احمدرضا مفتاح: اخلاق دینی مبتنی بر گزاره های دین است

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)، احمدرضا مفتاح، رئیس انجمن علمی ادیان و مذاهب قم، شب گذشته در دومین دوره پیشرفته جریان شناسی ادیان ابراهیمی با محوریت مسیحیت، با بیان اینکه بین اخلاق و علم اخلاق تفاوت وجود دارد، اظهار کرد: علم اخلاق یک دانش است که به اخلاقیات نظم بدهد و این علم اخلاق، نظام اخلاقی را می خواهد تدوین کند.

رئیس انجمن علمی ادیان و مذاهب قم افزود: حدود هزار سال چیزی به نام علم اخلاق نداریم و آنچه وجود دارد، اخلاقیات است یعنی با گزاره های اخلاقی سر و کار داریم، این اخلاقیات ممکن است در کتاب مقدس یا سخنان آبا باشد.

وی با اشاره به وجود اخلاق دینی یا ایمانی و اخلاق فلسفی گفت: منظور از اخلاق دینی اخلاقی است که از متن دین گرفته و آنچه مربوط به کمال و سعادت انسان در دنیا و آخرت محسوب می شود و قابل تعمیم بر سنت بوده، سنت تفسیر همان کتاب مقدس است.

اخلاق فلسفی

مفتاح با بیان اینکه اخلاق فلسفی یعنی هرچه که از دین گرفته نشده غیر دینی می شود، گفت: وقتی قرار است عقل و فلسفه معیار دهند، سکولار می شود و یک جاهایی اینها با هم گره می خورند، اینها در واقع در کنار هم بوده و لازم و ملزوم هم هستند .

وی با بیان اینکه اخلاق غیردینی به معنای اخلاق سکولار است، گفت: سکولار الزاما ضددین نیست، سکولار همان جدایی دین از سیاست است و کسانی که طرفدار اخلاق سکولار هستند.

رئیس انجمن علمی ادیان و مذاهب قم با بیان اینکه از ثمرات دوران مدرن این است که می توانم خودم مصالح را تشخیص دهم، گفت: مشخص کردن مرز این اخلاق فلسفی و سکولار نیاز به دقت دارد. در فضای مدرنیتیه وقتی صحبت از اخلاق فلسفی می شود یعنی همان اخلاق غیردینی، اخلاق سکولار اگر به معنای نادیده گرفتن دین باشد نمی توانیم آن راهمراهی کنیم.

روش های اخلاقی

رئیس انجمن علمی ادیان و مذاهب قم در رابطه با روش های اخلاقی اظهارکرد: متون مسیحیت و اسلام در حوزه اخلاق را می توان در چند روش کلی دسته بندی کرد که اولین روش فلسفی است؛ این روش یا اخلاق فلسفی اخلاقی است که دست مایه اش را از فلسفه گرفته است.

وی تصریح کرد: یکی از معیارهایی که در حوزه اخلاق مطرح می شود نظریه اعتدال است.

مفتاح با بیان اینکه روش دوم عرفان عملی است، گفت: از جمله کتاب هایی که به نوعی به سیر و سلوک می پردازد و می شود تعبیر به عرفان عملی کرد؛ کتاب صد میدان خواجه عبدالله انصاری و مکارم الاخلاق طبرسی و کتاب سه جلدی فیلو کالیا د مسیحیت است.

وی افزود: روش سوم روش نقلی یا روایی است که در کتاب های اسلامی مثل کتاب معراج السعاده وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: در منابع مسیحی نیز نمونه تشبه به مسیح نمونه ای از این اخلاق نقلی یا روایی است این کتاب از کتاب های تاثیرگذار در جوامع مسیح محسوب می شود.

مفتاح با بیان اینکه در ادیان شریعت می شود گفت که آنچه که عنوان اخلاق و یا شریعت پیدا می کند به اعتبار اینکه ریشه در وحی دارند، درهم تنیده می شوند و در هم تنیده هستند، اظهار کرد: از جهت دیگر می شود گفت اخلاق مقدم بر شریعت است.

وی خاطرنشان کرد: اخلاق مبنا بوده و وقتی انسان ها به اخلاقیات عمل کنند کمال محقق می شود اما عده ای رعایت نمی کنند بنابرین نیاز به اهرم اجرایی دارد و در این راستا حقوق ورود پیدا می کند و دستورالعمل ها در قالب قانون مورد توجه قرار می گیرد.

رئیس انجمن علمی ادیان و مذاهب قم بیان کرد: اخلاق یک امر اختیاری خواهد بود اما تامین آنها نیاز به ضمانت اجرا دارد، یعنی اگر فردی اخلاق را رعایت نکرد مثلا به حقوق دیگران تجاوز شود، مقررات و حقوق که به صورت قانون در می آید برای ضمانت اجرایی اخلاق ورود پیدا می کند.

مکاتب اخلاقی

مفتاح مکاتب اخلاقی را فضیلت گرایی، وظیفه گرایی و غایت گرایی یا پیامد گرایی عنوان و بیان کرد: این مباحث مربوط به حوزه فلسفه اخلاق است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در فضیلت گرایی، چیزی که به این عنوان مطرح است معیار اخلاق رفتاری است، چیزی که معیارش فضیلت باشد بیشتر منظور فضیلت انسانی است که ابعاد وجودی انسان را در نظر می گیرند مثل راستگویی .

رئیس انجمن علمی ادیان و مذاهب قم ادامه داد: این معیار وظیفه گرایی در جهان غرب بیشتر به نام کانت می شناسند به عنوان مکتب شناخته می شود و در این معیار بحث وجدان اخلاقی مطرح است.

وی اظهار کرد: روش نتیجه گرا و یا غایت گرا معنایش به مباحث دینی نزدیک می شود و وقتی که از غایت گرایی صحبت می شود باید دید که نتیجه کار چه می شود.

مفتاح بیان کرد: در حوزه اخلاق اسلامی این سه روش را باید در نظر بگیریم که اخلاق به کدام نزدیکتر است، اگر فضیلت گرا باشد یعنی همین که فرد نیت کند و حتی اگر به هدف نرسد آن اقدام فضیلت گرا است.

وی با بیان اینکه اگر در حوزه اخلاق اسلامی معیار وظیفه گرایی باشد، عمل مهم است، یادآور شد: در مقام بیان باید حواسمان باشد خلط نشود.

گفتنی است، دوره پیشرفته «جریان شناسی ادیان ابراهیمی» از سوی هیئت اندیشه ورز اسلام، ادیان و ارتباطات میان فرهنگی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان برگزار می شود.