زمینه های تاریخی – اجتماعی- سیاسی شکل گیری نهضت عاشورا
* دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
چکیده:
درک واقع بینانه تحولات سیاسی – اجتماعی و کشف و استخراج (پیام ها و عبرت های) مستتر در نهضت های فراگیر مستلزم نگرش و بینش تاریخی ای است که تبیین گر نهضت و هسته اصلی قیام باشد. نهضت عاشورا نیز به مثابه یک قیام تحول ساز در بستر تاریخ مبتنی بر نظام اندیشه ای و تحلیلی امام حسین (ع) به وقوع پیوست این قیام هدفمندی خلقت و آفرینش، باور به علیت در حوادث در کنار به رسمیت شناختن نقش اراده و اختیار انسانی در ایجاد تغییرات و مسوولیت دینی در قبال حوادث و نگرشی یکپارچه نسبت به شناخت و تعریف «قدرت» به عنوان بخشی از حق و فهمی تاریخ ساز از حضور در هستی برای انسان را نشان می دهد.
در واقع قابل تامل ترین موضوع در مورد نهضت امام حسین (ع)، نه نتیجه مقطعی و حتی نتایج اخلاقی آن بلکه درک عمیق تاریخ سازی انسان های آگاه به موجودیت خود در هستی برای آینده است. لذا تبیین حرکت امام، ضرورت تامل در فلسفه و تاریخ از دیدگاه اسلام را می طلبد و نیز این حرکت یک جنبش پویای تاریخ ساز با ماهیت دینی است که بدون در نظر گرفتن بعد جهانی تاریخی و نگاه پویایی شناسی اجتماعی یا جامعه شناسی تاریخی، جایگاه واقعی و تاریخی آن کمتر قابل درک است. بنابراین درک اهداف فوق در چارچوب بررسی زمینه های تاریخی – سیاسی نهضت و حوادث تاریخی از زمان پیامبر تا زمان امام حسین (ع) میسر است.
این مقاله درصدد است تا با پاسخ داده به دو سوال زیر منجر به نتیجه ای شود که از آن به عنوان تحلیل بر زمینه های تاریخی – سیاسی نهضت عاشورا یاد می کنیم.
سوال اول: چرا این واقعه رخ داد؟ و سوال دوم: اینکه چگونه به وقوع پیوست؟ پرسش نخست برای این تحقیق اساسی است که در چارچو مطالعات تاریخی با تاکید بیشتر مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
کلید واژه: نهضت عاشورا، پویایی شناسی اجتماعی، زمینه های تاریخی، جامعه شناسی تاریخی