حنوکا؛ قیام نور علیه تاریکی

ردنا (ادیان نیوز) – پس از آبادی بیت همیقداش (معبد) دوم، حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد قدرت جدیدی از اروپا کم کم پا گرفت که کلیه امپراطوری زمان خویش را به چالش می گشید واین پدیده جدید قدرتی نبود به جز قدرت فاتحان یونانی و تمدنی که به عنوان هلنیسم نامیده شد.

این قدرت جدید برای اولین بار قسمت بزرگی از آسیا را تسخیر نمود که از آن جمله حکومت یهودا در سرزمین مقدس بود.

پس از حکمرانی یونانیان بر سرزمین یهودا، حاکمیت آنان تاثیرات متفاوتی بر یهودیان گذاشت. فرهنگ و تمدن یونان به خاطر ظرافت و زیبایی ظاهری خود فکر گروهی از یهودیان را به خود معطوف داشت. تهاجم یونانیان به کشور یهودا یک تهاجم نظامی و جنگ کلاسیک نبود بلکه تهاجم به فرهنگ و آداب و رسوم و اعتقادات دینی و مذهبی یک قوم بود.

یونانیان به وجود خدای حقیقی و یکتا اعتقادی نداشتند و برای هر پدیده ای ، یک خدا و الهه خاصی را می پرستیدند. ولی در زمینه های مختلف مانند هنرهای زیبا، فلسفه ادبیات و علوم دیگر پیشرفت های شایان توجهی کرده بودند که متاسفانه گروهی از یهودیان آن زمان تحت تاثیر فرهنگ و آداب و رسوم یونانیان قرار گرفتند و کلیه کارهای آنان را الگو و نمونه کارهای خویش قرار دادند و از فرهنگ و رسوم خویش دست برداشتند که تاریخ به این دسته، لقب هلنیست (پیروان فرهنگ و تمدن یونان) داده است.

در مقابل افکار و اعتقادات “هلنیست” ها، گروهی از یهودیان به مبارزه برخاستند که مشهور به “حسیدیم” می باشند و به تورات و حفظ و اجرای فرامین آن ایمان کامل داشتند. حسیدیم به معنی پارسیان و پرهیزکاران است.

در زمانی که کشور کوچک یهود تحت سلطه سلوکیان سوریه قرار داشت، پادشاهی یونانی به نام آنتیوخوش به پادشاهی رسید و زمام امور کشور را به دست گرفته و سعی داشت یهودیت را بطور کامل از ریشه قطع نماید و به جای آن فرهنگ و آداب و رسوم یونانی را جایگزین نماید.

در این راستا اولین و زشت ترین عملی که انجام داد صدور فرمانی بود که به موجب آن معبد بت همیقداش به معبد زئوس، خدای یونانیان، تبدیل می شود.

سربازان آنتیوخوس مجسمه زئوس را به درون معبد بردند و به افتخار خدای خود قربانگاهی در آنجا بنا نموده و کلیه یهودیان را مجبور به پیروی از مراسم و رسوم خود کردند.ولی گروه کثیری از یهودیان با فرار به اطراف اورشلیم و پنهان شدن در کوه ها و غارها تصمیم گرفتند در حفظ ایمان خویش بکوشند و از فرمان ها و قوانین یونانیان سرباز زنند. در این راه جهت “قیدوش هشم” (مقدس نمدن نام خدا)، بسیاری از یهودیان با فجیع ترین وضعی به شهادت رسیدند که معروفترین آنها ، زنی یهودی به نام “حنا” و هفت پسرانش می باشد.

زمانی که معبد بت همیقداش به عبادتگاه زئوس تبدیل شده بود، یکی از روحانیون بزرگ یهود (کهن گادول) به نام “متتیا حشمونایی” به همراه پنج پسرانش از اورشلیم گریخت و در روستایی در شمال به نام “مودبعین” سکونت یافت. وی در آنجا پس از جمع نمودن گروهی از یهودیان، اولین شورش خویش را علیه امپراطوری قدرتمند و نیرومند آنتیوخوس شروع نمود و به پیروزی های چشمگیری هم نایل آمد.

پس از مرگ متتیا ، یکی از فرزندانش به نام یهودا، فرماندهی یهودیان را علیه یونانیان بدست گرفت وی به علت ضربات مهلک و کوبنده ای که به دشمنان وارد ساخته بود بعدها به نام یهودای مکابی یعنی “یهودای کوبنده” شهرت یافت. او جمله ای معروف از تورات را سرلوحه اهداف خویش قرار داد:
מי כמוך באלים ה
یعنی “چه کسی در حد و توانایی توست ای خدا” بالاخره پس از جنگ های متوالی و دشوار ، یهودای مکابی و مکابیان موفق شدند در سال ۱۶۵ قبل از میلاد به اورشلیم وارد شده و با شادی و هلهله به بت همیقداش دست یابند. ولی با دیدن آن همه بی حرمتی که یونانیان بر معبد بت همیقداش انجام داده بودند شادی آنان به حزن و اندوه تبدیل شد، کلیه ظروف و مکان های مقدس ناپاک گشته بود.

ولی آنان به امید و توکل به خدا کمر همت بستند موفق شدند بت همیقداش را پاک و منزه کنند و ظروف تازه ای جهت بت همیقداش بسازند و هنگام آن فرا رسید که “منورا” یعنی شمعدان هفت شاخه طلا را که باید شب و روز در آنجا روشن باشد بیفروزند.

آنها فقط یک ظرف کوچک روغن زیتون که ممهور به مهر کهن گادول (کاهن اعظم) بود و از دسترس یونانیان دور مانده بود پیدا کردند و به خیال این که این روغن پاک به سختی ممکن است تا پایان شب دوام بیاورد، منورای بزرگ را روشن نمودند ولی بر اثر معجزه الهی آن مقدار کم روغن پاک به مدت هشت شبانه روز دوام یافت تا زمانی که آنها مجدداً موفق به تهیه روغن مطهر شدند.

روز ۲۵ کیسلو تقریباً در همان ایامی که آنتیوخوس ستمگری علیه یهودیان را آغاز کرده بود معبد بت همیقداش به دست مکابیان مومن مجددا افتتاح شد.

امروز کلیمیان “حنوکا” را به مناسبت افتتاح مجدد بت همیقداش به دست مکابیان در سال ۱۶۵ پیش از میلاد جشن می گیرند.