گفت‌وگو با مؤسس نخستین حسینیه اوکراین
حوزه علمیه قم و فارغ‌التحصیل دانشگاه کی‌یف اوکراین است. از زمانی که در
حوزه درس می‌خوانده این احساس را داشته که این میزان تحصیلات برایش کافی
نیست و روحانی باید چیزهای دیگر هم بداند. برای تحصیل تصمیم گرفت خارج از
کشور برود، بین مسکو یا کی‌یف مردد بود و دو بار استخاره گرفت تا سرانجام
اوکراین انتخاب شود.
به پزشکی عمومی یا جراحی علاقه داشت اما زمانی که پا را بر پله اول
دانشکده گذاشت حسی به او نهیب زد که دندانپزشکی بخوان! همین کار را هم کرد و
اکنون یک دندانپزشک موفق است و تاکنون بیش از ۵۰۰۰ بیمار را تیمار کرده
است.
او می‌گوید: یکی از سخت‌ترین کارها هنگام تحصیل در اوکراین، یادگیری زبان
روسی بود؛ برای همین آن زمان که به این کشور وارد شدم تصمیم به بازگشت
داشتم با برادرم تماس گرفتم و گفتم می‌خواهم برگردم. ایشان توصیه کرد یک
هفته ای بمانم؛ این یک هفته حالا ۲۱ سال شده است!
با حضور در یک مجلسی که به ظاهر خوشایندش نبود و آشنایی با پیرمردی
اوکراینی، نخستین جرقه روضه‌خوانی و فعالیت مذهبی‌اش زده می‌شود، او سپس در
یک مجلس ختم شرکت کرده و با سیل علاقه‌مندان به روضه اهل بیت (ع) و
مسلمانان مواجه می‌شود.
حجت‌الاسلام سید احمد صابونچی، مؤسس
حسینیه اهل بیت(ع) کی‌یف است، او می‌گوید اوکراین سه میلیون مسلمان دارد که
از میان آنها ۲۵۰ هزار نفر شیعه هستند، این شیعه‌ها اکثراً در کی‌یف و
اطراف آن زندگی می‌کنند و آذری‌ها، افغان‌ها، تاتارها و … را شامل
می‌شوند.
او بیان می‌کند که در این حسینیه هم به روضه آقا اباعبدالله(ع) می‌پردازد و
هم مشکلات مردم را حل و فصل می‌کند، هم شهادتین را برای مستبصرین جاری
می‌کند و هم خطبه عقد مسلمانان را می‌خواند.
همسر حجت‌الاسلام صابونچی، اوکراینی و از خانواده‌های مشهور است. حاج‌آقا
اذعان می‌کند که برای ازدواج با این خانم، مادرش به اوکراین آمده و
خواستگاری کرده و البته چهار سال از زمان آشنایی تا ازدواجشان به طول
انجامیده تا همسرش به میل و رغبت مسلمان شده است. مهریه همسر حجت‌الاسلام
صابونچی ۵ سکه بهار آزادی و آینه و شمعدان است.
وی همه موفقیتش را از امام حسین(ع) دارد و می‌گوید که شب‌های محرم هفتصد
تا هشتصد نفر را در حسینیه نذری می‌دهند و شام غریبان نیز در خیابان نماز
می‌خوانند. ضمن اینکه وقتی دسته عزاداری در خیابان‌های کی‌یف راه می‌افتد،
تعداد عزاداران ۱۰ برابر می‌شود و حدود هفت هزار نفر را در بر می‌گیرد!
مشروح این گفت‌وگو را که تابستان امسال انجام شده است، با هم می‌خوانیم:
*حاج آقا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید متولد چه سالی هستید؟
– سید احمد صابونچی هستم متولد سال ۱۳۴۳.
*در دوران تحصیل نزد چه کسانی تلمذ کردید؟
-نخستین استاد من پدرم بود، صرف و نحو را نزد او آموختم، سپس حاج آقای
اعتمادی، آیت‌الله محمود دوزدوزانی و طباطبایی در تبریز هستند، حاج میرزا
عمران و حاج میرزا عبدالحسین مدرس که نزدشان در قم تلمذ کردم. درس خارج حاج
آقای مرعشی نجفی هم رفتم که ایشان با پدر من خیلی دوست بودند، ایام فاطمیه
را به همراه آیت‌الله مشکینی منزل ما می‌آمدند.
روحانی باید مستقل باشد و نیاز به خمس کسی نداشته باشد
*از تحصیلاتتان در حوزه بگویید و اینکه چطور شد خارج از کشور تصمیم به تحصیل و زندگی گرفتید؟
-در قم طلبه بودم، سطح یکم را به اتمام رساندم همیشه در این فکر بودم که
این حد و اندازه من نیست و کم کاری کرده‌ام، اگر فقط به منبر بروم و یک
مطالعه‌ای داشته باشم، کافی نیست. بنابراین تصمیم گرفتم بیشتر فعالیت کنم
چرا که روحانی به اعتقاد من باید مستقل بوده و نیاز به خمس کسی نداشته باشد
چرا که اگر اینطور نباشد نمی‌تواند آنچه مطالعه داشته را به کسی منتقل کند
روحانی باید بتواند بدون مراعات و توجه به ناراحتی گروهی، حرف خودش را
بزند. پول انسان را درگیر می‌کند و معنویت را از بین می‌برد.
در همین فکرها بودم که یک روز اخوی‌ام آمد و گفت که این حیاط قم را به شما
می‌دهم، شما هم ازدواج کن هم دنیای خودت را داری و هم آخرت را، من گفتم؛
خیر من اینطور نمی‌توانم زندگی کنم. روحانیون در خیابان را به او نشان دادم
و گفتم اینها باید بروند تبلیغ و اینجا نباشند بنابراین با حرف حاج آقای
قرائتی موافق بودم که می‌گفت همه نباید آیت‌الله شوند عده‌ای باید درس
اجتهاد و فقه بخوانند و دیگران هم فلسفه و عرفان و سایر علوم را نیز باید
روحانیون تحصیل کنند.
خلاصه سطح اول را که تمام کردم، گفتم من برای تحصیل در رشته طبابت عازم می‌شوم.
*به چه کشوری؟
-در انتخاب کشور برای تحصیل سخت گیر بودم می‌خواستم استرالیا یا رمانی
بروم اخوی اصرار کرد که شوروی سابق بروم هم ارزان تر است و هم نزدیک ایران
است، منتها من علاقه مند نبودم. سال حدود شصت و پنج بود، جنگ تمام شده بود
من گفتم می‌روم مشهد از آقا کمک می‌گیرم و راهی پیدا می‌کنم به تهران که
رسیدم دیر شده بود، امامزاده صالح رفتم، زیارت کردم و نماز جماعت خواندم،
رفتم نزد امام جماعت و گفتم برایم یک استخاره بگیرید تا او استخاره بگیرد
من پشیمان شدم و گوش ندادم، بیرون رفتم و دیدم مسجدی آن نزدیکی است دوباره
نماز خواندم و به امام جماعتش اقتدا کردم و نزدش رفتم و استخاره گرفتم.
۲ بار برای رفتن به کی‌یف استخاره گرفتم
*آن زمان معمم بودید؟
-خیر، خلاصه گفتم حاج آقا «الف» و «ب» برایم استخاره بگیرید، من هم «الف»
را در ذهنم مسکو و «ب» را کی‌یف در نظر گرفته بودم، بلند شدم، او تعجب کرد و
گفت: چه شد؟ گفتم: هیچ هر دو سرو ته یک کرباس است نمی‌دانم کدام خوب یا بد
است بنابراین عصبی شدم و خواستم که بروم، دوباره صدایم زد که برگرد! اولی
را نرو ولی دومی را بروی به اهل بیتت (ع) هم خیر می‌رسانی. من شل شدم دیگر
مشهد نرفتم و به خانواده خبر دادم که به کی‌یف می‌روم. البته هنوز هم
نمی‌دانم کجایم به اهل بیت (ع) خیر می‌رساند!
*از ایران که می‌رفتید ابا و عمامه‌تان را همراه بردید؟
-فقط ابایم را بردم.
*گفتید چه رشته‌ای در آنجا تحصیل کردید؟
-دندانپزشکی
*علت انتخاب رشته‌تان چه بود؟ به این رشته علاقه داشتید؟
– بله شاید باورتان نشود اگر تعریف کنم که برای ثبت نام در دانشگاه که
حضور یافتم از پله‌ها بالا می‌رفتم انگار یک نفر به من گفت که برو
دندانپزشکی، برگشتم منزل و با والده صحبت کردم گفتم که تصور می‌کنم غربت به
من نمی‌سازد و مریض شدم چرا که در دلم چیزی اینگونه الهام شد، والده هم
گفت چه اشکال دارد خب این رشته بخوانی با برادرت هم مشورت کنم، با برادرم
هم صحبت کردم او هم مرا تشویق کرد اینطور شد که این رشته را خواندم البته
ابتدا به پزشکی عمومی یا جراحی علاقه داشتم ولی این رشته‌ها خیلی آنجا جواب
نمی‌دهد و زبان آموختن هم آنجا سخت است من هم خیلی اذیت شدم خلاصه اینگونه
شد که به دندانپزشکی رفتم، زبان هم یاد گرفتم و موفق شدم و در آنجا مطب
زدم.
*اخوی در تهران بودند؟
-برادرم در لندن شیمی می‌خواندند که پس از اخذ مدرک پروفسوری شیمی به
ایران آمده و جزو اساتید مجرب شیمی شدند اتفاقاً زندگی شان را در جایی
نوشته بودند ایشان جزو شاگردان تربیت شده دکتر بهشتی هستند.
*ابتدای حضورتان در اوکراین گفتید که روحانی هستید؟
-خیر در ابتدا مطرح نکردم اما بعدها که دوستان فهمیدند از من بسیار کمک
گرفتند چون واقعاً برای خطبه ازدواج، کفن و دفن و بسیاری کارهای دیگر به
روحانی نیاز داشتند.
*مطبتان بیشتر چه کسانی می‌آیند؟
-اکثراً اوکراینی هستند ولی از همه مذاهبی هم می‌آیند.
*در مطب تابلو یا نشانه‌ای هم دارید که نشان دهد مسلمان هستید؟
-بله البته بیرون مطب ما نوشته مرکز اسلامی اهل بیت (ع) و زیرش نوشته دندانپزشکی
*حاج آقا درآمد دندانپزشکی چطور است؟
-والا تا ماه فوریه که خوب بود.
فعالیت مذهبی‌ام در اوکراین با حضور در یک مجلس ختم آغاز شد
* خدا را شکر. از فعالیت‌هایتان در کی‌یف بگویید علاوه بر تحصیل و کار چگونه فعالیت‌های مذهبی‌تان را آغاز کردید؟
-برای توضیح این امر یک خاطره‌ای برایتان بگویم، عید نوروزی در اوکراین
بودیم همشهری آنجا داشتیم که خدا رحمتش کند یک بار به من گفت آقا شما
می‌نشینی در منزل خسته می‌شوی بیا با هم برویم آذری‌ها جشنی برای سیزده بدر
گرفته‌اند، شرکت کنیم من ابتدا مخالفت کردم و خلاصه مرا به زور بردند،
رفتیم در سالن بزرگ آنجا همه وسایل لهو و لهب فراهم بود، عقب‌نشینی کردم
اما یک پیرمرد آذری آنجا به من گفت چرا نمی‌نشینید؟ من گفتم: روضه خوان
هستم این جور جاها نمی‌آیم، خلاصه دست مرا گرفت و به اتاقی برد، شیرینی و
میوه خوردیم و از روضه خوانی‌ام سؤال کرد و بعد از دو هفته همان مرد به من
تلفن زد و گفت برای روضه خوانی دعوت بشوم می‌روم یا خیر؟ من گفتم اشکالی
ندارد، لباس پوشیدم و گفتم برویم، از کی‌یف دور شدیم در جایی که پیاده شدیم
به یک زیرزمین راهنمایی‌مان کردند که همه شلوغ و پر از ایرانی بود، مردم
خیلی ناراحت بودند یک نفر فوت کرده بود که اتفاقاً بسیار به من شبیه بود
ابتدا فکر کردم که مرا به شوخی گرفته‌اند بعد دیدم که نه اشتباه می‌کنم
خلاصه یک حدیثی به آذری گفتیم و منبری رفتیم، متوجه شدم که اینها گیرایی
بالایی دارند و خسته نمی‌شوند، بنابراین روضه حضرت ابوالفضل و سپس امام
حسین (ع) خواندم از همینجا با این دوستان آشنا شدیم و کارمان ادامه پیدا
کرد.
دو سال پیش در قم با آقای حجت‌الاسلام احمد احمدی، عضو شورای عالی انقلاب
فرهنگی، حاج آقای مسجد جامعی و الویری در جایی بودیم، اینها مرا عضو هیئت
رئیسه دانشگاه شیعه شناسی کردند من هم گفتم که در این راستا سوادی ندارم
اما اصرار کردند خلاصه درباره امام حسین (ع) و زیارت عاشورا هم برایشان
گفتم که حاج آقای احمدی خیلی متأثر شدند، آخر هم گفتند که برای ما دعا
کنید. خلاصه من عضو هیئت رئیسه هستم که هیچ وقت هم فرصت نمی‌کنم به اینجا
بیایم الان هم برای همایش سبط‌النبی توانسته‌ام بیایم.
*خاطره‌ای هم از دوران محرم در اوکراین دارید؟
-یک سالی حاج آقای سیدمحمدباقر علم‌الهدی به اوکراین آمد ما هم رفتیم
سفارت استقبالش و گفتم که حاج آقا روضه امام حسین می‌آیید؟ ایشان گفتند چرا
که نه؟! ایشان به منزل بنده آمدند و خانه ما هم یک خوابه بود و در آن ۱۰
روز اول محرم عزاداری داشتیم خلاصه مجلسمان دو نفره بود، روضه خواندیم و
گریه کردیم ولی کم کم خداوند برکت داد و تعداد زیاد شد. با وجود اینکه کمکی
هم از کسی نگرفتیم و از صفر شروع کردیم ولی خداوند کمکمان کرد.
یادم می‌آمد زمانی که در مجمع جهانی تقریب مذاهب در تهران عضو بودم، ۵۰۰
قرآن چاپ شده برایم آماده کردند که ببرم اما هواپیمایی گفت که این مسئولیت
را قبول نمی‌کند تصمیم گرفتم قرآن به روسی ترجمه کنم و ببرم که البته از پس
هزینه‌اش بر نمی‌آمدم.
یک بار یکی از سفرای ایران به من گفت شما که این اندازه زرنگ هستید یک
قرآن یک دلار به من بدهید و من گفتم شما که آنقدر زرنگ هستید پانصد تومان
به پدرتان احسان کنید! (باخنده) خلاصه من هفت میلیونی پول با کمک نماینده
امام راحل در هلال احمر، آیت‌الله غیوری و یک نفر دیگر جور کردم و دادم
چاپخانه حاج آقای انصاری، کتاب‌ها چاپ شد اما مشخص نشد که کتاب‌ها به دست
چه کسی رسید؟ کمکی هم بنابراین به ما نشد.
*این اتفاق در چه سالی افتاد؟
-دهه هفتاد بود که دایی آقای ولایتی، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بود.
شب‌های محرم هفتصد ـ هشتصد نفر را در حسینیه شام می‌دهیم
*خب از فعالیت‌های مذهبی‌تان و کارهایی که درباره عزاداری امام حسین(ع) می‌گفتید؟
– بله ابتدا بگویم من در جنگ نصف یکی از مهره‌های کمرم را از دست دادم، یک
باری که دکتر رفته بودم و معاینه‌ام کرد به من گفت تو چطور راه می‌روی؟ من
گفتم که نوکر امام حسین (ع) هستم.
من همه موفقیتم را از روضه امام حسین (ع) دارم چند جا هم گفته‌ام که
درباره زیارت عاشورا چیزی نگویید و نتازید به آن! خلاصه این اهل بیت و
شهادت امام حسین (ع) قیامی خاموش است و خنک نمی‌شود . شام غریبان
اباعبدالله هفت هزار نفر در خیابان‌های کی‌یف هستند. البته شب‌های محرم ما
هفتصد ـ هشتصد نفری را در حسینیه مهمانی داریم، شب شام غریبان در خیابان
نماز می‌خوانیم ولی در شب‌های دیگر خیر ، هوا سرد است وگرنه کسی با ما کاری
ندارد.
یک هفته ماندن ما در کی‌یف، شد ۲۱ سال!
*راستی گفتید که زبان روسی سخت بود، چطور زبان روسی یاد گرفتید؟
-ابتدا که هیچ بلد نبودم حتی یک کلمه را هم نمی‌توانستم بخوانم یا بنویسم
تا یک کلمه را در هواپیما هجی کنم، نزدیک بودم از دنیا بروم، زمانی که برای
نخستین بار به کی‌یف رسیدم، با خود گفتم خدایا من به کجا می‌روم؟ به شدت
ناراحت بودم با برادرم تماس گرفتم و گفتم مرا کجا فرستادید؟ به من خیانت
کردید؟ اخوی گفت که تو یک هفته بمان اگر نتوانستی برگرد، این یک هفته شد ۲۱
سال!
یادم می‌آید صبح‌ها کلاس آناتومی می‌رفتم و عصرها هم با استاد در منزلش
درس کار می‌کردم پنج دلار هم به او می‌دادم البته این رشوه نبود، حق
التدریس او بود، الان دانشگاه‌ها پر از رشوه است و این به ضرر دانشگاه و
دانشجو است.
این را هم بگویم که برای یادگیری زبان از هیچ لغت نامه‌ای استفاده نکردم و
نمی‌کنم امروز هم به خوبی سخنرانی می‌کنم البته اشکالاتی شاید داشته باشم،
ولی فاحش نیست.
*از ماجرای ازدواجتان بگویید؟ در زمان ازدواج چند سالتان بود؟
-حدود سی سال
*مهریه همسرتان چقدر است؟
-پنج سکه بهار آزادی، یک قرآن مجید و آیینه و شمعدان و حلقه
*شنیدیم که همسرتان اوکراینی است، خطبه عقد نکاحتان را چه کسی خوانده است؟
-حاج آقای طباطبایی روحانی محله‌مان در تبریز.
همسرم بعد ۴ سال به اسلام ایمان آورد
*با این خانوم اوکراینی چطور آشنا شدید؟
-سال اولی که اوکراین بودم والده من به اوکراین آمد و ایشان به من گفتند
که شما تنها هستید باید فکری به حالتان بکنیم یک روز دو تایی در پارک نشسته
بودیم و شیرینی می‌خوردیم یک دختری را دیدیم که دورتر از ما نشسته و
بافتنی می‌بافت، به والده گفتم که به نظر من این دختر خوب است هم لباس بلند
در این تابستان پوشیده هم بافتنی می‌بافت و هم کتاب می‌خواند، والده هم
پیش او رفت و همان روز اول چون در پارک از طلوع و غروب خورشید عکس
می‌گرفتم، یک عکسی هم با هم انداختیم، روزهای بعد هم رفتیم و باز هم عکس
انداختیم یک روز که داشتم پایه دوربین را می‌گذاشتم که عکس بگیرم به او
گفتم که کمک می‌کنی من عکس بگیرم؟ او هم گفت بله، تقاضای دریافت عکس‌هایش
را هم بعد مدتی کرد من هم خوشحال شدم، خلاصه دیگر در تور افتادیم و به یمن
اینکه با مادر بودیم وصلتمان جور شد، البته ایشان بعد چهار سال به اسلام
ایمان آورند و من هم تبلیغات نکردم و ایشان ابتدا اصلاً نمی‌دانست که من
روحانی هستم و یکی از دلایل اسلام آوردنش هم این بود که پوشکین برای قرآن و
پیغمبر شعر گفته و البته ما این شعر را صفحه اول قرآنمان چاپ کردیم، چون
اگر یک روس یا اوکراینی قرآن را باز می‌کرد و این را می‌دید که فردی که
دوستش دارند و قبولش دارند، برای قرآن و اسلام مطلب گفته، حتما متأثر
می‌شد.
ازدواجمان سخت و پرفراز و نشیب بود
خلاصه ما تا چهار سال ازدواج نکردیم و تنها محرم بودیم پدرشان البته برای
ما شرط و شروط گذاشته بود، پدرش پروتستان بود و مراسم‌هایی داشتند و ما هم
مراسم‌هایشان می‌رفتیم البته مراسم آذری‌ها هم من می‌رفتم یک کتابی از این
نویسندگانمان درباره امام حسین (ع) را به همسرم دادم که بخواند یک روز با
چشم‌های قرمز ورم کرده آمد و گفت: همه اینها را کشتند؟ این چه کتابی است
این همه مناقب اهل بیت (ع)، این کتاب را دست مردم می‌دهید؟ مردم می‌ترسند.
خلاصه بعد از آن من که مراسم‌های سفارت می‌رفتم همسرم هم با خانوم‌های
ایرانی آشنا می‌شد بنابراین ازدواج ما یک دوره طولانی انجامید و سخت بود
چرا که معتقد بودم همه چیز باید از ته دل باشد و سرخودمان نباید کلاه
بگذاریم!
همسرم بهترین یاور حسینیه کی‌یف است
یادم می‌آید والده یک بار برایم نامه‌ای فکس کردند که اگر از این دختر
خوشت می‌آید ازدواج کن ولی روزی نباشد که وقتی زیارت عاشورا می‌خوانی،
ایشان بخندد! اینطور شد که من بیشتر صبر کردم وگرنه همان سال اول
می‌توانستم ازدواج کنم، اکنون همسر من جزو بهترین کمک کننده‌های حسینیه
کی‌یف است حتی به تعداد زیاد برنج هم می‌پزد و کارهای حسینیه را بلد است
ایشان فوق لیسانس دارد و دکتری دندانپزشکی می‌خواند.
*فرزند هم دارید؟
-بله اکنون هم دو فرزند دارم و از خدا هم دو پسر خواسته بودم که به من داد
یکی سید مهدی و دوم علی که سید مهدی را به دلیل علاقه به امام مهدی (عج)
اسمش را انتخاب کردم و سیدعلی را مادرش انتخاب کرد اتفاقاً یک بار داماد
شهید بهشتی هم کی‌یف آمده بودند و اسم فرزندشان علی بود که خانوادگی با هم
دیدارشان رفتیم.
اوکراین ۳ میلیون مسلمان دارد که ۲۵۰ هزار آنها شیعه هستند
*از وضعیت اوکراین بگویید شنیدیم که چهل و اندی مسلمان دارد؟
-تا آنجا که من می‌دانم سه میلیون مسلمان دارد و از میان آنها دویست و
پنجاه هزار شیعه هستند، شیعه‌ها در کی‌اف و اطراف هستند و اهل سنت و
افغان‌ها هم هستند، تاتارها هم مسلمان هستند، عده‌ای از آنها آنقدر از
اسلام بی اطلاع‌اند که تنها می‌دانند گوسفند برای خوردن حلال است ولی دیگر
ذبح اسلامی و اینها را نمی‌دانند ولی آذری‌ها می‌دانند که هر گوسفندی را
نمی‌توان خورد بلکه باید ذبح اسلامی شود، تاتارها از سایرین هم عقب‌تر
هستند.
*تاتارها هم شاخه‌های مختلف دارند؟
-بله حنفی، مالکی و … البته نمی‌دانند مرجع تقلید کیست، خمس چیست ما هم
برای همین این اندازه زحمت کشیدیم اگر بگویم خمس بدهید که دیگر کسی به
اسلام روی نمی‌آورد من مجبور شدم خودم فعالیت کرده و برای اسلام مایه
بگذارم، پدرم همیشه می‌گفت باید در دین خرج کنی تا پیش برود، وگرنه اگر چشم
به خرج دیگران بدوزی چیزی پیش نمی‌رود، من هم از خدا خواسته دکتر شدم
البته سخت بود.
البته قبلاً ترکیب مسلمانان به سمت آذری‌ها بیشتر بود الان تا حدودی تغییر
کرده و عراقی‌ها، پاکستانی‌ها، سوری‌ها و افغان‌ها بیشترند. حتی من برخی
مسئولیت‌ها را الان به پاکستانی‌ها بیشتر می‌دهم تا دیگران چرا که در
حسینیه کارهای ما زیاد است و نیاز به کمک داریم، مجالس شام‌های دهه اول
محرم هفتصد تا هشتصد نفر غذا می‌دهیم.
*اسماعیلی و فاطمی هم آنجا هستند؟
-من فقط دو ـ سه نفر زیدی دیدم ولی بقیه شاخه‌ها را خیر.
*غیرمستقیم درباره فعالیت‌های حسینیه‌تان صحبت کردید، اما جزئی تر بفرمایید که این حسینیه چطور و کی تأسیس شده است؟
-سال‌های ۲۰۰۱ یا ۲۰۰۰ بود، دهه هشتاد خورشیدی
*شنیدیم که حاج آقای فاضل پولی برای تأسیس آن داده بودند، درست است؟
-بله ۵۰۰ دلار دادند که البته با آن پول فقط برای مؤسسه موکت خریدیم. حکم
رسمی از محضر آقای سیستانی و آیت‌الله خامنه‌ای نیز برای فعالیت دارم.
درباره راه اندازی حسینیه بگویم که ما هر شب در یک کافه‌ای جا می‌گرفتیم و
جمع می‌شدیم آن نزدیکی ما هم یک خیاط خانه‌ای بود که فضای زیادی داشت و من
همیشه فکر می‌کردم که کاش بخشی از این فضا را به حسینیه و مطب اختصاص
بدهیم یک شب که منزل آمدم فکرم را با مادر همسرم در میان گذاشتم، شماره
تلفن خیاط خانه هم با شماره منزل ما به جز رقم آخر، مشابه بود که یک بار
اشتباهی از آنجا به منزل ما تماس گرفته شد و مادر همسرم هم درباره آن فضا
در خیاط خانه صحبت کرده بود و آنها هم موافقت کرده بودند که بخشی را به
دندانپزشکی اختصاص دهند و همینطور هم شد البته ما آن را برای حسینیه
می‌خواستیم.
مادر همسر من هم شیعه نبود به مرور شیعه شد اما پدر همسرم سه ماه ابتدایی
آشنایی‌مان فوت کرد و قبول هم کرده بود و دو هزار دلار هم به مسجد کمک کرده
بود البته به خاطر صحبت‌های من نبود که شیعه شدند من خیلی در این زمینه
موفق نبودم، بگذریم هزار دلار جور کردیم و برای اجاره فضا دادیم و الان هم
اگر خدا بخواهد می‌خواهیم تملیکش کنیم البته این را بگویم که با وجود اینکه
نماینده حاج آقای سیستانی هستیم ولی حقوقی نداریم بنابراین باید کار
می‌کردم تا زندگی بگذرد.
*آنجا ملبس می‌آمدید؟
-البته به حساب مطب که با لباس نمی‌شد آمد، اما الان که فضا دست خودم است اختیارش با من است و هرکار بخواهم می‌کنم.
*صاحب خیاطی وقتی متوجه شد که آنجا را حسینیه کردید، عکس العملی نشان نداد؟
-چرا خیلی عصبی شد و از شدت ناراحتی بقیه خیاط خانه را هم تعطیل کرده و رفته! (با خنده)
*چه طور شد که روضه خوان امام حسین (ع) شدید و در کنارش به دندانپزشکی هم مبادرت کردید؟
-یادم می‌آید قم که درس می‌خواندیم در تبریز هم روضه می‌خواندم آن زمان
جوان بودم، ابوی هم فوت کرده بود خانواده مادرم ثروتمند بودند اما من آنجا
روضه می‌رفتم یک بار که خیلی حیات و خانه شلوغ شده بود ایستاده روضه
می‌خواندم همه جا شلوغ بود ترک‌ها هم رسم داشتند که عده‌ای در مراسم روضه
خانی دخیل می‌بندند تا حاجت نگیرند از آنجا تکان نمی‌خورند خلاصه یک روز
دیگر که روضه می‌خواندیم من تا یاالله را گفتم یک نفر از خانوم‌ها شنیدم که
گفت حیف این جوان که روضه خوان شده! این حرف خیلی به من برخورد زمانی که
بیرون آمدم رو به قبله ایستادم و گفتم یا حسین به خودت قسم تا دکتر نشوم
دیگر روضه نمی‌خوانم همینطور هم شد و یک روز که در مطبم نشسته بودم یاد این
خاطره افتادم و یک نفر از درونم به من گفت که اینجا دیگر روضه بخوان من هم
این کار را کردم.
بنابراین به اعتقاد من مشاغل مختلف شأن روحانیت را پایین نمی‌آورد چه
اشکالی دارد آدم هم نویسنده یا خبرنگار باشد هم روحانی، یا دیگر مشاغل
بنابراین من مخالف خانه نشینی هستم، عده‌ای که البته به کار فقه می‌پردازند
مثل آیت‌الله فاضل و دیگران که جریانشان متفاوت است اما دیگران خوب است که
مشاغل مختلف داشته باشند.
کاربری حسینیه زیاد است
*از فعالیت‌های مختلفی که در حسینیه انجام می‌دهید، بگویید؟
-اوج کار حسینیه که در ایام محرم است اما ما هر جمعه، نماز جمعه می‌خوانیم
با آدم‌های جدید آشنا می‌شویم که می‌آیند و می‌روند، البته حسینیه برای
خودش یک پا دادگاه هم هست به مشکلات مردم اعم از مالی و خانوادگی رسیدگی
می‌کند، ما هم اینجا برای خودمان امیرالاعظمی هستیم (با خنده) و کار دیگران
را راه می‌اندازیم.
یک بار خاطرم است که یکی از این ریش سفیدهای محل ما به همراه کسی وارد
حسینیه شد و من هم لباس پزشکی تنم بود و سلام کردیم و این ریش سفیدمان به
همراهش مرا معرفی کرد و گفت: این هم حاج آقای ماست، هم دندان می‌کشد هم
گوش! همراهش هم گفت: این لوتی است؟ ریش سفید هم گفت که او همه فن حریف است،
اختلافات این جماعت را که حتی پلیس هم حل نمی‌کند، او حل می‌کند.
جوانان اوکراینی که اسلام می‌آورند، آداب مختلف آن را به جا می‌آورند
*حاج آقا در حسینیه خطبه عقد هم می‌خوانید؟
-بله یک اتاق اتاق مبله و زیبا داریم من بسیار به زیبایی اهمیت می‌دهم
البته امکاناتمان محدود است اما تلاش کردیم با همین امکانات فضای زیبایی
فراهم کنیم. دخترها و پسرها که برای ازدواج اینجا می‌آیند را عقد می‌کنیم و
البته خیلی هم با آنها صحبت می‌کنم ولی خیلی‌هایشان گوششان شنوا نیست در
عالم دیگری هستند (با خنده).
بسیار سراغ دارم که دخترها که برای عقد آمدند سریع از من خواستند که اسلام
بیاورند، زمانی که دخترها، اوکراینی و پسرها، ایرانی هستند، من هم با آنها
صحبت می‌کنم چرا که زبان روحانی باید شیوا باشد و بتواند همه چیز را با هم
تطبیق دهد به طور مثال من به شخصه با موسیقی مشکلی ندارم البته بستگی دارد
که کجا و چگونه شنیده شود چرا که بسیار بر روحیه مؤثر است، موسیقی که آن
را با هر کس و هر جایی گوش ندهیم، حرام نیست. تمام این بحث‌ها را من برای
جوانان روشن می‌کنم بنابراین زمانی که اسلام می‌آورند و از اینجا می‌روند،
حجاب اختیار می‌کنند. درباره حجاب مثال‌های مختلفی می‌آورم و آنها را تشویق
به حفظ تنشان می‌کنم.
*گویا اوکراینی‌ها هم در مکان‌های مقدس حجاب دارند...
-بله در اوکراین هم مجموعه اماکن مذهبی‌شان باید بانوان با حجاب و روسری
بروند، همانطور که مسیحیان هم در مکان‌های مقدسشان سر را می‌پوشانند و فقط
در اوکراین اینطور نیست.
*درباره مسجدی که در دست احداث دارید توضیح دهید، شنیده‌ایم که زیربنایی هزار متری دارد؟
-بله نقشه این زمین هزار متری را ما کشیدیم ۳۰ هزار دلار فقط برای تهیه
نقشه خرج کردیم و یک نقشه نیست، چندین نقشه از ابعاد مختلف است و در واقع
عکس نقشه هوایی هم دارد.
برای ساخت این مسجد ما از مجمع جهانی اهل بیت (ع) و سازمان فرهنگ و
ارتباطات کمک گرفتیم سفارت ایران در اوکراین هم پنج هزار یورو قرار است که
به ما پول بدهند، البته رسیدش را گرفتند ولی پولی ما ندیدیم (با خنده).
برای دریافت کمک ساخت مسجد هم دوست ندارم به دنبال مراجع بروم چرا که من
خودم نماینده آیت‌الله سیستانی هستم و از ایشان هم پولی نگرفتم البته یک
بار نجف نزد ایشان رفتم و ۵۰ هزار دلار ایشان گفتند که برای ساخت غسالخانه
به ما می‌دهند، اما من گفتم که آن غسالخانه من درست می‌کنم و در شأن شما
این است که مسجد بسازید و دیگر این پول را نگرفتم.
شیعیان کی‌یف هنوز مسجد ندارند
*در کی‌یف قبرستان مسلمانان هم دارید؟
-بله
*به خاطر مشکلاتی که در زمینه ساخت مسجد هست از ساخت چنین مسجدی پشیمان نشدید؟
-چرا یک بار سال گذشته پشیمان شدم و دیدم به لحاظ مالی نمی‌توانم بنابراین
دو بلیت تهیه کردم و تصمیم گرفتم به نجف بروم تا دم در حسینیه رسیدم،
تلفنم زنگ زد و گفت که از خیرخواهان است، مشکلات که به من فشار آورده بود
گفتم دیگر لازم نیست من به نجف می‌روم و عمامه‌ام را می‌گذارم و برمی‌گردم،
جوابش دیگر با شما و دیگران! خلاصه کلی او را نفرین کردم (باخنده) اما او
گفت که برایم خبر خوش دارد و پول برایم فرستاده، پولش هشتصد هزار دلاری بود
که البته به دست من نرسید به خزانه وزارت امور خارجه بازگشت اما ما خودمان
هفت میلیون دلار پول لازم داشتیم برای ساخت مسجد. متأسفانه هنوز شیعیان
کی‌یف مسجد ندارند.
هیچ پولی شخصی دریافت نمی‌کنم
*افراد خیر و ثروتمند بین این شیعیان نیست؟
-چرا هست منتها عده‌ای سوءاستفاده هم می‌کنند البته ما عرب‌ها را رها
نمی‌کنیم چون وضعشان خوب است دیگر هم به کسی نقشه مسجد را نمی‌دهم و قرار
است پول از طریق نماینده به من برسد، من خودم هیچ پولی شخصی دریافت نمی‌کنم
هرکس هم که شک دارد می‌تواند پولش را که داد بالای سر مسجد بماند تا پول
خرج شود.
*از سفیر جدید ایران در اوکراین چه خبر؟
-آقای محمد بهشتی هستند که مرد باسواد و خوبی‌اند در حوزه کشورهای عربی هم
متخصص‌اند حال باید ببینیم که در اوکراین هم موفق خواهند بود یا خیر.
البته سفیری را که مدرک دکتری داشته باشد نخستین بار است که در اوکراین
داریم و ایشان با سواد هستند اما مهم این است که زبان هم بلد باشند.
من هم اکنون زبان و تکلم به روسی کامل شده خوشبختانه این رمز موفقیم در
تحصیلاتم هم بود عده‌ای حتی به من حسادت هم می‌کردند اما اساتید طرفدار من
می‌شدند علتش هم تسلطم به زبان بود. حتی خاطره‌ای هم یکی از اساتید
جراحیمان دارم که از من در کلاس تعریف کرده بود و یادم می‌آید نخستین جراحی
که انجام دادم هم این استاد همراه من بود و فردی که قرار بود بر او جراحی
کنیم مست بود و استادم گفت که بیهوشی نمی‌خواهد اما من اصرار کردم که مست
باشد باز هم بیهوشی می‌خواهد، خلاصه قسمت مورد نظر را که در جراحی بریدیم،
دیدم اصلاً انگار نه انگار متوجه نشد، استادم گفت که دیدی مست که باشد چیزی
متوجه نمی‌شود و او به من گفت که ازم خوشش می‌آید، چون لب به این زهرماری
نمی‌زنم!
*الان غیر از مباحث زیرساختی که پول کلان می‌خواهد، در حوزه فرهنگی کمبود خاصی هم دارید از کتاب گرفته تا سخنران و مترجم و …؟
-نکته اینجاست که ما کلاً منابع روسی‌مان کم است و مکتوبات به زبان‌های دیگر مثل انگلیسی و ترکی منبع زیادتر است.
*با شیعیان اوکراین ارتباط خوبی دارید؟
-بله اینها دیگر مرا می‌شناسند، سه ـ چهار هزار نفری هستند که می‌روند و
می‌آیند و تعبیرشان درباره من این است که چه حال خوبی داشته باشم یا خیر،
سید احمد آدم خوبی است.
*وضعیت مشاغل در اوکراین به چه صورت است؟
-خب ما افراد خیلی ثروتمند هم در اوکراین داریم که بی‌دین هم هستند،
میلیاردرهایی که هیچ کمکی نمی‌کنند البته اینها را به نظر من باید جلب کرد
عده‌ای هم هستند که هم دین دارند و هم کارشان موفق است تعدادی‌شان کمک هم
می‌کنند.
*از مراسم‌های ماه رمضان در حسینیه خودتان توضیح دهید؟
-ماه رمضان را ما هر شب افطاری می‌دهیم البته امسال تصمیم گرفتیم این کار
را نکنیم چرا که ساعت ۱۰ شب افطار می‌شود و ۲ شب هم سحر است ، بین اینها
چهار ساعت فرصت است که خیلی طاقت فرسا می‌شود اگر ما هم بخواهیم افطاری
بدهیم و کل این ساعات گرفته می‌شود. بنابراین تا سال گذشته ما هر سال دویست
ـ سیصد نفر را افطاری می‌دادیم.
*در اوکراین برای تبلیغ اسلام یا فعالیت مسلمانان مخالفتی نمی‌کنند؟
-البته دیگر ادیان به ما مطمین هستند که ما اهل چیزی نیستیم ولی یک چند
باری که کلوپی درست شده بود که به طور مثال یادم می‌آید اسم آن «مکه» بود
ما رفتیم و آن را خراب کردیم، بهرحال اینها می‌دانند که ما بی‌ترمز هستیم
(باخنده) البته قوانین را هم می‌دانیم و به مقدسات کسی توهین نمی‌کنیم و
دیگران هم توقع داریم به ما احترام بگذارند البته زور ما باز از دولت بیشتر
است.
*تحولات اوکراین بر شما هم تأثیری گذاشته است؟
-والا دولت تا به حال که به ما چیزی نگفته البته من این دولت را هم تأیید
نمی‌کنم چرا که تحفه آمریکاست حتی در منبر هم این را می‌گویم که دولت را
قبول ندارم و در خطبه‌های نماز مطرح می‌کنم ولی برای ملت اوکراین دعا
می‌کنم تااز نوکری آمریکا نباشند من اوکراین مستقل را می‌خواهم، نه روسیه و
نه آمریکا را تأیید نمی‌کنم.
تراز بازرگانی ما با اوکراین منفی است
*آیا زمینه برای شیعه‌سازی و فعالیت مسلمانان در اوکراین وجود دارد؟
-بله ولی ایرانیان خیلی خوب کار نمی‌کنند یادم می‌آید یک سفیر اینجا آمده
بود که فوتبال بازی می‌کرد و دیگری فقط با خرگوش‌ها بازی می‌کرد بنابراین
اینها کار نمی‌کنند البته من خودم آرزو داشتم که یک روز سفیر ایران شوم چرا
که پتانسیل‌ها را می‌شناسم الان ترکیه آمده و زمین‌های این اطراف را خریده
و تولید می‌کند متأسفانه تراز بازرگانی ما با اوکراین منفی است و این خیلی
بد است.
*تصمیم ندارید از اوکراین بازگردید؟
– من یک هدف دارم که آن ساخت مسجد است که این کار را باید بکنم بعد تصمیم می‌گیرم که بمانم یا بازگردم.
حاج آقای قرائتی ما را به زور اوکراین فرستاد
*خانواده مخالفتی با زندگی در ایران ندارند؟
-خیر همسرم دوست دارد البته دور از واقع نیست، حاج آقای قرائتی ما را به
زور اوکراین فرستاد حتی صدایش را هم ضبط کردم مرا دست بسته با محافظ نزد
حاج آقای فاضل لنگرانی فرستاد، ایشان هم به من گفت که واجب عینی است که
بروی، من هم گفتم که شما از من سوءاستفاده می‌کنید (با خنده)
*الان روزها چند ساعت در مطب هستید؟
-گاهی تا 3 نیمه شب هم کار می‌کنم اگر مریض داشته باشم بعضی‌ها دیروقت به مطب می‌آیند.
*شخصیت‌های مهم هم تا به حال به مطبتان آمده‌اند؟
-بله
*تاکنون چند نفر را شیعه کردید؟
– شاید سالی ده ـ بیست نفر بشوند البته عده‌ای از روی کلاس‌ها و عده‌ای هم
صدای ما را می‌شنوند طالب می‌شود مثلاً یک آقایی طبقه چهارم منزل ما زندگی
می‌کرد که صدایم را شنیده بود و به گفت که علاقه‌مند به اسلام شده است. در
ماه محرم هم که دسته عزاداری بیرون می‌رود سعی می‌کنم خوش آهنگ بخوانم تا
مردم جلب شوند، پشت بام هم اذان می‌گوییم مردم دیگر به صدای اذانمان عادت
کرده‌اند اذان آقای مؤذن زاده یا گلستانی را می‌گذارم. تابستان‌ها که مردم
بیشتر بیرون هستند صدای اذان را که می‌شوند تعجب می‌کنند و برخی خوششان
می‌آید البته ندیدم کسی بدش آمده باشد.
*پس می‌توان گفت که حدود هزار نفری را شیعه کردید؟
-هزار نفر که اغراق است ولی کمترش را شیعه کردم حتی یکی از همسایه‌هایمان
«عرفان» که اصلیتش آذری بود پنج سالی است که مسلمان شده و کمک حال من در
لابراتوار شد البته ما به کسی نمی‌گوییم که اسلام بیاورد خودشان تشویق
می‌شود، یکی از دکترها که می‌شناسم هم اسلام آورد و با او هنوز در ارتباطم.
من رساله آقای سیستانی «مختصر الاحکام» را دارم ولی ضعف این است که به
زبان روسیه کار نمی‌شود، رساله مکتوب آقای خامنه‌ای را هم پیدا نکردم، چرا
که عده‌ای می‌خواهند مقلد حضرت آقا باشند ولی رساله مکتوب ایشان به روسی در
دسترس نیست.
*علاقه دارید فرزندانتان روحانی شوند؟
-بله سیدعلی، فرزند کوچکم که هفت سال دارد علاقه‌مند است و این روحیه را
در او می‌بینم اما مهدی بیشتر سخنور است و تیپش به این می‌خورد که نماینده
مجلس بشود یک بار در جمعی که می‌خندیدند با اعتماد به نفس گفت: شما مگر
عقلتان کم شده که می‌خندید من که چیزی نگفتم؟
*حاج آقا اینها که شیعه می‌شوند، واقعا تا چه حد شیعه مناسکی هستند؟ یعنی مثلاً نماز می‌خوانند، مشروب نمی‌خورند و …
-همه تقریباً اینطورند، آذری‌ها یک خاصیت خوبی که دارند این است که اگر
توبه کنند دیگر سرشان را هم ببرند گذشته را تکرار نمی‌کنند و توبه‌شکن
نمی‌شوند.
*نماز خواندن چطور یاد می‌گیرند؟
-به سرعت! مثل یک معجزه یاد می‌گیرند.
*امام جمعه موقت هم در کی‌یف دارید؟
-به دستور آقای سیستانی در اوکراین نماز جمعه خوانده نمی‌شود اما بیشتر مردم مقلد آقای خامنه‌ای و سیستانی هستند.
*اینها اوضاع و احوال ایران را هم رصد می‌کنند؟
-بله خوشبختانه نبض ایران در حسینیه است آن زمانی که آقای سیستانی حکم
جهاد برای مبارزه با داعش دادند، حدود ۵۰ پاسپورت برایم آورند که می‌خواهند
بروند کمک! یک بار هم که آمریکا جلو آمده بود سر صبح ۳۰ پاسپورت آوردند و
می‌خواستند بروند مقابله.
* تا به حال نزد رهبری هم رفته‌اید؟
-بله
رهبری تأکید دارند که شغلم را از دست ندهم
*توصیه‌ای هم به شما داشتند؟
-با زبان آذری مرا نصیحت کردند، معمولاً ایشان هم آذری صحبت می‌کنند،
همیشه دعا کرده و تأکید دارند بر پزشکی بمانم و شغلم را فراموش نکنم با
زمان پیش بروم من هم کنفرانس‌های مختلف را شرکت می‌کنم تا نوآوری را فراموش
نکنم جمله‌ای که رهبری می‌گویند ای است که شغل شما بیشتر تبلیغ می‌کند تا
امامت شما، سعی کنید همیشه اطلاعاتتان تازه باشد، البته برای مسجد هم به ما
کمک کردند بیش از حدی که تصور کنیم البته برخی دیگر خاطراتمان گفتنی نیست.
*چند حسینیه در اوکراین وجود دارد؟
-تقریباً شش حسینیه به جز کی‌یف، که همه‌شان مردمی است الان چند سالی است
که روحانی آنجا را هم بیت رهبری تعیین می‌کند از پول بلیط تا هزینه ماندن و
زندگی این خیلی خوب است دیگر فشار کار ما را کم کرده است البته سالی شش ـ
هفت تا خوب است ولی امسال دو نفر فرستاده شدند.
*حسینیه برای فعالیت‌های خود سایتی یا مرکزی برای اطلاع رسانی دارد؟
-ما سه سایت به زبان انگلیسی و روسی تأسیس کردیم که از یک ماه گذشته راه اندازی شده است.
* ایام فاطمیه هم مراسم برگزار می‌کنید؟
-بله البته چون دو روایت داریم یک سال یک روایت فاطمیه را می‌گیریم و سال
بعد روایت دیگر را، چرا که وقت بیکاری اینجا کم است و اعیاد و وفات‌ها را
تقسیم می‌کنیم و برخی را یک سال و برخی را سال آینده برگزار می‌کنیم،
امیدواریم که ائمه هم از ما ناراحت نشوند.
*ارتباطتان با حوزه چطور است؟
-در مسائل فقهی زیاد مراجعه می‌کنم البته بیشتر مسائلی که با اهل سنت
مشترک است چون هیچوقت روایتی نمی‌خوانم که فقط مخصوص خود شیعیان باشد
طرف‌های من بیشتر سنی هستند آنها هم در مجالسمان شرکت می‌کنند همین سنی‌ها
پارسال بیشتر در مجلس امام حسین سینه زدند بنابراین فحش دادن به اینها کار
خوبی نیست برخی این کار را می‌کنند که نباید صورت گیرد.
*از مقامات دولتی یا سفارت برای کمک اندک به فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی‌تان گله نکردید؟
-خیر هیچوقت و این نقطه ضعف من است و احساس می‌کنم این گله‌گی‌ها ضعف است.
یک مثلی را روس‌ها می‌گویند که اگر صدبار به کسی بگویی، خوکی او خوک
می‌شود و اگر صدبار بگویی، بد واقعا بد می‌شود بنابراین ما هم همیشه باید
از خوبی‌ها بگوییم چون تأثیر بیشتری دارد، این یهودی‌ها بچه‌های کودنی
دارند ولی آنقدر اینها را تشویق می‌کنند که خوب از آب در می‌آیند هرچه هم
بد باشند. بنابراین ما هم می‌گوییم که دولت و سفارت کمک می‌کند.
*حاج آقا از سبک زندگی‌تان بگویید، مثل اوکراینی‌ها است یا همان سنت طلبگی؟
-خب من یک قطعه زمین داشتم که برای تعمیر آن اقدام کردم یک ایرانی داشت
چیزهایی می‌فروخت گفتم چند تخته هم به ما بدهید او هم رایگان خواست به ما
بدهد که البته قبول نکردم تخته‌ها را استفاده کردم و چند تایی اضافه ماند
به دیوار زدیم و یک روش جدید شد، خلاصه با شک و تردید همسرم آن را دید،
گفتم از ژورنال انتخاب کردم (با خنده) بر روی تخته‌ها هم رنگ زدیم البته در
اوکراین بدون مبل و تخت به دلیل رطوبت زمین نمی‌توان نشست چون باعث
سرماخوردگی می‌شود بنابراین ما در همین منزل ۱۲۰ متری زندگی می‌کنیم.
اوقات فراغت به ماهیگیری می‌روم
* اوقات فراغتتان را چه کار می‌کنید؟
-البته من وقت کمی برای تفریح دارم ولی فراغت مورد علاقه‌ام را به ماهی
گیری می‌پردازم چون عاری از کسی است و خانواده هم راحت هستند چند کیلومتری
از شهر دور می‌شویم بچه‌ها هم عادت کرده‌اند و به ماهیگیری علاقه دارند،
خلاصه شب یک جایی چادر می‌زنیم و اطراق می‌کنیم. در اوکراین سیزده ماه
زمستان داریم که البته امسال دوازده ماه است ما هم که خیلی سرمایی هستیم
برایمان یک مقدار سخت است.
*اهل نوشتن هم هستید؟
-بله ولی خیلی وقت است که فرصت آن را ندارم البته اگر چیزی به ذهنم برسد
هر جا که باشم باید قلم و کاغذ بیاورم و بنویسم فردایش هم آن را ویرایش
کرده و خوب در می‌آید اینها هم در موضوعات مختلفی است.
*صحبت پایانی اگر دارید بفرمایید و از اینکه وقتتان را در اختیار ما گذاشتید، سپاسگزاری می‌کنیم.
-نه عرضی نیست من هم متشکرم موفق باشید.
منبع : فارس