زن و زنانگی، از عناصر حیاتی طرح تمدن‌سازی است/ ضرورت شناخت اندیشه مادران ائمه اطهار(ع)

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، ناهید طیبی، مدیر دانشنامه زن مسلمان پژوهشگاه حضرت معصومه در جامعه الزهرا (س) امشب ۱۹ دی ماه در نشست «شناخت اندیشه های اعتقادی و کلامی زنان فعال در تاریخ با تمرکز بر مادران ائمه اطهار(ع)» که از سوی دانشکده شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد، با اشاره به اهمیت علم کلام در تاریخ و نقش آن برای بازشناسی منظومه های فکری زنان در تاریخ اظهار کرد: سلول و عناصری وجودی یک زن می تواند مسیر یک امت را رغم بزند، شناخت این عناصر از مجرای شناخت اندیشه های اعتقادی و کلامی زنان فعال در تاریخ محقق می شود.

وی با بیان اینکه زن و تاریخ زنانگی تمام عناصر وراثتی را درون خود جای داده است، افزود: در بحث از اندیشه های اعتقادی و کلامی زنان فعال در تاریخ با تمرکز بر مادران اهل بیت ابتدا باید محدوده موضوع و قلمروی دانشی را ترسیم کنیم. سپس از خود پرسید: ما چرا به اندیشه های اعتقادی و کلامی می پردازیم؟ درست به همین دلیل است که علم کلام مبانی و بینش ها را بیان و گفتگو درباب پایه ها و منظومه های فکری و هندسه معرفتی را پی ریزی می کنند. هندسه معرفتی نیز پشتوانه رفتار و کنش گری افراد قلمداد می شود.

طیبی با اشاره به اهمیت موضوع و پیوند میان تاریخ و کلام، بیان کرد: مونا الصحاوی یکی از نویسندگان و اندیشمندان مصری در کتاب خود چنین اشاره کرده است؛ زن محدود به وجود تاریخی نمی باشد ما خارج از این قلمرو هم می توانیم به آن بپردازیم. خوانشی که در نهایت می تواند با زن و زنانگی به تمدن سازی دست یازید.

وی ادامه داد: در زن سلول و عنصری وجود دارد و به کمک آن می توان مسیر یک امت را رغم زد. چرا که زن و زنانگی تمام عناصر وراثتی را درون خود جای داده است. مفهوم «مادری» و «فرهنگ مادری» با امت رابطه بسیار تنگاتنگی دارند. بطوری که امت ها نیز با همین ترکیب ساخته می شوند.

گفتگوهای برجای مانده معاویه و ۱۶ زن در تاریخ بسیار آموزنده است

طیبی به مفهوم زنان فعال در تاریخ اشاره و عنوان کرد: منظور از زنان فعال و اثرگذار در تاریخ زنانی می باشند که منفعل نیستند. زنانی که در جامعه و عصر خویش تاثیرگذار بودند. بررسی نقش زنان در تحولات مختلف اجتماعی در گذشته اعم از سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی موضوعی با ارزش است که حاصل آن می تواند برای جوامع امروزی نیز مفید باشد.

وی اظهار کرد: نمونه حضور زنان در جنگ صفین و حمایت آنان از حضرت امیر علیه السلام در این دسته قرار می گیرند. معاویه پس از خلافت دستور داد با تعدادی از زنان فعال جلسه گفتگویی را تدارک دهند. گفتگویی که میان معاویه و شانزده زن صورت گرفته است. معاویه از نقش زنان و همراهی و حمایت آنان از حضرت علی (ع) پرسش کرد. که چرا از علی (ع) با اشعار و خطبه ها همراهی کرده و ایشان را در جنگ صفین یاری نموده اید.

وی تصریح کرد: بررسی ابعاد مختلف آن، به خصوص نقش زنان در جنگ های آن دوره، بسیار با اهمیت است. اگر شما مجموعه گفتگوهای این زنان با معاویه را بررسی کنید به نتایج خوبی خواهید رسید. ضمن اینکه، در منابع تاریخی ما آمده است: دستور داده شد برای بیعت با یکی از خلفا در مدینه سهم و مقدار پولی را ارسال نمایند. زن در پاسخ به پیک حامل پول یک جمله ای آورده است که این جمله بسیار تاثیرگذار و آموزنده است. زن گفت: شما به ما رشوه می دهید تا من به دین خود رشوه دهم.

وی ادامه داد: اینگونه زنان در تاریخ بر اساس هندسه فکری خویش اصول و قواعد مهم تری به سان امامت و… را بر مقولات دیگر ترجیح داده اند زنانی که از روزمره گی و مناسبات رایج و کلیشه ای خارج شده اند و به معنای تام کلمه، زنان فعال در تاریخ محسوب می شوند.

زنانگی و فرهنگ مادری در سیره مادران ائمه(ع)

مدیر دانشنامه زن مسلمان بیان کرد: تمامی مادران اهل بیت از حضرت فاطمه بنت اسد سلام الله علیها و فاطمه زهرا سلام الله تا حضرت شهربانو و مادر مطهر امام زمان (عج الله) هر یک نقش های تاثیرگذاری در تاریخ ایفا نموده اند. از نقش های این مادرها می توان منظومه فکری آن ها را ترسیم کرد.

وی خاطر نشان کرد: به جایگاه زن در عصر جاهلی و عصر اسلام و پایگاه و زمینه ها و امکاناتی که در این زمان و موقعیتی که در زندگی خود داشته اند توجه نمایید. به طوری که در آیات ۱۹۱ تا ۱۹۵ از سوره آل عمران در گفتگویی میان پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) را صورت پذیرفته است. پیامبر(ص) فرمود: این آیه در وصف حضرت فاطمه بنت اسد و فاطمه زهرا سلام الله علیها آمده است. زیرا این زنان در بحران ها، هجرت ها و خطرات و هجمه های زیادی که نسبت به آنان روی داد، همواره با عنصر ارتباط با خدا توانسته در برابر این بلایا مقاومت نمایند.

وی بیان کرد: با سبک شناسی خطبه و بیانات حضرت زینب کبری (س) به نکات ایدئولوژیکی فراوانی دست پیدا می کنیم.و متوجه می شویم که نسبت به عناصر زنانگی و تاریخ سازی و شخصیت پویای ایشان شناخت کمی داریم. به همین ترتیب نسبت به اندیشه های کلامی و اعتقادی حضرت زهرا (س) نیز باید به شناخت بیشتری دست پیدا کرد.

طیبی در ادامه گفت: سیاست ها و حرکت های حضرت زهرا(س) برای دفاع از حق خلافت علی نشان می دهد که اندیشه زهرا بسیار متمرکز است. انتخاب راهکارها و استراتژی های عملی ایشان برای دفاع و حمایت از ولایت به صورت خاص قابل بررسی است. رابطه ویژه ای که ایشان به مثابه مادر دو امام بزرگوار با امام زمان خویش و رسول اکرم (ص) برقرار کرده اند. لقب ام ابیها که توسط پیامبر از همان کودکی به ایشان اطلاق شده است نشانگر منظومه فکری منسجم و منطقی آن حضرت است.

جایگاه مرجعیت زنان به دستور ائمه

مدیر دانشنامه زن مسلمان با اشاره به جایگاه مرجعیت زنان در تاریخ، بیان کرد: ائمه همواره در ارتباط با زنان، بانو و کنیزان به وسیله گزارش های مختلفی قصد و نیات مختلفی که می خواستند در تاریخ برجای بگذارند. نمونه های فراوانی که در مکان و زمان های مختلفی با مفاهیم و مقولات متنوعی صادر شده است. گاهی به موضوع طهارت و پاکی و  گاهی نیز به نقش و اهمیت جایگاه و منزلت زنان در عصر جاهلیت اشاره کرده اند.

وی خاطر نشان کرد: اینکه وجود نازنین امام صادق علیه السلام هر گاه می خواستند حقوق مالی مردم مدینه را پرداخت نمایند به وسیله مادر یا همسر بزرگوارشان این اقدام را انجام می دادند. چرا از بین اصحاب برجسته، امام معصوم یک بانو را برای چنین امری انتخاب می کنند. یا گاهی حضرت مراجعه کنندگانی که سوالی به همراه داشتند را به یکی از زنان یا کنیزان زن ارجاع می دادند.

وی ادامه داد: زن و فرهنگ زنانگی در کنار نقش های مختلف مادرانه، عالم، نجیب و پاکدامنی در تاریخ اسلام تبیین شده است. چنین رخداد و حوادث تاریخی نشان از کد و پیغامی مهم هستند که گاهی اسلام برای مبارزه با اندیشه جاهلیت عصر خویش با بیش از حد ارزش و بهاء دادن به زنان می خواهد شان و جایگاه واقعی زنان را برای ما به تصویر بکشد.

زن و زنانگی، عنصری حیاتی در پروژه تمدن‌سازی

استاد دانشگاه جامعه الزهرا در خصوص اهمیت و ضرورت نقش و جایگاه زن در مقوله تمدن سازی، بیان کرد: گفتگوهای برجای مانده میان مادر امام حسن عسگری (ع) و جعفر کذاب که بخش قابل توجهی از آن مواجهه کلامی و اعتقادی در خصوص اندیشه امامت و… می باشد. گفتگوهای میان مادر امام زمان (عج) و عمه بزرگوار حضرت و تمام تلاش امامان بزرگوار برای نشان دادن جایگاه واقعی زن و مفهوم زنانگی در تاریخ اسلام محسوب می شود.

در پایان طیبی با بیان اینکه نقش و اهمیت مادران اهل بیت علیه السلام قابل الگوگیری است، تاکید کرد: اگر اطلس و تصویری از تمامی عصر ۲۵۰ ساله زندگی و تاریخ و سیره اهل بیت و امامان معصوم (ع)  را ترسیم کنیم متوجه خواهیم شد مادران هفت تن از امامان بزرگوار از چندین بخش و نقطه جغرافیایی جهان و دیگر سرزمین ها برگزیده و انتخاب شده اند. این نکته بسیار قابل تامل و توجه است. در نهایت ما را بدان جا می رساند که بگوییم زن در پروژه تمدن سازی جایگاه و نقش بسیار مهمی دارد.