بررسی حقوق انسان از دو دیدگاه غرب و اسلام (رابطه حق و تکلیف در اندیشه حقوقی اسلام)

چکیده فارسی:
مصادیق، خصوصیات، آثار و غایات حقوق انسان، جزء لاینفک اندیشه های فلسفی اعتقادی و مفروضات نظری بوده و مبنای حقوق انسان نیز بر آن برداشت ها و نگرش های نظری استوار می باشد. نگرش شریعت اسلامی به حقوق انسان، ضمن اعتنا به عقل برهانی و ابزارهای حسی و تجربی معرفت شناسی، به منبع لایزال وحیانی نیز اهتمام می ورزد و به لحاظ اینکه هدف دین و شریعت اسلامی، برآوردن منافع بزرگ بشریت و تامین مصالح اوست، لذا مابین «تکلیف مداری» و «حق مداری» در اسلام، وفاق کامل وجود داشته و همه دستورات آن جنبه «حق» و «آزادی» به خود می گیرد.

 در حالی که اتکای دیدگاه غرب گرا به تفکر اومانیستی، در تعیین نظام حقوق بشر و حقوق انسان، هیچ معنای حقیقی برای عنوان«حق» در ادعای «حق محوری» بر جای نگذاشته است و حقوق و آزادی های موجود در غرب، صوری یا سلبی هستند. این حقوق، در عین حال که امکاناتی نظری به انسان ارائه می دهند، اما وسایل و ابزارهای رسیدن به این حقوق و آزادی ها را در اختیار وی نمی گذارند.

چکیده عربی:
إن مصادیق حقوق الإنسان وآثارها وغایاتها تعتبر جزءا لایتجزأ من الأفکار الفلسفیه – العقائدیه والفرضیات النظریه، وبالتالی فإن أصول حقوق الإنسان ترتکز علی تلک الاستنتاجات والرؤی والنظریات. أما الشریعه الإسلامیه بالنسبه إلی حقوق الإنسان، فهی تعیر أهمیه لمصدر الوحی الذی لاینفد، مع اهتمامها بالعقل البرهانی والوسائل الحسیه والتجریبیه للمعرفه، ونظرا لأن هدف الدین والشریعه الإسلامیه هو تلبیه المصالح العامه للبشر، لذلک نلاحظ فی هذه الشریعه انسجاما تاما بین (محوریه التکلیف) و (محوریه الحق) ونجد أن جمیع أوامرها تتمحور حول (الحق) و (الحریه).

بینما نلاحظ أن الرؤیه الغربیه التی ترتکز علی الإنسانیه فی تحدید نظام حقوق الإنسان، لاتطرح معنی واقعیا لمفهوم (الحق) فی ادعائها (محوریه الحق)، لذا فإن الحقوق والحریات الموجوده فی الغرب إما شکلیه وإما سلبیه، فالغربیون عندما یطرحون إمکانیات نظریه للإنسان لایهیؤون له السبل والوسائل اللازمه للوصول إلی هذه الحقوق والحریات.

کلید واژه: کلیدواژه فارسی: حقوق بشر، انسان، حق مدار، تکلیف مدار، غرب گرا، شریعت گرا (کلیدواژه عربی: حقوق الإنسان، الإنسان، محوریه الحق، محوریه التکلیف، التغرب، التدین)