آمادگی علوم دانشگاهی برای همزیستی و تقریب بشر

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، نشست «نقش دانشگاه‌های جهان اسلام در تقریب امت اسلامی» با حضور حجت الاسلام و المسلمین سید ابوالحسن نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب و سخنرانی آیت الله احمد مبلغی، نماینده مردم لرستان در مجلس خبرگان رهبری  به صورت حضوری و آنلاین برگزار شد.

آیت الله مبلغی در این نشست با اشاره به جایگاه و نقش بسیار اساسی دانشگاه ها و رسالت آنان در جهت نشر و گسترش تقریب امت اسلامی اظهار کرد: بایستی برای ارائه راهکار و دستورالعملی که بتواند مسیر معین و موفقی در جهت تقریب امت اسلامی بپیماید، توجه و اهتمام فراوانی داشت زیرا راهکارها باید عاری از نگاه سلیقه ای، ذوقی و تصادفی در پی تبیین مکانیزم مشخص و معینی شکل بگیرد تا در عمل موفق باشد.

وی با بیان اینکه موضوع تقریب در پیوند با مسئله دانش اهمیت پیدا می کند، افزود: به همین دلیل است که مسئله تقریب ما از آبشخور تخصص و مطالعات علمی سیراب نمی شود. ما تقریب دانشی نداریم، چرا که دانش محل تحول و برخورد حرکت های پرکیفیت و ماندگار است. باطبع مقوله تقریب نیز در ارتباط با موضوع دانش پدید می آید.

اهمیت پیوند میان «مسئله تقریب و دانش»

مبلغی بیان کرد: گام نخست و نقطه صفری که باید بدان توجه و تاکید فراوانی شود، آشتی دادن موضوع تقریب با مقوله دانش خواهد بود. دانش دانشگاهی چندین خصلت و ویژگی دارد که پرداختن به این نقاط قوت بسیار ضرورت دارد. اصحاب دانشگاهی باید بتوانند با توجه به این ویژگی ها و خصایصی که برخواهم شمرد به دنبال چابک سازی دانشگاه باشند. لذا، تقریب و واقعیت های مربوط به تقریب در سایه و ذیل دقت و توجه بر ویژگی های دانشی دانشگاهیان قرار می گیرد.

مبلغی در مقام مقایسه میان علوم دانشگاهی و مجموعه علوم دینی-حوزوی به برخی ویژگی و صفات رایج میان این دو پرداخت، در این راستا به عنوان نخستین ویژگی بیان کرد: دانش های دانشگاهی بر خلاف علوم حوزوی، تقدیسی نیست. زیرا علوم دانشگاهی برخلاف علوم حوزوی برپایه و محور الهیات بنا نشده است. قداست در مفاهیم و مضامین دانشگاهی چندان حضور ندارد.

وی تصریح کرد: قدسی نگری در علوم دانشگاهی غایب است. بنابراین فقدان قداست در دانش دانشگاهیان یکی از فرصت های توان افزا برای بهره مندی از مسئله تقریب خواهد بود. چرا که علوم حوزوی چندان حائز این امتیاز و ویژگی لازم نمی باشد. علوم حوزوی به دلیل حضور امر تقدیسی در برخی از مفاهیم و مضامین معرفتی خویش-مقدس انگاری- که برآمده از قدسی پنداری اصحاب عالمان علوم حوزوی ایجاد می گردد، در مصاحبت با مفاهیمی چون تعصب و نگاه جانبدارانه قرار می گیرد. به همین دلیل، گاهی تقدیس گرایی حاضر در دایره مفاهیم حوزوی منجر به بروز تعصب و تقید در میان مجموعه ای از باورهای بشری می شود. از این حیث علوم دانشگاهی بنا بر فقدان چنین نگاه قدسی از تحرک و پویایی و انعطاف بیشتری برخوردار خواهد بود که بایستی از این امتیاز در جهت بهره برداری موضوع تقریب استفاده کرد.

وی خاطر نشان کرد: تفاوت مهمی که باید میان موضوع تقدس واقعی و تقدس کاذب(مقدس انگاشته شده) برشمرد این است که مقدس های واقعی در علوم دینی خود باعث به حرکت درآمدن و ایجاد فضا پویایی می شوند. تقدس به این معنی سایه لطف و لطافت را بر روی جامعه اسلامی می افکند. مقدسِ اسلامی، تخریب جامعه را نمی خواهد. لیکن در این بخش، نامقدس هایی که مقدس انگاشته شوند منجر به تخریب جامعه خواهند شد. چرا که لوازم و اقتضائات فراگیر اجتماعی در نسبت با مقدس های خودپنداشته- هر آن چیزی که مقدس واقعی نباشد- رعایت نمی شود. همانطور که مقدس واقعی دینی نظیر؛ خدا، پیامبر، امامت و عصمت و… همگی کارکردهای اجتماعی و کارکردهایی در جهت اصلاح و فلاح و وحدت دارند. مقدس واقعی در جهت صلاح و وحدت است.

دانش آکادمیک برخلاف علوم حوزوی فاقد تاریخ است

مبلغی در ارتباط با دومین خصلت و ویژگی حاضر در دانش آکادمیک و دانشگاهی، گفت: دانش دانشگاهی تاریخی نیست. به این معنی که دانش های اسلامی عمدتا تاریخی محسوب می شوند. فی المثل اگر در دانش فقه، تاریخ و تبار و گذشته آن را نادیده بگیرید، اساساً مفقود و بی معنی خواهد شد.

وی ادامه داد: دانش تاریخی سر در گذشته دارد. بدین معنی که در علوم و دانش تاریخی، پای گذشته به میان باز میشود فلذا حضور تاریخ در دانش منجر به ایجاد تعصب و سیطره آن می شود. علوم دانشگاهی درست به همین دلیل؛ فاقد تاریخیت لازم است. تاریخی نبودن، انشقاق و تخاصم و تعصب و تنش را از میان برمی دارد.

مبلغی در راستای بیان سومین ویژگی از مجموعه خصایلی که در پی مقایسه میان علوم حوزوی و دانشگاهی به تبیین آن پرداخته است، بیان کرد: کارویژه علوم دانشگاهی ناظر بر مناسبات اجتماعی تمرکز یافته است. دانشی که تمرکز آن بر سطوح و مناسبات اجتماعی- برخلاف مناسبات عقیدتی- ایجاد شده است ارتباط مستقیمی با توجه به مسئله تقریب پیدا خواهد کرد.

وی ادامه داد: دانش اسلامی نگاه چندانی به مناسبات ندارند. بنابراین موضوعی چون تقریب که به دنبال همزیستی مسالمت آمیز و پیوند میان انسان ها بنا یافته است به راحتی می تواند با دانش دانشگاهیان که ناظر بر توصیف و تحلیل مناسبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه می باشد، پیوند و ارتباط برقرار نماید.

آمادگی علوم دانشگاهی آمادگی لازم برای همزیستی و تقریب بشر

وی تصریح کرد: بنابراین دانش های دانشگاهی برخلاف علوم دینی به دنبال فقدان نگاه تقدیسی و تاریخی در معرض تعصب قرار نمی گیرند. لذا پیوند و برقراری آشتی میان مسئله تقریب و دانش دانشگاهی به سهولت انجام می پذیرد. به طوری که فی المثل حقوقدانان، جامعه شناسان و اصحاب علوم دانشگاهی به راحتی می توانند در برخی مواضع بدون تعصب به ارزیابی و حضور و گفتگو بپردازند.

مبلغی به الهیات تقریب و لوازم و اقتضائات آن اشاره و عنوان کرد: علم در انحصار و احتکار کسی نیست. فلذا بسیاری از اندیشه های حاضر در علوم وامدار گذشتگان است. به طوری که برخی از مفاهیم فقهی در علوم اسلامی مانند: مسئله انصراف در اصول فقهی و روح الشریعه و… اصل و اساس آن از اهل سنت به ما رسیده است. این تبادل در علوم بسیار رایج و طبیعی است. اشتراک نظر و تبادل علم و فهم و پذیرش آن مسائلی هستند که می توانند در جهت تقریب به ما کمک کنند. اما چیزی که باید به آن توجه نمود این است که مجموعه دانش دانشگاهی سخاوت و آمادگی کافی برای پیوند دادن میان انسان ها که همانا ما در مسئله تقریب به دنبال آن هستیم را دارا می باشد.