سازه تنش‌زدایی در جامعه اسلامی؛ از رواداری تا مدارا
عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهرا (س) با بیان اینکه سازه بنیادین تنش‌زدایی، رواداری است، گفت: پیامبر دین بزرگ اسلام را در جزیره‌العرب ارائه کرد که برتر از مسیحیت و یهودیت بود، اما در همان تمدن، همگرایی و همراهی با فرهنگ‌ها و اندیشه‌های گوناگون را در پیش گرفت.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، چهارمین نشست علمی تخصصی ادب اختلاف با موضوع «رواداری در سیره سیاسی و اجتماعی پیشوایان دینی شنبه ۲۹ آبان‌‌ماه از سوی دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار شد.
مفهوم مدارا
مرحله دیگر مدارا است. در اینجا به دیگری حق نمی‌دهیم، بلکه روابط و مناسبات دوستانه و برخورد نرمی با دیگری در پیش می‌گیریم و در این سازشکارانه برخورد کردن ممکن است اهدافی پنهان هم داشته باشیم تا او را در کمند تدبیر و دوستی خود گرفتار کنیم و با خودمان همراه سازیم. اگر چنین کاری انجام دادیم، در واقع مدارا کرده‌ایم. در این شرایط، طرف ما کاملاً خلع سلاح شده و ما را دوست خود فرض می‌کند تا در نهایت با ما همراه شود. اما تساهل و تسامح، مقداری پایین‌تر و در جایی است که سخت نمی‌گیریم و گذشت بیشتری را به خرج می‌دهیم. یک پله پایین‌تر هم نارواداری است که در اینجا با طرف مقابل برخورد می‌کنیم.
اختلاف در هر جامعه‌ای وجود دارد. زیست اجتماعی خواسته نخستین بشر است و بشر از زمانی‌که خود و دیگران و نیازهایش را شناخت، احساس کرد باید در کنار دیگری باشد تا آسایش، امنیت و رفاه وی تأمین شود، اما در همین جامعه ناسازگاری‌ها و درگیری‌هایی به وجود آمد. این روندی عادی و طبیعی در هر جامعه‌ای است. اولین چالش در این جوامع این است که انسان نسبت به سرانجام، جهان‌بینی و خدا، دیدگاهی پیدا کرد و نتیجه نیز نامدارایی، نارواداری، تنش و درگیری‌های مذهبی شد.
اختلاف در میان جوامع امری طبیعی است
چالش دیگر دوگانگی قومی و خاندانی است که این مسئله سبب شد که افراد مسائلی نظیر رنگ و بوم و خاندان را در نظر بگیرند و در نتیجه درگیری‌های قومی پپش آمد. سومین مورد دوگانگی سرزمینی بود که منجر به درگیری و جنگ میان کشورها شد. عامل اصلی چالش‌ها در گذشته به این سه رکن بازمی‌گردد لذا بزرگان جامعه تلاش‌های زیادی برای افزایش همزیستی انجام دادند لذا ما هم باید برای موضوع تقریب اقدام به آسیب‌شناسی کرده و عوامل تقریب‌زدا را شناسایی کنیم.
درگیری‌های مذهبی، علاوه بر تدابیر سیاستمداران، نیازمند تدبیر رهبران مذهبی نیز هست. اگر موضوع تقریب و وحدت را به خوبی واکاوی کنیم، از گذشته‌های دور عالمان و اندیشمندان و پیشوایان دینی در این راستا تلاش‌های فراوانی انجام داده‌اند. اگر بخواهیم بدانیم تمدن اسلامی چگونه محقق یا احیا و نوسازی می‌شود، باید نگاهی به گذشته تمدن اسلامی داشته باشیم. در جزیره‌العرب که جایگاهی هم نداشت، پیامبر اسلام دین بزرگ اسلام را ارائه کرد که برتر از مسیحیت و یهودیت بود، اما در همان تمدن همگرایی و همراهی با فرهنگ‌ها و اندیشه‌های گوناگون را در پیش گرفت، بنابراین سازه بنیادین تنش‌زدایی همین رواداری است.
البته رواداری بدین معنا نیست که هرکس هرگونه که مایل بود عمل کند، چراکه جامعه بی‌قانون می‌شود و جامعه‌ای هم که قانون واحدی بر آن حاکم نباشد، نتیجه‌ای غیر از تنش در پی نخواهد داشت. الگو و نماد ما هم در این زمینه سیره پیشوایان است. در سیره سیاسی پیشوایان دینی مشاهده می‌کنیم که رواداری سیاسی کاملاً در سیره پیامبر و امامان وجود دارد. در جنگ اُحُد مردم را به اختیار خودشان می‌گذارد که در کجا مایل بودند، بجنگند. اگر کسی را برای تبلیغ می‌فرستد، به وی میگوید آسان‌گیر باش و این به معنای مدارا است.