دو نظریه متفاوت فمینیسم؛ دینِ نابرابر، تفسیرِ نابرابر

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، زهرا اردکانی فرد، در نشست «زنانه شدن دین، بیان گری زنان در دین» که از سوی انجمن علمی دانشجویی فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با اشاره به تاثیرات دین و جنسیت بر یکدیگر و یا تاثیراتی که دین بر جنسیت و زنان دارد، اظهار کرد: مبدا مطالعات دین و جنسیت به فمینیسم ها می رسد و تا پیش از آن در مطالعات دینی بحث جنسیت به عنوان یک پارامتر در دین مورد بررسی قرار نمی گرفته است.

پژوهشگر و مدرس رسانه و زنان به تعریف فمینیسم پرداخت و افزود: فمینیسم یک جنبش فکری و اندیشه ای است که نظریات متعددی ارائه داده و یک جریان فکری است که از منظر جنسیت همه  موضوعات را بررسی می کند.

وی عنوان کرد: فمینیسم ها گفتند ادیان هم در خدمت ساختارهای مرد سالار در آمده و می گویند علت این است که در طول تاریخ ادیان این مردان هستند که در مورد دین صحبت و متون دین را تولید می کنند و یا سنت های دینی توسط مردان شکل می گیرد.

اردکانی فرد اظهار کرد: فمینیسم ها به این نکته رسیدند که دین به امیال و خواسته های مردان پاسخگو است ولی به امیال، ترس و نگرانی های زنان پاسخی نمی دهد.

دونظریه متفاوت فمینیسم؛ دین نابرابر، تفسیر نابرابر

وی به نظر متفاوت فمینیسم ها و تقسیم بندی آنها به دو دسته اشاره کرد و گفت: گروه اول افرادی هستند که  می گویند دین بین زن و مرد نابرابری ایجاد می کند و گروه دوم می گوید افرادی که دین تفسیر را کرده اند، موضوعات دین را نسبت به زنان و مردان به شکلی نابرابری تفسیر کرده و این گروه با لحاظ کردن مساله جنسیتی معتقد به اصلاح و بازاندیشی در دین هستند.

پژوهشگر و مدرس رسانه و زنان افزود: وجود افراد با این نگاه دوم نه تنها بین فمینیسم های مسلمان بلکه در بین مسیحیت نیز وجود دارد.

چرا خدای مسیحیان مرد است؟

وی ادامه داد: در مسیحیت این دیدگاه وجود دارد که خداوند مرد است و وجود این نوع نگاه تبعیض بین زن و مرد را بیشتر می کند و فمینیسم های مسیحی دنبال باز اندیشی روی این مساله بوده و روی وجوه زنانه و صفات زنانه خداوند و مسائل مربوط به زنان کار می کنند.

اردکانی فرد با اشاره به اینکه مناقشاتی در مورد زنان در آیات قرآن وجود دارد و برخی تفسیرها مردانه است، گفت: اگر با شواهد روایات و آیات دیگر مقایسه کنیم می بینیم نتیجه متفاوت می شود.

وی به روندهای تاریخی و تأثیر آن بر برتری مردان نسبت به زنان در جامعه اشاره و عنوان کرد: فمینیسم های غربی دو حوزه خصوصی و عمومی را مطرح می کنند و می گویند ادیانی که به زنان اجازه حضور در عرصه عمومی نمی دهند دچار چالش می شوند.

اسلام با امکان «حجاب»، مسأله ورود زنان به اجتماع را حل کرد

پژوهشگر حوزه رسانه و زنان افزود: با توجه به اینکه اکنون زنان در حوزه عمومی ورود پیدا کردند و وجه مثبت اسلام دینی است که اجازه حضور زنان در عرصه اجتماعی می دهد.

وی ادامه داد: فمینیسم های غربی می گویند اسلام با مساله حجاب امکانی ایجاد کرد که زن مسلمان وارد عرصه اجتماعی شود و اما ادیانی که نگاهی خصوصی نسبت به جایگاه زنان دارند دچار مشکل می شوند.

اردکانی فرد با طرح این سوال که زنان بر دین چه تاثیری داشتند؟ گفت: شرایط معاصر و در دهه اخیر با حضور رسانه های جدید ما با حضور گسترده زنان در جامعه روبرو هستیم و این حضور رسانه و حضور اجتماعی زنان سبب شده تا زنان قدرت بیان گری پیدا کنند.

وی با اشاره به اینکه در طول تاریخ این بیان گری وجود نداشته است، خاطرنشان کرد: صدای دین تک صدایی و مردانه بوده و این اتفاقات جدید به زنان امکان داده که بیان گری در مورد دین داشته باشند و بیانگری گسترده در حوزه دین داشته

پژوهشگر حوزه رسانه و زنان ادامه داد: وقتی رویکرد زنانه در مورد دین شروع به گفت و گو می کند گفتمان های جدیدی به وجود و تغییر و تحولاتی شکل می دهد و رویکردهای تازه ای به دین می دهد و زنان قدرت بیان گری پیدا کردند.

وی بیان کرد: زنان وقتی وارد عرصه تفسیر می کنند به دنبال تولید متونی می پردازند که مردان تاکنون به آن توجه نکردند و وجه مساوات طلبانه و برابری دین را آشکار می کند.

اردکانی فرد خاطرنشان کرد: در این راستا زنان به آنچه که در مورد زنان در ساختار دین و قرآن وجود داشته و مقفول مانده می پردازند.

زنان کنشگر پتانسیل های نابرابری دین را نقد می کنند

وی با اشاره به اینکه طیف گسترده ای از بیان گری های زنان از سطح عالی تا معمولی در حوزه دین وجود دارد، خاطرنشان کرد: زنانی که آشکارا گزاره های نابرابر دین را نقد می کنند، این افراد پتانسیل های برابری جویانه که در دین وجود دارد را بیان می کنند و اولین اتفاقی که در زنانه شدن دین می افتد این است که وجوه مساوات طلبانه آشکار می شوند.

پژوهشگر حوزه زنان تصریح کرد: این زنان یک سری ویژگی همچون عشق، محبت، دوستی و دیگر ویژگی های زنانه که در وجود زنان فعال تر بوده و مردان کمتر به آنها پرداختند، را در دین تقویت می کنند، این ویژگی ها بین مردان نیز وجود دارد اما گویی زنان در طول تاریخ به گونه ای تربیت شده اند که این ویژگی ها در وجودشان قوی تر است.

دین زنانه دین عاطفه است

اردکانی فرد بیان کرد: وجه دوم زنانه شدن دین، وجود نگاه های عاشقانه و عارفانه نسبت به دین است دین زنانه روی عواطف و احساسات تمرکز دارد و می گویند دین زنانه عواطف مثبت را فعال می کند در صورتی که در طول تاریخ چون واعظ تک بعدی بوده وجوه عاطفی به خوبی تدوین نشده است.

وی سومین گروه را که بر دین تاثیر می گذارند گروهی از زنان دانست که به صورت علمی، نظری و تخصصی وارد حوزه دین می شوند.

پژوهشگر حوزه زنان تصریح کرد: در این طیف زنان معمولی داریم که دیندار هستند اینها امکانی برایشان به وجود آمده که روزانه کارهای دینی خود را انجام داده ولی در عرصه عمومی دین حضور نداشتند و و صدای اینها شنیده نمی شده و در عرصه عمومی هیچ تاثیری بر نهاد دین نداشتند ولی امروزه با ورود رسانه های جدید، این زنان هم امکان بیانگری پیدا کردند و در فهم ما از دین تاثیر می گذارند.

اردکانی فرد با طرح این سوال که این گروه در زنانه شدن دین چه تاثیری دارند؟ اظهار کرد: این گروه دو تاثیر بر دین می گذارند که باهم در تعارض هستد؛ از یک سو دین را به سمت فردی و خصوصی شدن می برند و با یک فرایند جهانی سکولار شدن مواجه هستیم.

وی افزود: دین زنانه، دین را در زندگی روزمره جاری می کند یعنی دینی است که آمیخته با زندگی روزمره بوده و زنان با دین خود فرزندان را تربیت می کنند دین زنانه به دنبال آسایش، آرامش و معنویت در زندگی است و با وجود این تناقض نمی توانیم بگویم دین زنانه، دین را در جامعه کمرنگ یا پر رنگ می کند.