هنر ایرانی در دوران اسلامی ترجمان بصری مفاهیم دین اسلام است
« هنر ایرانی اسلامی» در گفتگو با کیانوش معتقدی؛
پژوهشگر هنر اسلامی بر این باور است که هنر ایران در دوره اسلامی معیارها و مفاهیم دین اسلام را به بهترین شکل ممکن به منصه ظهور رسانده و برای مردمان ایران به ترجمه بصری درآورده است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، شاهکار هنر اسلامی را می توان در معماری و خوشنویسی دید و نمود این مدعا در مساجد قابل رویت است، معماری خیره کننده مساجد اوج شکوه و زیبایی هنر اسلامی را به مخاطبان القاء می کند؛ درباره هنر ایرانی اسلامی و ویژگی ها آن با «کیانوش معتقدی»، پژوهشگر هنرهای اسلامی و نویسنده به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
هنر اسلامی ایرانی چه ویژگی هایی دارد ؟
هنر ایران در دوران اسلامی در واقع برآیند و نتیجه تلاش قرن ها هنر هنرمندانی است که هم در حوزه معماری و هم هنرهای تزئینی پیش از اسلام تلاش کردند؛ به طور مشخص با آمدن اسلام به ایران همه آن دستاوردها در یک وجه تازه ای و با معیار و گفتمان تازه ای به شکوفایی رسید؛ در واقع در چند قرن آغاز اسلام هنرهایی مثل خوشنویسی و معماری بیشترین تاثیر را بر فرهنگ و هنر ایران بگذارند و ایرانی ها بیش از دیگر سرزمین های اسلامی در تعالی رساندن هنرهای تزئینی شان تلاش کردند و توانستند همه نقش مایه های قدیم و تکنیک های معماری قدیم را به نوعی احیا کنند از این جهت هنر ایران در دوره اسلامی یک هنر تماما ایرانی است که معیارها و مفاهیم دین جدید خودش یعنی اسلام را به بهترین شکل ممکن به منصه ظهور رسانده و برای مردمان ایران ترجمه بصری کرده است.
آیا هنر ایرانی اسلامی با عرفان پیوند دارد؟
قطعا عرفان و تفکرات عرفانی از همان سده های آغازین بر شکل گیری ساختار و ترکیب بندی های موجود در هنرهای ایران تاثیرگذار بوده این را شما هم در ساختار معماری ایرانی می توانید ببینید و فرایند تحولات خط و نقش مایه ها و اسلیمی ها همه این تصویر سازی ها و تزئینات مبتنی هستتد بر آن تفکر و فلسفه اصلی اسلام یعنی «کثرت در وحدت» و «وحدت در کثرت» که به نوعی ریشه در همان عرفان ایرانی دارند،عرفان ایرانی چیزی جدا از فرهنگ ایرانی نیست و در واقع دین اسلام در نقش یک کاتالیزور یا یک پل بین عرفان ایرانی و تزئینات ایرانی عمل کرده و توانسته این زنحیره را به هم وصل کند، اینها جزو جدا نشدنی از هنر اسلامی هستند.
تعالی بخشیدن به مخاطبان یکی از جوهره های مهم هنرهای اسلامی است، وجه تمایز این هنر با هنرهای غربی چیست؟
تفاوت اصلی در بین هنر ایران در دوران اسلامی و هنر های غربی همین وابستگی مستقیم اش به ایدئولوژی و نگاه مشخصا دینی هست که در کارهای هنرمندان ایران است و معیارهای زیبایی شناسی که در هنر ایران تبیین شده و تعالی پیدا می کند خیلی مسیر متفاوتی را از آنچه که در هنر غرب داریم دنبال می کند، شاید یکی از اصلی ترین تفاوت ها این است که در هنر ایران در دوران اسلامی توجه ویژه مان به خالق هست و هر آنچه خلق می شود در راستای وجود و حضور او در لحظه لحظه زندگی مسلمانان است و خوب وجوه هنری و برآیند این تفکر خوشنویسی ما را می سازد اما در هنر غرب بخصوص در هنر شمایل نگارانه و نقاشی تامل و توجه را به خود انسان می بینید، مثل نقاشی رنسانس اما هنر ایران در دوران اسلامی توجه اش به یک نظام بالاتر و یک نظام جهان شمول تر است که بارقه های آن از طریق هنرهای مثل خوشنویسی و هنرهای تزئینی نمود پیدا می کنند و تصویرگری در ذیل اینها می تواند تعریف شود، ولی در هنر غرب تصویر و شمایل کارکرد متفاوتی از هنر اسلامی دارد.
چرا هنرهای اسلامی به لحاظ زیبایی بصری در میان هنرهای دیگر برای مخاطبان قابل تشخیص است؟
به لحاظ بصری هنرهای ایران در دوران اسلامی کاملا یک فرم تکامل یافته و همانطور آشنا را دارند شکل اسلیمی ها نوع چرخش تقسیم بندی ها قاب بندی ها و نظام تصویری و البته رنگ آمیزی که در انواع هنرها شکل گرفته و در پی قرن ها تثبیت شده و به یک الگو بدل شده و این کهن الگو ها در تکرار هزار و هزاران باره خودش در ذهن مخاطب ایران جا افتاده است و فرقی نمی کند در این هزار و اندی سال شما کجای این روند تاریخی باشید این تصاویر آشنا همیشه بر ذهن شما به عنوان یک ایرانی کسی که در این جهان بزرگ شده و این تصاویر را دیده حک می شود ، به همین خاطر همیشه فرم معماری ایران و فرم تزئیناتی که در آن وجود دارد و فرم خوشنویسی در پس ذهن همه ایرانی ها ثبت شده است،برای همین است که با دیدن یک فرش زیبا یا قرار گرفتن در موقعیت معماری بی نطیر یک مسجد ما یک احساس آشنایی داریم که قابل توصیف نباشد ولی از نتیجه زیست ما در این سرزمین نشات می گیرد و دیده می شود.
استفاده از خط و خوشنویسی چقدر بر زیبایی بصری هنرهای اسلامی تاثیر داشته است؟
خط خوشنویسی مهمترین و شریف ترین هنر در جهان اسلام است و ایرانی ها بیشترین تلاش را برای تکامل خطوط و زیبا کردن آن کشیدن و علاوه بر شش قلم اصلی که اقلام سته و خطوط شش گانه که در بیشتر کشورهای اسلامی وجود داشته و دستمایه کار هنرمندان بوده ایرانی ها خطوط دیگری مثل نستعلیق را به ارمغان می آورند و هنرمندان و خوشنویسان ایران بیش از هزار سال بیشترین تلاش را برای زیبایی خط انجام دادند حقیقتی است که باعث می شود جایگاه خط و خوشنویسی در بین تمام هنرهای بصری جهان اسلام جایگاه ویژه باشد و سهم ایرانی ها قطعا در اعتلای آن زیاد است .