فلسفه عاشورا از واقعه تا اسطوره

چکیده :

«عاشورا» از پدیده‌های شگفت‌انگیز تاریخ بشری است که هر قومی به میزان آشنایی و تمسک بدان توانسته است برای خویش هویتی عدالت‌طلبانه و خداجویانه در آیینه آن بسازد و به پاسداشت آرمان‌های متعالی خود دست یازد؛ چنان‌که در میان مسلمانان، پیروان مکتب تشیع بیشترین بهره را از این پدیده برده و موجبات برانگیختن رشک دیگر اقوام و مکاتب را فراهم کرده‌اند.

ابراز شگفتی جرج جر داق، ادوارد براون، گاندی و… از آثار و برکات عاشورا این رشک را به خوبی آشکار می‌سازد. اما این پدیده شگفت و واقعه عظیم مانند همه آموزه‌های الاهی در معرض آسیب دشمنان اسلام است و قرائت‌های تاریخی و تفسیرهای مبتنی بر واقعیت‌های آن، گرفتار «پندارسازی‌ها» و «اسطوره‌پردازی‌ها» شده است. بدیهی است که برکات این واقعه برای تداوم «هویت سازی»، «هنجارآفرینی» و ایجاد« حرکت‌های اجتماعی سازنده» نیازمند آن است که گوهر و اصالت آن حفظ شود.

این مهم نیازمند جهدی چندجانبه است تا در موضعی سلبی و ایجابی، نخست به مبارزه با «پندارسازی‌های غیر عقلایی» در این مهم بینجامد؛ دیگر آنکه همزمان با ارائه روایت‌های تاریخی و عقلایی از این واقعه، توجه همگانی را به ذات، اهداف و آثار آن جلب کند و در مرحله دیگر، موجبات تداوم هنجارآفرینی و هویت‌سازی زیر پرچم عاشورا را برای امت شیعه و جامعه بشری فراهم آورد.

کلیدواژه : فلسفه عاشورا، واقعه،اسطوره ،پندار،هنجارآفرینی،هویت سازی و …