باید مُحرم شد تا مَحرم قرآن شد

ردنا ( ادیان نیوز) – یکی از شرایط تفسیر این است که اولا به آیات سوبسید ندهیم، یعنی به قرآن کمک نکنیم، دوم اینکه زائدنگاری نکنیم، سوم اینکه قاعده بی‌مبنا نتراشیم، اینها سه پدیده است.

یک پدیده سوبسید است یعنی کسی بیاید به آیات قرآن یارانه بدهد، مثلا چیزی را عوض کند یا جابه‌جا کند. یکی از اشکال آن بحث مقدر گرفتن است، یعنی چیزی را در تقدیر بگیریم. چقدر آیاتی داریم که مفسران برایش تقدیر گرفتند.

اشکال مفسران در تفسیر آیه ۷۳ سوره زمر

برای اینکه اهمیت بحث را متوجه شوید آیه ۷۳ سوره زمر را مثال می‌زنم: «وَسِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّهِ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلَامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ». بحث این است جزای «حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا» چیست. اگر بعدش «فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا» بود خوب بود ولی آیه فرموده است «وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا». جالب است در آیه ۷۱ حرف واو نیست: «وَسِیقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا». آیه راجع به جهنم است و شرط و جزا در آن آمده است ولی در آیه مربوط به اهل بهشت حرف واو آمده است. برخی مفسرین گفتند حرف واو زیاد است و «وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا» جزای آن است. برخی هم گفتند جزا محذوف است. اینها احتمالات بی‌بنیان است.

ما می‌توانیم آیه را اینطور معنا کنیم که حرف «اذا» را ظرفیت بگیریم، نه شرطیه و بگوییم آیه اشاره به این است که اهل بهشت تا در بهشت می‌آیند. آیا «اذا» ظرفیه داریم یا نداریم؟ آیا شرایط «اذا» ظرفیه اینجا هست یا نه؟ این دیگر کار «المغنی» است. اتفاقا ابن‌هشام همین آیه را برای «اذا» ظرفیه مثال می‌زند. اینطوری آیه نه حرف زائد دارد و نه تقدیر می‌خواهد. تفاوتش با آیه جهنم هم این است که چون درب جهنم از قبل باز نیست تا اهل جهنم می‌رسند در باز می‌شود ولی در بهشت از قبل باز است.

این تقدیر گرفتن باعث شده است گاهی لطائفی از قرآن فوت شود. مثلا در آیه «وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا» برخی مفسرین گفتند کلمه «یقولون» مقدر است. اتفاقا قرآن «یقولون» را نیاورده است چون اگر یک نفر به فقیر پولی بدهد و این جمله را بگوید نوعی منت بر فقیر است. اوج نیکی این است که انسان کمک کند و هیچ چیز نگوید و حتی تشکر هم کند.

مورد بعد این است که قاعده بی‌مبنا نتراشیم. آیات قرآن به تجسم اعمال اشاره دارند یعنی الآن هم جهنم محیط بر کافرین است، الآن هم «وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّهُ لِلْمُتَّقِینَ» صادق است. ما برای اینکه فکر می‌کنیم بهشت و جهنم برای آینده است، می‌گوییم مضارع محقق‌الوقوع تعبیر ماضی می‌شود و آیات را از معنای خودش برمی‌گردانیم و می‌گوییم برای آینده است. خب مگر روز قیامت روز خلق بهشت و جهنم است؟ خیر، روز قیامت روز ظهور بهشت و جهنم است. اینکه از مضارع محقق‌الوقوع تعبیر ماضی می‌شود در جاهای دیگر مصداق دارد ولی نباید در این قاعده توسعه ایجاد کنیم.

باید مُحرم شد تا محرم قرآن شد

یکی دیگر از شرایط تفسیر طهارت روح است. خیلی‌ها تفسیر قرآن می‌کنند. یکبار امام صادق(ع) تفسیر می‌کند، یکبار ملافتحعلی سلطان‌آبادی تفسیر می‌کند ولی یک موقع دیگران تفسیر می‌کنند. انسان باید مُحرم از گناه شود و حتی از برخی حلال‌ها مثل حب دنیا و حب ریاست مُحرم شود و احرام ببندد. مُحرم مَحرم می‌شود و به اندورن آیه راهش می‌دهند. اگر یک جوانی با خانواده شما نامحرم باشد ولو مهمان شما باشد او را در بیرونی منزل جای می‌دهید ولی اگر محرم خانواده باشد، یک کلید هم به او می‌دهند. بنده‌ها هم همین‌طور هستند، گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش.