هزینه بالای تولید، تقلب را در بازار غذای حلال افزایش داده است
نگاهی به تقلب در بازار جهانی محصولات حلال؛
تقاضا برای محصولات حلال از عرضه آن بیشتر بوده و از آنجا که گوشت حلال گرانتر از غیرحلال است، عرضه‌کنندگان متقلب این فرصت را دارند که محصولات حرام را وارد زنجیره عرضه حلال بازار جهانی کنند.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، تقلب در بخش غذای حلال به عنوان یک مشکل گسترده در حال ظهور است. مجموعه‌ای از رسوایی‌ها این بخش از صنعت را در سراسر جهان به لرزه درآورده و مشکل حذف شیوه‌های غیرحلال را از زنجیره‌های تأمین مواد غذایی حلال را به‌طور فزاینده‌ای بزرگ و پیچیده کرده است.
در تایلند، وزارت کشاورزی و تعاون، یک مورد مشکوک گوشت خوک را که با خون گاو ترکیب شده بود، بررسی کرد که در تابستان ۲۰۲۰ به عنوان گوشت گاو در بازارهای غذای حلال بانکوک فروخته شده بود.
با وجود تجزیه و تحلیل ده‌ها نمونه توسط مرکز علمی حلال در دانشگاه چولالانگ‌کورن (Chulalongkorn University) تایلند و با گذشت بیش از یک سال از افشای این اتهامات، گزارشی از محکومیت هیچ فرد یا نهادی منتشر نشده است. با این حال مقامات سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان متعهد شده‌اند که نظارت بر کیفیت مواد غذایی و تأمین منابع را افزایش دهند و در مورد افرادی که مظنون به نقض قوانین کنترل کشتار حیوانات یا گواهی گوشت هستند، تحقیق کنند. براساس قوانین تایلند، متخلفان ممکن است با یک سال زندان و جریمه بیش از ۱۰۰هزار بات تایلند (حدود ۳ هزار دلار) مواجه شوند.
در دسامبر ۲۰۲۰ در مالزی، افشاگران ناشناسی که با روزنامه مالایی‌زبان Sinar Harian صحبت می‌کردند یک کارتل(نوعی شرکت) تجاری را به رشوه دادن به مأموران گمرک به مدت ۴۰ سال برای واردات گوشت منجمد (از جمله گوشت کانگورو و اسب) متهم کردند.
اگرچه این ادعاها متعاقباً توسط دولت مالزی رد شد اما اخباری در مورد واردات گوشت گاو از چین، اوکراین، برزیل و آرژانتین منتشر شد که برخلاف قوانین حلال ذبح شده بودند. سه مدیر اجرایی شرکت Syarikat LY Frozen Food، شرکتی که در کلاهبرداری ادعا شده دخیل بوده، متعاقباً به جرم پولشویی و نقض قوانین تجارت متهم شدند. محاکمه آنها ادامه دارد و حکم بازداشت برای چهارمین متهم که همچنان آزاد است، صادر شده است.
از دیگر نمونه‌های برجسته می‌توان به محکومیت مالک صادرکننده گوشت مستقر در ایالات متحده به نام میدامار(Midamar) در سال ۲۰۱۵ اشاره کرد که به دلیل تقلب در گوشت گاو فروخته شده به مالزی و اندونزی به عنوان گوشت حلال مجرم شناخته شد. در استرالیا، گزارش‌های افشاگرانه از کشتارگاه‌ها نشان می‌دهد که کارگران استثمار شده و از روش‌های حلال برای ذبح مرغ و سایر گوشت‌های صادر شده به مقصد مالزی پیروی نمی‌کنند.
افزایش تقاضا و تقلب بیشتر
به گفته کمیته نظارت بر حلال(HMC) مستقر در بریتانیا، با افزایش مصرف محصولات حلال اقداماتی مانند برچسب زدن اشتباه و تقلب افزایش یافته است. این سازمان صدور گواهینامه حلال در سال ۲۰۰۳ به منظور حفظ استانداردهای مواد غذایی حلال تولید و فروخته شده در بریتانیا تأسیس شد.
ندیم آدم (Nadeem Adam)، مدیر اجرایی HMC می‌گوید: محصولات وارداتی زیادی در بریتانیا وجود دارد که از زنجیره صادرات جهانی وارد می‌شوند و اکثر آنها از کشورهای غیر مسلمان هستند. هیچ کس در مورد این محصولات و اینکه آیا آنها با انتظارات جامعه مسلمانان بریتانیا مطابقت دارند صحبت نمی‌کند.
آدم افزود: تقاضا برای محصولات حلال از عرضه آنها بیشتر بوده و از آنجا که گوشت حلال گرانتر از غیرحلال است (به دلیل هزینه‌های کاری، بازرسی و صدور گواهینامه)، عرضه‌کنندگان متقلب این فرصت را دارند که محصولات حرام را وارد زنجیره عرضه حلال کنند.
به گفته علی عبدالله، کارشناس تشخیص محصولات تقلبی حلال مستقر در شهر باری، ایتالیا، عوامل دیگری که در این مشکل نقش دارند، تعدد استانداردهای حلال یا اختلاف نظر بین نهادهای صدور گواهی حلال است. این بدان معناست که محصولی که با استانداردهای حلال در یک کشور تولید شده است، ممکن است توسط کشور دیگری حلال تلقی نشود.
مسئله تقلب در ایالات متحده آمریکا و بریتانیا
ملیسا مک‌کندری (Melissa McKendree)، استادیار دپارتمان کشاورزی، غذا و منابع اقتصادی دانشگاه ایالتی میشیگان می‌گوید: در ایالات متحده – که هیچ مقررات فدرالی برای تولید غذای حلال وجود ندارد – فرآیند صدور گواهینامه توسط گواهی‌دهنده‌های شخص ثالث و براساس الزامات متفاوت و تفسیرهای شخصی از اصول مذهبی انجام می‌شود.
مک کندری بر یک پروژه تحقیقاتی حمایت شده توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) به نام پروژه AFRE نظارت می‌کند تا به صنعت گوشت ایالات متحده کمک کند تا وضعیت صدور گواهی حلال را بهبود بخشد و راه حل‌های بالقوه برای تشخیص تقلب را مشخص کند.
در بریتانیا، بسیاری از تقلب‌های مشکوک در محل کشتار اتفاق می‌افتد. کمیته نظارت بر حلال بریتانیا(HMC) هیچ شکلی از بی‌حسی (که حیوان با شوک الکتریکی یا روش‌های دیگر، قبل از کشته شدن بیهوش می‌شود) را به عنوان بخشی از فرآیند کشتار تأیید نمی‌کند. با این حال، HMC بر این باور است که گوشت تولید شده با استفاده از روش‌های مختلف بی‌حسی (و همچنین روش‌های بی‌حسی غیر حلال) در بریتانیا به‌عنوان حلال برچسب‌گذاری شده و فروخته می‌شود.
سایر اعمال غیر حلال در بخش‌های پایین‌تر زنجیره تأمین رخ می‌دهد. در سال‌های اخیر، گزارش‌هایی از سراسر جهان مبنی بر یافتن رگه‌هایی از DNA گوشت خوک در محصولات گوشتی (و حتی شیرینی‌پزی) که برچسب حلال داشتند، گزارش شده است.
در همین حال، تجزیه و تحلیل محصولات مرغ با علامت حلال نشان داده است که آب مورد استفاده برای پُر کردن مرغ‌ها حاوی پروتئین‌هایی با منشأ خوک است. (پُر کردن، که به آن تزریق نیز گفته می‌شود، فرآیندی است که طی آن برخی از شرکت‌های طیور گوشت مرغ خام را با آب نمک، آب مرغ، عصاره جلبک دریایی یا ترکیبی از آنها شسته و پُر می‌کنند).
کمیته نظارت بر حلال بریتانیا تنها با تأیید محصولاتی که استانداردهای حلال را رعایت می‌کنند، سعی می‌کند با تقلب مبارزه کند. این شرکت، از یک علامت گواهی ابداعی استفاده می‌کند که متمایز از لوگوی عمومی حلال است و بیش از هزار فروشگاه، قصابی و غذای آماده به آن را به عنوان نشانه‌ای از حلال بودن محصول برای مصرف‌کنندگان به نمایش می‌گذارند. چنین اقداماتی ممکن است به مصرف‌کنندگان کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد اینکه چه چیزی بخرند، بگیرند؛ اما برای مقابله با تخلفات کاری انجام نمی‌دهد.
چالش هایی برای مهار تقلب
یکی از موانع اصلی برای از بین بردن تقلب، دشواری اجرای استانداردهای حلال است. به گفته کلسی هاپکینز (Kelsey Hopkins) که پروژه تحقیقاتی به نام AFRE در مورد تولید گوشت حلال را رهبری می‌کند، مشکل در کشورهایی مانند ایالات متحده به این دلیل به وجود می‌آید که این بخش فاقد قانون مشخص بوده و احتمال ترکیب زنجیره‌های تأمین محصولات حلال و غیر حلال بالا است.
HMC اعتراف می‌کند که در بریتانیا، جایی که گوشت حلال تقریباً ۷درصد (طبق تخمین های HMC) از گوشت گاو، بره و مرغ عرضه شده در این کشور را تشکیل می‌دهد، در صورت پیدا شدن موارد مشکوک، مانند موارد مشکوک در محصولات غیرحلال، این سازمان قدرت مقابله ندارد.
آدم تصریح کرد: بریتانیا استاندارد حلال ندارد، بنابراین اگر کسی مشکوک شد که فروشگاهی چیزی را می‌فروشد که مطابق با حلال نیست، ما نمی‌توانیم کاری انجام دهیم.
در کشورهایی که مقررات مربوط به غذای حلال را ندارند، این صنعت معمولاً برای پیگرد قانونی افراد مظنون به تقلب یا مسائلی از این دست، باید به سایر قوانین استانداردهای حمایت از مصرف‌کننده و تجارت متکی باشد.
عبدالله گفت: کشورهای اتحادیه اروپا در واقع همه ابزارهای مورد نیاز برای حل بیشتر این مشکلات را دارند. البته موضوعی به نام تقلب اخلاقی وجود دارد که در آن محصولاتی که نیازی به گواهی حلال ندارند، مانند روغن زیتون، برچسب حلال می‌خورند تا از مصرف‌کنندگان ساده لوح سوءاستفاده کنند. این با “کلاهبرداری قانونی” که در آن محصولی به نادرست حلال معرفی می‌شود، متفاوت است.
اما کشف تقلب‌هایی مانند این در مواد غذایی حلال به دلیل چالش آزمایش محصولات و روش‌های بازرسی در هر مرحله از زنجیره‌های تأمین پیچیده و بین‌المللی بسیار دشوار است.
مسئله تقلب در کشورهای با اکثریت مسلمان
حتی در کشورهای با اکثریت مسلمان، جایی که بخش غذای حلال معمولاً ثبت شده و دولت‌ها اختیاراتی برای اتخاذ اقدامات اجرایی علیه تولیدکنندگان و خرده فروشان متقلب دارند، تقلب هنوز یک مسئله اصلی است.
در مالزی، مسئولیت صدور گواهی حلال توسط بخش حلال هاب اداره می‌شود که توسط وزارت توسعه اسلامی مالزی (JAKIM) راه‌اندازی شده است. در مالزی، زدن برچسب حلال بودن محصولات بدون مجوز JAKIM یک تخلف محسوب می‌شود و آژانس‌های اجرایی معتبر مجاز به تعلیق یا لغو مجوز تجاری کسانی هستند که از گواهینامه حلال سوء استفاده کرده یا آن را جعل می‌کنند. افرادی که قوانین را زیر پا گذاشته‌اند ممکن است تحت پیگرد قانونی قرار گیرند.
اما افشاگری‌های اخیر نشان می‌دهد که مقررات فقط روی کاغذ خوب است. گزارش‌های رسانه‌ای در زمان کشف این رسوایی، مقامات JAKIM را به دست داشتن در این فساد مرتبط می‌دانست.
با توجه به دشواری اجرای استانداردهای غذای حلال در دنیای جهانی شده، تلاش‌هایی برای بین‌المللی کردن استانداردها صورت گرفته است.
هماهنگ کردن استانداردها
به گفته عبدالله، استاندارد بین‌المللی حلال که بیشترین تعداد کشورهای مسلمان را در بر می‌گیرد (در مجموع ۵۷ کشور با جمعیت ۱,۶ میلیارد نفر) حاوی دستورالعمل‌های کلی در مورد غذای حلال است. استاندارد SMIIC یک ابتکار مشترک بین کشورهای سازمان همکاری اسلامی (OIC) مستقر در عربستان سعودی و مؤسسه استاندارد و مترولوژی کشورهای اسلامی (SMIIC) واقع در ترکیه است.
در مِی ۲۰۱۱، این استاندارد الزامات اساسی را در هر مرحله از زنجیره غذایی مانند دریافت، آماده‌سازی، برچسب‌گذاری، فرآوری، کنترل بسته‌بندی، حمل و نقل، توزیع، نگهداری و سرویس غذای حلال بر اساس قوانین شرعی تعریف کرد.
تلاش‌های دیگری برای هماهنگ کردن بازار حلال شامل تلاش‌های شورای جهانی غذای حلال (WHFC) و مجمع بین‌المللی اعتباربخشی حلال (IHAF) انجام شده است.
فناوری برای نجات؟
برای حمایت از این استانداردها، فناوری به‌طور فزاینده‌ای به عنوان کلید کشف و حذف تقلب در غذای حلال به کار گرفته می‌شود.
پس از رسوایی دسامبر ۲۰۲۰ در مالزی، JAKIM برنامه‌هایی را برای بهبود شناخت سازمان‌های صدور گواهی حلال خارجی با افزودن کدهای QR روی بسته و دیجیتالی کردن گواهی‌های حلال برای کاهش تکرار مسائل مشابه اعلام کرد. از طرف دیگر، تیمی در دانشگاه سیچوان چین در حال ارزیابی یک فناوری DNA است تا جایگزین آزمایش غیرقابل اعتماد پروتئین و آزمایش DNA گران‌قیمت مشابه برای احراز هویت مواد غذایی شود.
با افزایش قدرت خرید نسل‌های جوان‌تر و بزرگ‌تر مصرف‌کنندگان مسلمان و رقابت فزاینده بین خرده‌فروشان، از سوپرمارکت‌ها گرفته تا خدمات فست فود، توجه بیشتری به آنچه بر انتخاب مصرف‌کننده در بخش غذای حلال تأثیر می‌گذارد، معطوف شده است.
یکی از اهداف پروژه AFRE در دانشگاه ایالتی میشیگان این است که مشخص کند آیا تقاضا برای دانستن منشأ محصولات حلال به اندازه کافی قوی است که سرمایه‌گذاری اضافی در پیشگیری از تقلب را تضمین کند یا خیر.
هاپکینز می‌گوید: این پروژه می‌تواند به اعضای زنجیره تأمین کمک کند تا بفهمند که آیا تمایل مصرف‌کننده به پرداخت هزینه برای غذاهای دارای گواهی حلال بیشتر از هزینه‌های بالقوه اتخاذ فناوری جدید ردیابی و تأیید برای اطمینان از صدور گواهینامه است یا خیر.
برای HMC، موضوع مربوط به آموزش و آگاهی است. آدم با اشاره به تحقیقات صورت گرفته در جولای ۲۰۲۰ توسط دانشگاه بریستول بریتانیا که رفتارهای خرید ۲۵۰ مسلمان را مورد بررسی قرار داد، گفت: وقتی مردم شروع به فکر کردن در مورد این موضوع می‌کنند، تحقیقاتی انجام می‌دهند و می‌خواهند در مورد نحوه انتخاب محصولات حلال اصیل بیشتر بیاموزند. ما از افرادی تماس دریافت می‌کنیم که می‌خواهند به ما بگویند که به چه چیزی توجه کنیم و چگونه مسئله را حل کنیم.