جامعه شناسی فرهنگ| از کارگاه بین دانشگاهی «دین و واکسن هراسی» تا پُل عُشّاق و قفل عشق

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، دکتر باقر طالبی دارابی جامعه­ شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در نشست آنلاین «تجربه زیسته یک جامعه‌شناس فرهنگ در سه حوزه علمی: آلمان، سوئیس و ترکیه گزارشی از پنجاه روز حضور آکادمیک در سه کشور» به شرح و ارائه همراه با تصویر از مشاهدات عینی و تجربیات خویش پرداخت و بیان کرد: مفهوم تجربه زیسته در روش کیفی که به ویلهام دیلتای منسوب است و درواقع نوعی شناخت پدیدارشناسانه محسوب می­شود. درواقع، شناختی مبتنی بر مشاهده واقعیات عینی انجام شده و اینک در قالب خاطره بازنمایی می گردد. در این تجربه زیسته فقط آن واقعیت بیرونی نیست که دارای اهمیت است بلکه ذهنیت پیشین و پس از تجربه کننده نیز مهم و تاثیرگذار قلمداد می­شود.

طالبی دارابی با اشاره به تعریف فرهنگ به عنوان مفهومی سهل، ممتنع و متداول، بیان کرد: فرهنگ به معنای سبک زندگی در این تجربه زیسته در نظر گرفته شده است. لذا، امر فرهنگی دارای تکثر است. ضمن اینکه، جامعه شناسی فرهنگی به بررسی تاثیر ویژگی های جهان مدرن، اثرگذاری اندیشمندان و روشنفکران اجتماعی و اهمیت تاثیر تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر فرهنگ می­پردازد.

وی ادامه داد: قلمروی حوزه علمی ما با نگاه جامعه شناسی فرهنگ در این سفر با روش و محتوا و ساختار و آموزش و تحقیق و ویژگی های خاصی محسوب می­شود. به عنوان مثال: دو کشور آلمان و سوئیس با آنکه هر دو آلمانی زبان هستند اما حوزه یا قلمروی علمی شان با هم تفاوت­های فراوانی دارد. همچنان که جغرافیای ترکیه با آنکه اروپایی و آمریکایی است، اما سیستم آموزشی آن همچنان تحت تاثیر ساختار شرقی و دوران عثمانی به شمار می ­آید.

اهداف یک سفر علمی بر چه استوار است

جامعه شناس حوزه فرهنگ با اشاره به اهدافی که یک سفر علمی و دانشگاهی می تواند داشته باشد، آن را به ۵ هدف دسته بندی کرد: یادگیری موثر مبتی بر واقع،تحول و ارتقای فردی،تعمیق دانش اجتماعی و تاریخی،ایجاد و رشد تفکر انتقادی،آموختن احترام گذاشتن به فرهنگ دیگری،کسب دیدگاه و چشم انداز،برقراری ارتباطات و روابط موثر

یادگیری موثر و مبتنی بر واقع در طول سفر می تواند باعث تحول و ارتقای فردی شود. البته اینکه فرد با توجه به مشاهده علمی و تجربیات زیسته همواره در برابر امور سلبی(منفی) و امور جذبی(اثباتی) قرار می گیرد. بنابراین، تعمیق دانش اجتماعی و تاریخی در یک سفر علمی معرفتی اجتماعی به شما می دهد که با تاریخ گره خورده است. همانطور که سفر و تجربه عینی در ترکیه نشان داد که اغلب دانشگاه های ترکیه بر اساس تاریخ کشورشان(دانشگاهی با نام عثمانی – دانشگاه سلجوقی) نام گذاری شده­اند و این موضوع نشان­دهنده اهمیت تاریخ و تبار پیشینیان نزد اصحاب علمی در ترکیه است.

تفکر انتقادی با ایدئولوژی نقادانه بسیار تفاوت دارد

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: ما در نتیجه این اهداف به رشد تفکر انتقادی نیز دست پیدا می کنیم. زمینه رشد تفکر انتقادی بر اساس مشاهدات عینی و تحول فردی و کسب دانش تاریخی پدیدار می شود. البته تفکر انتقادی با ایدئولوژی ارزشداورانه بسیار متفاوت است. چرا که تفکر انتقادی با عینک و زاویه ایدئولوژیک به قضایا و پدیده ها نگاه نمی کند. بلکه تمام سعی ما بر این امر استوار است تا نگاهی بدون جانبداری و بار ارزشی­ و مغرضانه حاصل شود. در تفکر انتقادی ما بایستی به فرهنگ های مختلف با نگاهی محترمانه و منتقدانه نظر بیافکنیم. تفکر انتقادی نشان می دهد که یک فرهنگ به طور کلی نمی تواند نامقدس، ناجور و سراسر منفی و پلید باشد. بنابراین انسان در مواجهه با تفکر انتقادی به نگاه و چشم انداز جدیدی دست پیدا می کند که بسیار ارزشمند است.

طالبی در توضیح تجارب و سفرهای متعددی که به اروپا داشته است، تاکید کرد: مناسبات فکری بنده با تفکر انتقادی در سفر کنونی نسبت به سفرهای قبلی گسترش و توسعه یافته است. زوایای مختلف و متنوعی بر آن افزوده شده است. این نکات به هر حال درون یک مشاهده عینی همراه با تفکر انتقادی پدیدار می شوند.

مفهوم شناسی سفر بر اساس دانش و تجربه زیسته

طالبی دارابی براساس نگاه خاص پدیدارشناسانه خویش در مواجهه با خاطرات سفرهای انجام گرفته، مطرح کرد: تجربه زیسه آن چه که در حال انجام شدن است، نیست.تجربه زیسته در روش پدیدار شناختی یعنی شرح یک تجربه که اینک به خاطره مبدل شده است. توضیح آن خاطره بر اساس تحلیل مفاهیم و بازنمایی که اساس پدیدار شناسی اجتماعی است.

در ادامه با تصاویر و عکس های مشخص و گزینش شده به تفسیر و بازنمایی آن می پردازیم.

وی ادامه داد: در تصویر فوق لوگوی دانشگاه های مطرح و مشهور کشورهای سوئیس، آلمان و ترکیه را مشاهده می کنید. از دیگر تجارب خوب بنده در این سفر، آشنایی و ارتباط با اساتید و ملاقات با اصحاب و چهره های علمی انان بود.

حضور در سمینار یا کارگاه علمی بین دانشگاهی باعنوان « دین و واکسن هراسی » در دانشگاه بامبرگ آلمان نقطه آغاز سفر بوده است. وی در پاسخ به این سوال که سفر به این سه کشور به چه دلیلی انجام گرفت و آیا با حمایت خاصی صورت پذیرفته است؟، بیان کرد: دعوت اصلی از طریق دانشگاه بامبرگ «BAMBERG» انجام گرفت. سفری کاملا آکادمیک و علمی و برای حضور در یک نشستی علم که به ارزیابی آراء و نظرات واقعی باورهای مختلف اموزه های دینی و دینداران نسبت به واکسیناسیون و به طور کلی افراد در زندگی دینی نسبت به واکسن و پدیده کرونا و دیگر بیماری ها چه نگاه و بینشی دارند؟ ارزیابی بیم و امیدها و هراس آنان در این زمینه برای آنان از جانب آموزه های ادیان مختلف بسیار اهمیت داشت.

طالبی دارابی تاکید کرد: به طوری که از کشورهای مختلفی در این کنفرانس حضور داشتند. هر یک از منظری بحث کردند. نکته مهم دیگر این موضوع می باشد که روزآمدترین مسائل در دانشگاه های آنان مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرند. درصورتی که بنده هر فرصتی که می یافتم جهت ارائه دروس و تدریس واحد دانشگاهی انان در مواجهه با این اقدام بنده را «پروفسور بیچاره» خطاب می کردند. درواقع توجه به این مطلب که استاد دانشگاه در سفر علمی و خارج از کشور خود نیز بایستی عمل تدریس دانشگاهی را بشکل الزام آوری انجام می دهد. این موضوع برای انان تعجب آور بود.

وی تصریح کرد: شهر اشتوتگارت در آلمان، سکونتگاه و منطقه ای با قدمت تاریخی است. شهری صنعتی که از آن با عنوان شهر کارگری نیز یاد می شود. بسیاری از ترک زبانان در آنجا هستند. بسیاری از کمپانی های بزرگ خودرو مانند شرکت اتوموبیل سازی بنز و پورشه و بی ام دبی­او در این شهر حضور دارند. البته اشتوتگارت شهری است که چندان وجهه آکادمیک ندارد.

مفهوم نظم در میان تفکر شرق و غرب

وی در ادامه  با نشان دادن عکس هایی از دفتر پرفسور کوگلر به نکته ای در باره نظم اشاره و بیان کرد: به نظرم مفهوم نظم میان شرق و غرب تاحدودی متفاوت است. نظم در وقت شناسی و زمان در آلمان بسیار مهم است اما ما در نظم اشیاء بسیار حساس هستیم. مثلا آن تایم(سروقت و خوش قول) بودن در آلمان بسیار اهمیت داشته و از جایگاه فرهنگی بالایی در نزد عموم برخوردار است. در این نکته تفاوت زیادی وجود دارد. چرا که برای برخی نظم اشیاء اهمیت دارد. بنابراین ممکن است فردی در ظاهر بسیار منظم و همه چیز به عبارتی سرجای خودش قرار دارد اما در زندگی و رفتار و کنش های اجتماعی انسانی بدقول، وقت نشناس و بی نظمی است.

از دیگر نکات و جزئیات قابل توجه در این سفر، ارتباط عاطفی و مطلوبی که میان انسان ها و کبوتران و به طور کلی پرندگان و دیگر حیوانات وجود داشت. درواقع ارتباط توامانی که شهروندان در مواجهه با پدیده ای به نام محیط زیست، حیوانات و پرندگان از خود بروز می دهند قابل تامل است و نشانگر امر فرهنگی و معرفتی آنان محسوب می شود.

تصویر فوق می تواند معرف همان فرهنگ عشق رمانتیک باشد که مولد و پدیدآورنده آن عصر مدرنیته است. برخلاف عشق الهیاتی که تا عصر ماقبل مدرنیته جاری و ساری بود. این مدل پل های خیابانی که افراد و معشوقه های در سنین مختلف برای قفل زدن به نرده های موجود و نصب شده بر روی پل اقدام می کنند و کلید آن را به درون رودخانه می اندازند که بنده با تعبیر «نذرهای عاشقانه میان افراد» از آن یاد می کنم، اغلب در کشورهای اروپایی نظیر المان و سوئیس وجود دارد اما در ترکیه چنین چیزی وجود نداشت و حداقل بنده مشاهده نکرده ام.

کتاب فوق با عنوان« مرگ و مناسک بعد از مرگ در نگاه شونا« یکی از بیش از ۴۰ اثری است که در قالب پروزه « کتاب مقدس در افریقا» از سوی موسسه و دانشکده الهیات کاتولیک دانشگاه بامبرگ با هدایت علمی پروفسور یواخیم کوگلر استاد دانشگاه و کشیش کاتولیک به انجام رسیده است و همچنان ادامه دارد. شونا نام زبان و قومیت قالب در کشور زیمباوه  در جنوب افریقا است. قرار است تمامی این کتب را به کتابخانه وزین دانشگاه ادیان و مذاهب و مجموعه بسیار زحمتکش آن اهداء شود. در جلسه حاضر نیز چند جلد تقدیم ریاست کتابخانه جناب آقای محمدی شد.

این تصویر حاوی گل و تابلو شمعی است که شهروندان شهر تاریخی بامبرگ یادبودی را درخصوص فاجعه یهودیان برگزار کرده اند. یادبودی که در خیابان و کوچه های شهر برقرار شده است کاملا شخصی و غیردولتی و از سوی افراد و هواداران و بستگان آن حادثه مربوط به فاجعه یهودیان برقرار شده است. این قسمت و منطقه مربوط به کشته شدن یهودیان است. بامبرگ شهری است که تاریخ آن را بریکدان تایم(فروریخته شده و نابود شدن شهر در زمان جنگ) لقب داده اند. بامبرگ شهر تاریخی و قدیمی و زیبایی است. بحث قتل عام یهودیان در این شهر بسیار بااهمیت و برای آن همواره مراسم یادبود انجام می گیرد.

سنت و صنعت کریسمس

طالبی دارابی در توضیح این تصویر بیان کرد: یکی از مهم ترین اعمال و مناسکی که برای استقبال از کریسمس در میان مسیحیان بسیار رواج دارد و متدوال است، بافتن چیزهایی برای کسانی است که دوستشان دارند و یا عاشق هم هستند.  این کار در بین کاتولیک ه رواج بیشتری دارد. برای مسیحیان پیشباز کریسمس رفتن باخرید درخت کریسمس و بافتن و تهیه کلوچه های کریسمس یک اقدام شعف انگیز و انسجام بخش است. کاموا بافی البته این اقدام از سوی زنان و مردان صورت می گیرد.

اما کریسمس فقط سنت نیست. صنعت کریسمس تعبیری بود خود دکتر کوگلر بکار می برد. از جمله این صنعت در آمد زا پرورش درخت کریسمس است. در عکسی که در که می بینید، منطقه ای در اطراف شهر بامبرگ است که زمینی وسیع را به کشت درخت کریسمس اختصاص داده اند و از این راه درآمد زایی می کنند.

این مسجد در شهر ژنو سوئیس ساخته شده است. البته بانی و سازندگان آن مربوط به کشور عربستان می باشد. مسجدی با معماری زیبا که شرکت کنندگان و مسلمانان زیادی نیز در آن حاضر می شوند.

طالبی دارابی در پایان با توضیح و شرحی بر این تصویر، خاطرنشان کرد: گاهی چنین اماکن با مساحت کوچکی را مشاهده می کردم. متوجه شدم این اماکن حکم همان نمازخانه های بین راهی در آئین و مذهب خودمان را دارد. لذا افراد با دسترسی سریع و مکانی کوچک به اعمال و فرایض مذهبی و عبادی خویش در مسیحیت می پردازند و راز و نیاز می کنند.

این جلسه متاسفانه به دلیل مشکل فنی برای شرکت کنندگان گرامی در فضای مجازی قطع شد و به همین دلیل جلسه دومی در هفته آینده برگزار میشود تا هم ادامه بحث مطرح شود و  هم سوالاتی شرکت کنندگان دارند، مطرح گردد.