از «شب چله» میراث زیبایی برای آیندگان برجای بگذاریم| یادداشتی از محمد پناه زاده

ردنا (ادیان نیوز) – هزاران سال پیش، وقتی که میترا (ایزد بزرگ) برجهان حکومت می کرد با کشتن گاو مقدس، باروری را به زمین هدیه کرده بود تصمیم می گیرد با خورشید مبارزه ای انجام دهد. در این مبارزه میترا پیروز می شود و خورشید به زانو در می آید. اما میترا که به آئین پهلوانی و مهرورزی شهره و معروف بوده کمک می کند تا خورشید دگر بار برخزید تا به او دست دوستی و پیمان می دهد. گویی شادروان پوریای ولی و غلامرضا تختی در مصاف حریف آسیب دیده خویش مرام مروت و پهلوانی را فراموش نمی کنند. این آئین چگونه می تواند مقدس نباشد؟ آن گاه که مملو از ظرفیت فرهنگی، اخلاقی و ارزشی است.

اکنون میترا از طریق خورشید، شعاع های مهر و نیکی خود را به زمینیان عرضه می کند از آن پس مهر و خورشید یکی دانسته شدند و با هم پیمان صلح و دوستی بستند. اقوام هندو ایرانی از هزاران سال پیش روز میترا یا مهر را جشن می گیرند. آن ها که تاریکی را زاییده اهریمن می دانستند، آخرین شب پاییز را نحس می شماردند به همین دلیل بیدار می مانند تا خورشید طلوع کند.

آن ها معتقد بودند که در این شب مهر یا خدای خورشید به دنیا می آید و به مرور به طول روزها افزوده می شود. این آیین و اعتقاد از شرق تا غرب با آیین ها و مذاهب درآمیخته و ترکیب شده و به اشکال مختلف برجای مانده است.

هرچند آیین ها مدام در دوران مختلف درحال تغییر و تحولات و بسیاری از آیین ها به صورت اولیه آن به ما نرسیده اما در سال های اخیر به مرور بسیاری از آیین های سنتی یا به فراموشی سپرده شده است یا به دلیل مسائل بی شمار موجود در جامعه از جمله مشکلات معیشتی و پاندمی کرونا بسیار کمرنگ شده و صرفا توسط قشر خاصی از جامعه گرامی نگه داشته می شود.

این روزها گرانی های افسار گسیخته، سفره یلدا را کوچکتر و افزایش شدید قیمت‌ مواد خوراکی به خصوص قیمت آجیل و خشکبار کام مردم را تلخ‌تر کرده است.

اما اگر قرار است ما تغییر در آن ایجاد کنیم و برای بهتر شدن این آیین ها کمک نماییم، کمر همت به استفاده ابزاری از آن ها در جهت چشم و هم­چشمی یا وسیله تفاخرورزی برای خودکم بینی یا بیش بینی هایشان نبندیم! درست به همین دلیل شب یلدا و فلسفه گرامی داشت آن اهمیت و ضرورت پیدا می کند پرسشی که نیاز مبرم در چارچوب مناسبات فکری این روزهای ایرانیان است.

همانگونه که در مراسم و سنت های مذهبی فی المثل با آگاهی و نیت قبلی به سراغ دعای عرفه می روند. همان گونه که در مراسم و ضیافت مهم شب قدر و احیای و شب زنده داری، قرآن بر سر می گیرند. آگاهی از فلسفه رویدادها و حوادث مقدس در تاریخ و تقویم اجتماعی ما ایرانیان و تلاش برای حفظ آئین و باورهای کهن، بسیار نیکوست.

شاید ما هم برای آیندگان میراث زیبایی برجای بگذاریم….

«شب چله» که به عنوان یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان مطرح بوده به‌صورت رسمی در تقویم روز شمار باستان از سال ۵۰۲ پیش از میلاد در زمان پادشاهی داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه یافت و هر ساله توسط ایرانیان در سراسر کشور به عنوان یک جشن مبارک برگزار می شد.

یادداشت: محمد پناه زاده