نقد دیدگاه داوکینز درباره اصل انتخاب طبیعی/ نظریه تکامل داروین با خداباوری سازگار است

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، کرسی علمی – ترویجی «بررسی انتقادی خوانش الحادی داوکینز از نظریه فرگشتی» به همت پژوهشکده حکمت و دین پژوهی برگزار شد.

روش های جنجالی داوکینز در فضای الحاد جدید او را مطرح ساخته است

در این نشست حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا شاکرین، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهارکرد: ریچارد داوکینز یکی از شخصیت هایی است که در فضای الحاد جدید با شیوه بسیار جنجالی این بحثها را جلو برده و با بیان روان و قابل فهمی که دارد توانسته تاثیرات زیادی در سطوح مختلف بگذارد و آثارش در نقاط مختلف جهان ترجمه و منتشر شده است.

وی از داوکینز به عنوان یک طبیعت گرا یاد کرد و افزود: او طبیعت گرایی را در تمام هستی شناختی، معرفت شناسی در روش شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی پذیرفته است؛ حوزه هستی شناسی که بیشترین محور تمرکز مقابله با اعتقادات به خدا است، بیشترین تکیه در این عرصه بر نظریه تکامل داروین دارد و یک علم گرا است.

حجت الاسلام والمسلمین شاکرین بیان کرد: در نظریه تکامل داروین روی یک اصل بیشترین تمرکز را دارد و آن اصل طبیعی است و دلالت این اصل را فراتر از حوزه زیست شناسی می برد و از آن به عنوان یک بنیاد نظری که می تواند راز گشای چسیتان هستی باشد استفاده می کند و خیلی توسعه دلالی برای این نظریه قائل است.

وی ادامه داد: به لحاظ ارزش و اعتبار معرفتی هم برای آن جایگاه بلندی قائل است و آن را اصلی می داند که هیچ هماوردی ندارد و از طرف دیگر خصوصیاتی برای این اصل بر می شمارد تا بتواند به کمک این اصل و جایگاهی که برایش تعریف کرده در جهت طبیعت گرایی استفاده کند.

حجت الاسلام والمسلمین شاکرین به بحث نابینایی، کر و کور بودن و ناآگاهانه و ناهوشیارانه بودن اشاره کد  که با این اصل دخالت هرگونه آگاهی و غایتگرایی هوشمندی را درفرایند انتخاب های طبیعی فرایند نفی می کند، گفت: داروین به این نتیجه رسیده که اگر این انتخاب طبیعی تدریجی نباشد و یکدفعه باشد نمی تواند طبیعت گرایی را دلالت کند، اما اگر تدریجی و انباشتی فرض شود این فرصتی پدید می آورد که احتمال تصادفی بودن را بالا ببرد و بتواند دیدگاه های رقیب را کنار بزند.

وی ادامه داد: داوکینز انتخاب طبیعی را ولو به نحو انباشتی با آن خصلت نابینایی که مطرح می داند کافی نمی بیند و برای امر طبیعت گرایی کمی شانس را کنار آن می گذارد، یعنی اگر مشکلی به لحاظ منطقی وجود دارد یا با نظریه احتمال سازگار نیست، این سازگاری را با آوردن با کمی شانس برقرار می کند.

حجت الاسلام والمسلمین شاکرین عنوان کرد: ابتدا باید یک نگاهی داشته باشیم و بیینم مسیری که داوکینز طی می کند آیا منطقا درست است یا نه و  آیا می تواند دلالت بر طبیعت گرایی داشته باشد و نظریه رقیب را که دیدگاه  توحیدی استنفی کند یا نه.

وی با طرح این سوال که آیا این جایگاهی که برای انتخاب طبیعی قائل است و آن را راز گشای چیستان هستی می داند، تا چه اندازه درست است؟ گفت: بنظر می رسد این فراتر از آن چیزی است که این اصل منطقا  دلالت دارد، این اصل انتخاب طبیعی در نظریه تکامل  داروین حدود کارایی آن صرفا در دایره جهان زیست و تنوعات زیستی است.

حجت الاسلام والمسلمین شاکرین بیان کرد: اصل انتخاب طبیعی یک دایره دلالت و گستره کاربردی خاصی دارد و در آن حوزه به کار رفته و بیش از این هم دلالتی ندارد و این توسعه ای که داوکینز ایجاد می کند نه با اصل آن در جایگاه علمی خود سازگار است و نه منطقا چنین دلالتی می تواند داشته باشد و نه با اصل و نه با اصول علمی سازگار است.

مواجهه جهان غرب با نظریه تکامل داروین

وی با اشاره به وجود مواجهه های مختلف در نظریه تکامل که در جهان غرب وجود دارد، گفت: یک  مخالفت جدی با این نظریه وجود دارد که دو گونه است و یکی مخالفتی کلی که امروزه کمتر است و  دیگری در درون ا که جدی است و این است که می گویند این نظریه نمی تواند و تاکنون هرچه تلاش کردند نتوانستند بعضی از مشکلات را حل و گره ها را باز کنند.

وی به بحث نابینایی انتخاب طبیعی داوکینز اشاره کرد و گفت: این کر و کور بودن یا فقدان غایت را برای ضرورت وجود خدا به حساب می آورد در اینجا داوکینز دچار خلط شده و آن خلط فاعل مستقیم و فاعل غیر مستقیم و خلط تبیین فروپایه و علمی با تبیین فراپایه  فلسفی و غیر دینی است.

حجت الاسلام والمسلمین شاکرین عنوان کرد: خداوند جهان را به گونه ای آفریده که خودکار با سیستم ارگانیسم خاص جلو می رود، بنابراین نا هوشیاری این علل نمی تواند نفی علل هوشیار و آگاه فرا طبیعی باشد.

وی به بحث انباشتی بودن انتخاب طبیعی داوکینز اشاره و تصریح کرد: در اینجا می گوید اگر تدریج و زمان بر بودن را وارد ماجرا کند با گستراندن زمان می تواند طبیعت گرایی را تثبیت کند، در حالی که این انباشتی بودن هیچ مانع غایتمندی قرار نمی گیرد.

حجت الاسلام والمسلمین شاکرین بیان کرد: وقتی در مورد نظم طبیعی هستی روبرو می شویم با این پرسش  در ذهن ما مواجه می شویم که اینها چطور به وجود آمده است، آیا یک شعور و آگاهی و درک پشت ماجرا بوده که نظم و سامان را پدید آورده یا تصادفی اینها پدید آمده اند؟ اظهار کرد: تصمیم ذهن بر این است که خلق این پدیده های منظم به صورت تصادفی شدنی نیست و گزینه خداوند اینجا باقی می ماند.

چرا داوکینز بر الحاد اصرار می ورزد

محمدرضایی، پژوهشگر و استاد تمام فلسفه دانشگاه تهران به عنوان ناقد در این نشست عنوان کرد: دانشمندان وقتی نظریه ای مطرح می کنند در ورای نظریه خودشان، یک سری عوامل روان شناختی و جامعه شناختی وجود دارد و ضرورت دارد که به این موارد توجه شود.

وی با بیان اینکه باید به این مهم نیز پرداخته شود که چرا داوکینز بر الحاد اصرار می ورزد، افزود: در نقد داوکینز به عوامل روان شناختی و جامعه شناختی نیز باید توجه شود که چرا داوکینز بر خانش الحادی تاکید دارد.

محمدرضایی تأکید کرد: باید به این بحث نیز توجه شود که چه چیزی باعث شده نظریه تکامل تدوین و تبیین شود و آن ارکان نظریه مورد بحث قرار گیرد.

وی در رابطه با مساله جهش و تصادف عنوان کرد: باید این موارد نیز بررسی شود که اینها اصولا در روند تکامل این عالم جایی دارد یا نه و نکته بعدی که در نظریه تکامل وجود دارد این است که  مخالف غایتمندی و طراحی.

استاد فلسفه دین دانشگاه تهران تصریح کرد: بررسی عوامل روانشناختی و جامعه شناختی این شخصیت زیست شناس و اینکه در ارکان نظریه تکامل چه دلایل متقنی وجود دارد و بررسی مبانی فلسفی این نظریه تکامل از مواردی است که نیازمند توجه است.

ضرورت پرداختن به پیامدهای کلامی و فلسفی نظریه تکامل

فرح رامین، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی نیز به عنوان ناقد، اظهار کرد: درست است با پیامدهای کلامی نظریه تکامل مشکل داریم اما آنچه واقعیت فضای آکادمیک کشور را دارد و فضای آکادمیک را اشغال کرده است، توجیح کامل نظریه است و معتقد هستند که این نظریه سنگ بنای زیست شناسی است.

وی با بیان اینکه ما با پیامدهای کلامی و فلسفی این نظریه مشکل داریم، افزود: با وجود همه شکاف ها و خلاهایی که نظریه تکامل وجود دارد، بر فرض اینکه این نظریه صحیح باشد باید بررسی شود این نظریه چطور می تواند با اعتقادات دینی و کلامی ما سازگاری داشته باشد یا نه.

خانم رامین به وجود خلاهایی در این نظریه اشاره کرد و گفت: هرکدام از واژگان این نظریه مانند (تصادف، گونه، سنخ و حیات) نیازمند بحث و تفحس جدی است.

وی با بیان اینکه خلل و ابهاماتی در مبانی تصوری نظریه تکامل وجود دارد که نیازمند بررسی است، خاطرنشان کرد: در رابطه با عنوان نیز بهتر است اسامی کوچک به کار گرفته شود و اسم ریچارد در کنار داوکینز بیاید که دیگران را به اشتباه نیندازد.

رامین عنوان کرد: واژه تصادف و شانس از واژه هایی است که در نظریه تکامل نیازمند بحث دارد و باید دقت شود که واژه ها در جای خودشان به کار برده شوند.

حجت الاسلام شاکرین در ادامه این نشست اظهار کرد: نباید سرنوشت نظریه تکامل با را با مساله عقاید دینی گره زد، نظریه تکامل با خداباوری سازگار است.

وی خاطرنشان کرد: نظریه فرگشت خیلی با دین مشکل نداشته و دین هم خیلی برای این نظریه مشکلی ایجاد نکرده است.

حجت الاسلام والمسلمین شاکرین با بیان اینکه مسیر علم را باید عالمان خودشان پیش ببرند، عنوان کرد: اصل نظریه تکامل که زیست شناسی است و بحث در مورد خود نظریه باید به زیست شناسان واگذار شود.

وی یادآور شد: ممکن است بعضی جاهای نظریه ها با بعضی از آموزه های ادیان مشکل داشته باشد ولی قابل حل است.