تعامل روحانیت و دولت اسلامی

نویسنده :  معصومی علی
 
* موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
 
چکیده:

چکیده فارسی:
در ارتباط با نوع تعامل روحانیت با دولت اسلامی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد: دیدگاهی روحانیت را تابع دولت اسلامی و در خدمت آن می داند و معتقد است که چون دولت اسلامی است، به حکم وظیفه دینی همه از جمله روحانیت، باید از همه اجزا آن اطاعت کند. دیدگاه دیگر روحانیت را حاکم بر دولت اسلامی دانسته و معتقد است که دولت اسلامی مجرای اجرای حدود الهی است و عامل اجرای آن عالمان و کارشناسان دین هستند.

دولت اسلامی آن گاه محقق می شود که روحانیت به عنوان رهبری دینی در رأس آن باشد. جریانی نیز اصولا ارتباط میان دین و سیاست را قبول ندارد و با همین توجیه، عرصه حضور و مأموریت روحانیت و دولت را متفاوت و از هم جدا می داند. تفکری مدعی پیوند دین و سیاست است، ولی این پیوند را به روحانیت و دولت سرایت نمی دهد و معتقد به دولت اسلامی، منهای روحانیت است. منشأ هریک از این دیدگاه ها، تلقی صاحبان آن از مفهوم روحانیت و دولت اسلامی، رابط بین دین و جامعه، اسلام و حکومت، اسلام و روحانیت، روحانیت و جامعه و… است.

در این مقاله، پس از تبیین مفاهیم و مبانی موضوع و بررسی دیدگاه های مختلف در این خصوص، به بررسی و ارائه الگویی هماهنگ با فلسفه سیاسی اسلام و منطبق بر اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، به عنوان بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی پرداخته می شود.

چکیده عربی:
توجد آراء مختلفه بالنسبه إلی طریقه التعامل بین رجال الدین والحکومه الإسلامیه، فهناک من یعتقد بأن رجال الدین جزء من الحکومه الإسلامیه وأنهم فی خدمتها، إذ یقولون إن الواجب الدینی یحتم علی الجمیع، بما فیهم رجال الدین، وجوب إطاعه هذه الحکومه فی جمیع النواحی. و هناک من یعتقد أن رجال الدین یجب أن یدیروا شؤون الحکومه الإسلامیه لأنها السبیل الوحید الذی یتم من خلاله إجراء حدود الله تعالی، وبالطبع فإن ذلک لا بد وأن یکون بواسطه العلماء والخبراء ذوی التوجهات الدینیه، إذ لا یمکن أن یکون نظام الحکم إسلامیا إلا إذا ترأسه زعیم دینی. وهناک تیار یرفض أیه صله بین الدین والسیاسه، وبالتالی یعتقد أتباعه أن وظائف رجال الدین تختلف عن وظائف رجال السیاسه تماما. کما یوجد تیار یؤمن أتباعه بوجود صله بین الدین والسیاسه، لکنهم یرفضون صله رجال الدین بالحکومه، أی یعتقدون بوجود نظام حکم إسلامی، إلا أنهم یجردونه عن رجال الدین.

وبالطبع فإن أساس هذه الآراء ناشئ من تفسیر أتباعها لمفهوم الحکومه الإسلامیه و رجال الدین، و واقع الصله بین الدین والمجتمع، والصله بین الإسلام والحکومه، والصله بین الإسلام و رجال الدین، والصله بین رجال الدین والمجتمع، وما إلی ذلک.

ویتطرق الکاتب فی هذه المقاله إلی بیان هذه المفاهیم وأسس الموضوع ودراسه مختلف الآراء فی هذا المضمار، کما یقوم بدراسه وطرح نموذج ینسجم مع واقع الإسلام السیاسی الذی ینطبق مع آراء الإمام الخمینی (رحمه الله) السیاسیه کونه مؤسس الجمهوریه الإسلامیه.
 
کلید واژه: کلیدواژه فارسی: روحانیت، دولت اسلامی، دولت سالاری، روحانیت سالاری، روحانیت ستیزی، تعامل نهادی (کلیدواژه عربی: رجال الدین، الحکومه الإسلامیه، سیاده الحکومه، سیاده رجال الدین، معاداه رجال الدین، التعاون الأساسی)