رویکرد تلمودی به دنبال سازگاری اخلاق با شرایط روز جامعه بود

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، حجت الاسلام و المسلمین مهراب صادق نیا شب گذشته در ششمین نشست دوره پیشرفته «جریان شناسی ادیان ابراهیمی» با محوریت رویکردهای اخلاق در یهودیت اظهار کرد: تبعیض نخستین دوره از دوره های اخلاقی یهودیت ریشه در کتاب مقدس یهودیان دارد و نخستین فعالیت عالمان دینی یهود درباره اخلاق معطوف به این کتاب و تعالیم آن است.

وی افزود: در این کتاب شاهد رویکرد واحدی نسبت به اخلاق نیستیم بلکه سه رویکرد جدا در این کتاب مقدس یهود در اخلاق وجود دارد؛ اولین رویکرد در اسرار پنج گانه است، در این رویکرد اخلاق بر دو پایه سلبی و  ایجابی استوار است.

پایه ایجابی اخلاق اطاعت محض از خداست

مدیر گروه ادیان ابراهیمی دانشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب قم عنوان کرد: پایه ایجابی اخلاق عبارت است از  اطاعت محض از خدا و پایه سلبی یعنی اطاعت نکردن از غیر خدا.

حجت الاسلام صادق نیا بیان کرد: خداوند در اسرار پنج گانه وعده داده که کسانی که از خداوند اطاعت کنند تا ۱۰ نسل بعد از آنها پاداش دهد و کسانی که از غیر خودش اطاعت می کنند تا سه نسل بعد از خودشان عذاب دهد.

وی با بیان اینکه خدایی که اطاعت پسند است و بسیار نسبت به اطاعت کردن از دیگران خشمگین می شود، گفت: در اسرار پنجگانه تصدیق امر اخلاقی بر تصور اخلاقی خدا منطبق است یعنی خدای قوی و زود رنج نسبت به معصیت نشان می دهد که هیچ معصیتی را بدون پاسخ نمی گذارد و نشان می دهد که همواره نافرمانی با عقوبت همراه شده و به بنی اسرائیل یادآوری می کند از اطاعت غیر از خدا بپرهیزید.

حجت الاسلام صادق نیا با بیان اینکه  خوبی و بدی بر اساس اراده خدا تعریف می شود، عنوان کرد: باید آنچه خداوند می گوید اطاعت و آنچه نهی می کند پرهیز کنیم،  پاسخ بدهی ها عقوبت خدایی و پاسخ خوبی ها پاداش الهی است.

مدیر گروه ادیان ابراهیمی دانشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب قم ادامه داد: براساس رویکرد اسرار پنج گانه به امر اخلاق، اخلاق یک التزام بین خدا و قوم بنی اسراییل است‌.

حجت الاسلام صادق نیا با بیان اینکه بین اخلاق و شریعت تمایزی وجود ندارد، گفت: امور اخلاقی همان امور شرعی هستند که بعدها در سنت خا خامی توسط افراد مختلفی در اوایل قرون وسطا به دسته بندی های مختلفی تقسیم شده این رویکرد را رویکرد توراتی می دانیم که زیر مجموعه کتاب مقدس است.

وی با بیان اینکه رویکرد دوم رویکرد انبیاء است، گفت: انبیاء بنی اسراییل از نگاه بنی اسراییل مفسران احکام اخلاقی هستند که اسرار پنچ گانه را توضیح و  بر آن تاکید می کنند و راهکار تن دادن به احکام اخلاقی را یاد می دهند، آنها یاد می دهند که افراد چطور می توانند اخلاقی باشند و اخلاقی زندگی کنند.

حجت الاسلام صادق نیا با بیان اینکه انبیاء رویکرد اخلاقی را در قالب پند و موعضه دنبال می کنند که مبتنی بر تشویق و تنبیه است، عنوان کرد: یادآوری پاداش ها و نعمت های خداوند تضمینی برای تن دادن به احکام اخلاقی است.

وی با بیان اینکه پاداش ها و نعمت های الهی منابعی برای افزایش التزام به اخلاق هستند، گفت:  انبیاء بنی اسراییل را از اطاعت مکانیکی  که ظاهر اعمال انسان اخلاقی ولی در قلب فضیلت و  خوبی وجود ندارد و اینکه از فضیلت ها غافل هستند، آنها را نهی می کند.

وی خاطرنشان کرد: تمام اخلاق در بنی اسراییل در این است که دیگران را چون خویشتن دوست بدارند، به فقرا کمک و به دیگران را رسیدگی کنید.

حجت الاسلام صادق نیا خاطرنشان کرد: نتیجه تفاوت رویکرد انبیاء با اصرار پنج گانه در این است که انبیاء بر فضیلت مندی افراد بیشتر تاکید دارند و صرفا از یک اطاعت ماشین وار نهی می کردند.

مدیر گروه ادیان ابراهیمی دانشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب قم گفت: رویکرد سوم در کتاب مقدس نسبت به اخلاق رویکردی است که در مکتوبات دنبال می شود، در اینجا اخلاق از تمرکز بر مفهوم خدا فاصله می گیرد و اخلاق عرفی یا سکولار می شود در این مکتوبات امر اخلاقی صرفا به معنای آنچه خدا می گوید و دستور داده نیست.

حجت الاسلام صادق نیا عنوان کرد: در این رویکرد عمل اخلاقی زمانی صورت می گیرد که فرد احساس می کند برای او منافعی دارد و یا پرهیز از گناهان به علت ضرر های آن مورد توجه قرار می گیرد.

وی تاکید کرد:  این سه رویکرد، رویکرد اخلاقی در کتاب مقدس هستند و تا مدت ها بر نظام فکری و اخلاقی یهود سایه افکنده و کتاب مقدس به عنوان منبع اخلاق برای یهود معتبر است.

رویکرد تلمودی به دنبال سازگاری امر اخلاق با شرایط جدید در جامعه است

حجت الاسلام صادق نیا به پیدایش رویکرد تلمودی در سنت تلمودی و بر سازگاری امر اخلاق با شرایط جدیدی که در جامعه یهود پدید می آید، اشاره و عنوان کرد: در این رویکرد با احکام جایگزین به بنی اسرائیل یاد دادند چطور می شود بر اساس سنت یهود اخلاقی زندگی کنند و آن احکام ادامه داشته باشد.

وی با بیان اینکه در رویکرد تلمودی اشاره می شود که در شرایط جدید امکان دینداری برای یهود وجود دارد و می توانید همچنان یهودی باشید، اظهار کرد: در اینجا بیشتر تلاش تلمود برای سازگاری شرایط موجود یهودی ها بود و احکام شرعی را در ابواب مختلف توسعه دادند.

حجت الاسلام صادق نیا عنوان کرد: در قرن ششم رویکرد تلمودی تمام شد و سنت گئونی یا همان حوزوی به زبان به وجود آمد و در این سنت رویکرد جزئی نگری است که سعی می کند اخلاق را از کلیت خارج و جزیی به بنی اسراییل توضیح دهد که در شرایط مختلف چه احکامی انجام دهید.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: بعد از این سه دوره، دوره چهارم در اخلاق یهود به وجودآمد دارد که از اوایل قرون وسطا شکل می گیرد و در قرون وسطا پژوهشگران و فیلسوفان اخلاق سعی می کردند تعالیم کتاب مقدس را در زمینه امر اخلاقی آشتی بدهند.

وی با بیان اینکه در ذهن برخی افراد این سوال پیش می آمد که ماهیت خدا چیست؟ عنوان کرد: زیر بنای امر اخلاق در یهودیت تقلید از خدا و مثل خدا شدن است و پاسخ به این سوال مهم بود، بعضی از یهودیان و فیلسوفان پاسخ می دادند که ماهیت خدا از نوع فکر و اندیشه است.

حجت الاسلام صادق نیا با اشاره به اینکه ابن میمون، فیلسوف یهودی می گفت انسان اخلاقی کسی است که اندیشه درست دارد، بیان کرد: برخی می گویند ماهیت از جنس عمل و فعل است یعنی  کسی که عمل درست دارد.

وی در ادامه بیان کرد: این دو رویکرد بین عالمان دینی یهود وجود داشت عالمانی که عملگرا بودند و نقطه مقابل کسانی بودند که می گفتند یهودی خوب کسی است که فکر درستی دارد.

وظایف اخلاقی معطوف به قلب انسان است

وی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: کتاب وظایف قلبها رویکرد فلسفی داشته و تاکید دارد وظایف معطوف به اعضا و جوارع آدم نیست بلکه قلب آدم وظایف اخلاقی دارد و باید رعایت کند.

حجت الاسلام صادق نیا در ادامه به گرایش دیگری به نام خاخامی نقطه مقابل نظریات فلسفی اشاره کرد و گفت: در این گرایش تلاش داشتند احکام شرعی مستند به کتاب مقدس توضیح دهند.

وی به بوجود آمدن رویکرد جدیدی به نام حسیدیم اشاره کرد که در این دوره پیدا و در آخر اوج می گیرد، گفت: این رویکرد مبتنی بود بر اینکه اخلاق یهود برابر آنچه در کتاب مقدس آمده کف تقاضای خدا از ما است و ما باید احکام بیشتری انجام دهیم به تورات آسمانی عمل کنیم.

حجت الاسلام صادق نیا با اشاره به اینکه این رویکرد ها در قرون وسطا و با ورود یهود به روزگار مدرن متاثر از اخلاقیت مدرن شد، گفت: در این دوران  آنچه به عنوان اخلاق در کتاب مقدس آمده لازم الاجرا و مشروط به پذیرش عقل است.

وی یادآور شد: در دوره مدرن حضور یهود در مجامع عمومی باعث می شد به اخلاق، خصلت فرهنگی نیز بدهند.

گفتنی است، دوره پیشرفته «جریان شناسی ادیان ابراهیمی» از سوی هیئت اندیشه ورز اسلام، ادیان و ارتباطات میان فرهنگی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان برگزار می شود.