نقش ایرانیان در علوم و تمدن در جهان اسلام
به قلم عبدالرحمن بن خلدون، نویسنده و مورخ بزرگ عرب در قرن چهاردهم میلادی؛
از شگفتی‌هایی که واقعیت دارد این است که بیشتر دانشوران ملت اسلام، خواه در علم شرعی و چه در دانش‌های عقلی به جز در مواردی نادر غیر عرب‌اند.
ردنا (ادیان نیوز)- چنانکه صاحب صناعت نحو، سیبوبیه، و پس از او فارسی و دنبال آنان زجاج بود و همه آنها از لحاظ نژاد ایرانی(پارسی) به شمار می‌رفتند.
آنان زبان را در مهد تربیت آمیزش با عرب آموختند و آن را به صورت قوانین و فنی درآوردند که آیندگان از آن بهره‌مند شوند..و همه ی عالمان اصول فقه چنانکه می دانی و هم کلیه علمای علم کلام همچنین بیشتر مفسران ایرانی(پارسی) بودند و بجز ایرانیان(پارسیان) کسی به حفظ تدوین علم قیام نکرد و از این رو مصداق گفتار پیامبر (ص) پدید آمد که فرمود: «اگر دانش به گردن آسمان درآویزد قومی از مردم ایران(پارس) بدان نایل می‌آیند و آن را به دست می‌آورند». اما علوم عقلی نیز در اسلام پدید نیامد مگر پس از عصری که دانشمندان و مولفان آنها متمایز شدند و کلیه این دانشها به منزله صناعتی مستقر گردید و بالنتیجه به ایرانیان(پارسیان) اختصاص یافت و تازیان آنها را فروگذاشتند و از ممارست در آنها منصرف شدند.. مانند همه صنایع.. در این دانشها همچنان در شهر متدوال بود تا روزگاری که تمدن و عمران در ایران و بلاد آن کشور مانند عراق و خراسان و ماوراء النهر مستقر بود..» (کتاب مقدمه ، ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۵، جلد دوم. ۱۱۴۸-۱۱۵۲)