شناختی و فلسفه ذهن و بعضی ها دو دانش دیگر انسان شناسی شناختی و علوم رایانه را اضافه کردند.

عصب شناسی ملکه سایر علوم است

حجت الاسلام قائمی با بیان اینکه همه علوم به نحوی با شناخت ذهن بشر ارتباط دارند و ذهن بشر به معنای جدید در فلسفه جدید مطرح شده است، افزود: در بین این دانش ها عصب شناسی محوریت دارد و وزن فلسفه ذهن با دیگر دانش ها یکی نیست چون فلسفه ذهن بیشتر رنگ فلسفی دارد و مباحث فلسفی در مورد علوم شناختی در فلسفه ذهن مطرح می شود.

وی عصب شناسی را ملکه این علوم عنوان و بیان کرد: این ملکه بودن از این جهت است که اولا خیلی از تئوری های در این علوم مطرح می شود متاثر از عصب شناسی است و ثانیا به مباحثی که در زمینه های دیگر  مطرح می شود مدل می دهد.

حجت الاسلام قائمی با بیان اینکه زمان قدیم انسان از بیرون به ذهن نگاه می کرد اما در دوران جدید از ذهن به بیرون نگاه می کنند، گفت: این علوم بعید نیست که در کیهان شناسی و دیگر زمینه های فیزیکی وارد شوند .

علوم شناختی همه ابعاد زندگی بشر را در می نوردد

وی خاطرنشان کرد: علوم شناختی همه ابعاد زندگی بشر را در می نوردد و این انقلاب شناختی یک انقلاب ماندگار و متفاوت است و با تمام انقلاب های علمی گذشته تفاوت بنیادی دارد.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی  با بیان اینکه سه نکته فلسفی و متافیزیکی میان این علوم وجود دارد که مقداری برای مباحث الهیاتی و قرآنی آزار دهنده است، اظهارکرد: یک مورد جریان طبیعت گرایی است که خیلی اعتقاد دارند برای هر چیزی باید علت طبیعی پیدا شود و اینها برداشت های طبیعی از عصب شناسی است یا پیش فرض های متافیزیکی بوده است.

وی ادامه داد: نکته دوم فیزیکالیسم و سومین نکته آزاردهنده برای مباحث الهیاتی تحویل گرایی است این سه با هم ارتباط دارند و البته تفاوت هایی نیز دارند که باید نقد شود.

ارائه روش مدلی برای فهم قرآن

حجت الاسلام قائمی نیا با بیان اینکه قرآن ارتباطش با علوم شناختی سه مدل است، عنوان کرد: یک مدل ارتباط روشی است؛ برای فهم قرآن روش می خواهیم و بعضی مباحث علوم شناختی مثل زبان شناسی شناختی می تواند روش ارائه دهد.

وی نوع دوم را ارتباط مضمونی بیان و عنوان کرد: مضمون برخی تئوری ها که در علوم شناختی آمده می تواند ارتباط سلبی یا ایجابی با قرآن برقرار کند.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: نوع سوم ارتباط مدل است؛ خصلت اساسی علوم جدید توجه به نقش مدل در فهم و پیوند دادن پدیده های مختلف است.

ضرورت وجود دیدگاه فیزیکالیسم

حجت الاسلام محمد سادات منصوری در ادامه بر ضرورت وجود دیدگاه فیزیکالیسم به عنوان پیش فرض در روانشناسی برای رسیدن به هوش مصنوعی تأکید کرد و گفت: در این راستا باید بررسی تجربی کنیم و وقتی نگرش فلسفی برسیم ماهیت ذهن را کشف کنیم و باید سراغ مبنای درست پیدا کردن برویم و پیش فرض نچرالیسم (طبیعت گرایی) را کنار بگذاریم تا نگرش فلسفی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه در بحث های تجربی باید فیزیکالیسم باشد و وحدت گرا باشیم، عنوان کرد: اما در حوزه فلسفی نمی شود فیزیکالیسم فکر کرد اگر اینطور باشد پیش فرض غلطی می شود و نباید بگوییم فیزیکالیست درست است یا نه؛ باید کنار گذاشته شود و بحث فلسفی انجام شود .

حجت الاسلام سادات منصوری با بیان اینکه در فلسفه ذهن نیز مبنای بعضی ها فیزیکالیسم است، گفت: اما آنها با این مبنا شروع نمی کنند بلکه سعی می کنند فیزیکالیسم را اصلاح و اساس و بنیاد قرار دهند.

وی با بیان اینکه علوم شناختی به مطالعات قرآن چه ربطی دارد؟ گفت: علوم شناختی یک سیلی از همه دانش ها است که تمام دانش ها را و مطالعات مربوط به کتب مقدس قرآن و هر مطالعه ای را تحت تاثیر قرار می دهد.

عضو انجمن علمی اعجاز قرآن ایران بیان کرد: در مطالعات قرآنی قطعا علوم شناختی به مطالعات قرآنی می رسد، خواهد رسید و رسیده است.

علوم شناختی نگاه محاسبه ای به ذهن و پدیده های شناختی دارد

حجت الاسلام قائمی نیا در ادامه این نشست به عصب شناسی در علوم شناختی اشاره کرد و گفت: در نسل دوم علوم شناختی عصب شناختی حرف های اصلی را می زند و علوم شناختی به دنبال آن می آید.

وی با بیان اینکه نگاه علوم شناختی به ذهن نگاه محاسباتی و برگرفته از فلسفه دکارت است، گفت: در این راستا محتوای ذهن را به یک نوع محاسبه گرایی برگرداندند.

حجت الاسلام قائمی نیا بیان کرد: اساس عصب شناسی و خیلی  از مباحثی که در علوم شناختی می بینیم استدالال از راه بهترین تبیین است، آنها از راه بهترین تبیین تلاش می کنند یک سری مولفه های متافیزیکی را اضافه کنند و در تلاش هستند تا همان پیوند ها را پایه قرار دهند و تبیین های بهتری ارائه دهند.