نقد الگوی غربی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی

در این مقال با رویکرد توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر دیدگاه‌‌های مقام معظم رهبری به آسیب‌شناسی پیشرفت و توسعه‌ی غربی پرداخته شده است. تحلیل اجمالی نظرات ایشان گویای آن است که مشکل پایه‌ای و اولین در فرهنگ غربی  نگاه تک‌بعدی به توسعه است که عاملی است برای شکل دهی به سایر مصائب. اشکال بزرگ دیگر آن  رواج فساد و فحشاست. از آنجا که این فرهنگ، عوامل حفظ رشد حقیقى انسان را در خود ندارد، وحشی‌گرى اخلاقى جوامع مترقى و متمدنى که از معنویت بویى نبرده‌اند، روزبه‌روز بیشتر خواهد شد و همین وحشی‌گرى، آنها را سرنگون خواهد کرد

به تعبیر امام خمینی(ره) «فطرت، فطرتِ توحید است، فطرتِ کمال‌طلبى است. کمال مطلق را انسان مى‏طلبد، خودش نمى‏فهمد، خیال مى‏کند که مقام مى‏خواهد، لکن وقتى بهش رسید، مى‏بیند این هم نیست. همه‌ی عالم را اگر چنانچه جمع کنند و به دست انسان بدهند، قانع نیست. مى ‏بینید که قدرتمندهایى که قدرت‌شان زیاد است، بیشتر دنبال قدرت هستند، بیشتر دنبال توسعه‌ی قدرت خودشان هستند. آنها هم اگر فضا را بگیرند و دریا را بگیرند و زمین را بگیرند و آسمان را بگیرند، قانع نیستند. اگر انسان جلوى خودش را نگیرد، این سرکشى‏اى که حد و حدود ندارد، انسان را به باد فنا مى ‏دهد. باید سرکشى را جلویش را گرفت، و این نَفْس را مهار کرد. …هیچ چیز براى انسان کافى نیست. قلب انسان قدرت مطلق طلب است؛ یعنى قدرت خدا، مى‏ خواهد فانى در او بشود و این حد ندارد، لا حد است. لکن چون ما مطلع نیستیم، نمى ‏فهمیم، از این جهت، گمان مى‏کنیم این چیزها را مى‏ خواهیم، و همه عذاب‌هاى انسان براى همین است که نمى‏داند چى مى ‏خواهد۱»

بشر مدرن داعیه ی پیشرفت و توسعه دارد و از برخی جهات مادی و معیشتی به موفقیت‌های شگرف و حیرت زائی رسیده است. اما این میزان از پیشرفت همان‌طور که منافع و مواهب پرشماری برای انسان به بار آورده است که در همه ی تاریخ حیات انسانی بی نظیر است، مصائب بزرگ و رنج‌های جان‌فرسائی هم به‌وجود آورده که باز هم بشر، نظیر آن را در همه‌ی تاریخ ندیده است؛ انواع سرطان‌های اجتماعی، طاعون سیاسی و تیفوس اقتصادی. رنج و تلخی این مصائب، شیرینی لذائذ و پیشرفت‌های به دست آمده را هم از بین برده است. اساساً در بسیاری از موارد همان عوامل لذت و اقتدار بشر منشا رنج شده‌اند. مثل علم شکافنده و راه‌گشائی که در خدمت تولید بمب اتمی و کشتار هزاران نفر در چند ثانیه قرار گرفته است.

چه باید کرد؟ آیا شرایط موجود را باید از سر ناچاری و ناداری علمی پذیرفت؟ آیا می‌توان مواهب شکل گرفته را نگهداشت و مصائبش را از بین برد؟ اگر می‌شود، چگونه و با چه طریقی؟ خلاصه‌ی پاسخ این است: مسیر موجود با همه‌ی مزایایش فرجامی جز هلاکت و نابودی مطلق ندارد. راه رهائی در تمسک به مکتبی است که مبتنی بر علم مطلق دانای کل، همه‌ی ابعاد حیات انسانی و قوانین حاکم بر آن را ساخته و به بشر شناسانده است. در این صورت مواهب موجود توسعه‌ی مدرن را می‌توان نه تنها نگداشت بلکه بسیار بالاتر و بیشتر رشد داد و مهم‌تر آنکه از شکل‌گیری انواع مصائب و بیماری‌های مهلک، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جلوگیری کرد. اندیشه و منطق انتقادی رهبر معظم انقلاب اسلامی نسبت به الگوی پیشرفت مدرن  در همین چارچوب قابل تبیین است. مقاله‌ی حاضر تلاشی است برای تحلیل مجمل خطوط اصلی این تفکر.

مسئله و چالش اصلی در اینجا تعارض‌ها و تصادم‌هائی است که بین مقلدان و خودباوران وجود دارد.

رهبری بعد از تقسیم بندی رویکردها پیش از پرداختن به الگوی مد نظر، همَ خود را بیشتر مصروف نقد رویکرد تقلیدی می نمایند. ایشان بر این باورند که مدل توسعه در جمهورى اسلامى، به اقتضاى شرایط فرهنگى، تاریخى، مواریث و اعتقادات و ایمان مردم ایران، یک مدل کاملا بومى و مختص به خود ملت ایران است. بنابراین در تدوین الگوی پیشرفت مطلوب از هیچ‌جا نباید تقلید کرد؛ نه از بانک جهانى، نه از صندوق بین‌المللى پول، نه از کشورهای چپ، و نه از کشورهای راست. هرجا اقتضایى دارد. از نظر رهبری فرق است بین استفاده کردن از تجربیات دیگران، با پیروى از مدل‌هاى تحمیلى و القایى و غالباً هم منسوخ. ایشان معتقد است از تجربه‌ها و دانش‌ها باید استفاده کرد، اما الگو و شیوه و مدل را باید کاملا بومى و خودى انتخاب کرد۶.

به نظر رهبری، پیشرفت براى همه‌ى کشورها و همه‌ى جوامع عالم، یک الگوى واحد و یک معناى مطلق ندارد. شرایط گوناگون – شرایط تاریخى، شرایط جغرافیائى، شرایط جغرافیاى سیاسى، شرایط طبیعى، شرایط انسانى و شرایط زمانى و مکانى – در ایجاد مدل‌هاى پیشرفت، اثر می‌گذارد. ممکن است یک مدل پیشرفت براى یک کشور مدلی مطلوب باشد اما عیناً همان مدل براى یک کشور دیگر نامطلوب باشد. بنابراین مدل واحدى براى پیشرفت وجود ندارد که ما آن را پیدا کنیم، سراغ آن برویم و همه‌ى اجزاء آن الگو را در خودمان ایجاد کنیم و در کشورمان پیاده کنیم. به نظر رهبری باید جستجو کنیم و الگوی متناسب با شرایط خود را پیدا کنیم. آن الگو ما را به پیشرفت خواهد رساند. نسخه‌هاى دیگر ، چه نسخه‌ى پیشرفت آمریکائى، چه نسخه‌ى پیشرفت اروپائى از نوع اروپاى غربى، چه نسخه‌ى پیشرفت اروپائى از نوع اروپاى شمالى – کشورهاى اسکاندیناوى، که آنها یک نوع دیگرى هستند – هیچ کدام از اینها، براى پیشرفت کشور ما نمی‌تواند مدل مطلوب باشد۷.

روح خطرپذیرى

روح ابتکار

روح اقدام

انضباط

دعوت به کار و تلاش

دعوت به وقت‌شناسى

دعوت به رعایت دقایق و ذرّه‌هاى سرمایه‌هاى انسانى

دعوت به شکوفا کردن استعدادها

دعوت به سازندگى

دعوت به تولید ثروت

دعوت به نوسازى دنیا

رهبر معظم انقلاب اذعان دارند اگر نقاط افتراق پیشرفت با منطق اسلامى را با توسعه‌ى غربى می‌شماریم، نباید از نقاط اشتراک غفلت کنیم؛ یک نقاط اشتراکى هم وجود دارد که اینها در توسعه‌ى کشورهاى توسعه‌یافته‌ى غربى کاملاً وجود داشته است. ازجمله روح خطرپذیرى – که انصافاً جزو خلقیات و خصال خوب اروپائى‌هاست – روح ابتکار، اقدام و انضباط، چیزهاى بسیار لازمى است. به نظر ایشان در هر جامعه‌اى که اینها نباشد، پیشرفت حاصل نخواهد شد. اینها هم لازم است و ما اگر باید اینها را یاد بگیریم، یاد هم می‌گیریم؛ اگر هم در منابع خودمان باشد، باید آنها را فرا بگیریم و عمل کنیم۸.

از نظر ایشان این ویژگی‌های مثبت در فرهنگ اسلامی هم مورد تایید و تکریم قرار می‌گیرد. به نظر ایشان هر فرهنگى، تمدّنى، عقیده‌اى و یا مکتبى بر بشر عرضه مى‌شود ممکن است جهات خیلى خوبى هم در آن باشد. مثلاً مجموعه‌ى تفکّرات مکتبِ عرضه شده، موجب گردد که نیروهاى درونى افراد بشر به کار بیفتد؛ استعدادهایشان شکوفا شود؛ کار کنند، ابتکار کنند، سازندگى کنند، تولید ثروت کنند و دنیا را نوسازى کنند. این خصوصیات هم ممکن است در مکتب عرضه شده باشد. اما همین مکتب، عیبى هم در درون خود داشته باشد، که موجب شود همین مردمى که این بهره‌ها را از قِبَل این مکتب مى‌برند، زیان‌هاى سختى تحمّل کنند که گاهى آن زیان‌ها، از این منافع هم بیشتر مى‌گردد. مثال واضح‌اش، تفکّر غرب و فرهنگ سرمایه‌دارى و آزادى فردى و لیبرالىِ رایج در غرب است. بنابراین «ما که مى‌گوییم «فرهنگ غرب»، نمى‌خواهیم بگوییم که این فرهنگ، همه‌اش از باى بسم‌اللَّه تا تاى تَمَّت، بدى و زشتى و خرابى است. شما دیده‌اید که بنده مکرّر راجع به غرب و تهاجم فرهنگ غربى حرف مى‌زنم. معناى صحبت‌هاى بنده، صرفاً این نیست که فرهنگ غرب از باى بسم‌الله تا تاى تمّت، همه‌اش خراب و خرابى و بدى است. اگر این گونه بود، شهروندان ممالک غربى، از اوّل آن را نمى‌پذیرفتند و اصلاً تحمّل نمى‌کردند. بنابراین، فرهنگ مذکور، نقاط مثبتى دارد که آن نقاط مثبت، چشم مردم را گرفت و جوامع را به خود جذب کرد.»  فرهنگ و تمدّن غربی مردم را به کار و تلاش دعوت مى‌کند و به وقت‌شناسى و رعایت دقایق و ذرّه‌هاى سرمایه‌هاى انسانى فرا مى‌خواند. نتیجه‌ى این فرهنگ، با همه‌ی خصوصیاتى که دارد چیست؟ این است که جامعه‌اى داراى ثروت و پیشرفت و علم و فن‌آورى به وجود مى‌آید. همین جاذبه‌ها، چشم آحاد مردم و متفکّرین غرب را در دو، سه قرن پیش، که این افکار در امریکا و اروپا مطرح بود، گرفت و همه از این روش زندگى و از این مکتب و فرهنگ و مجموعه خوش‌شان آمد و آن را پذیرفتند۹.

به همین دلیل در این جامعه‌اى که آسمان‌خراشها وجود دارد و ثروت‌ها و تجملاّت هست، فقر و بیچارگى افراد زیادى از انسان‌ها هم هست. از گرسنگى مردن هم هست. ظلم هم هست. بدتر از همه، فساد همه‌گیرى هست که به داخل خانه‌ى همه کسانى که از این وضع لذت مى‌برند، نفوذ مى‌کند و زندگى را بر آنها تلخ خواهد کرد. از نظر ایشان هنرِ یک مجموعه و یک مکتب، این است که همه‌ى عوامل در آن جمع باشد. و الاّ اگر یک مکتب، فقط جهان‌گیرى‌اش خوب باشد، مى‌تواند فتوحات کند؛ اما نمى‌تواند نگهدارد. منابع طبیعى را خوب مى‌تواند حفظ کند؛ ولى از حفظ منابع انسانى، ناتوان است. رشد مادّى مى‌تواند بدهد؛ اما در دادنِ رشد معنوى مى‌ماند. بالاخره، مساوات را در بین آحاد مردم، مى‌تواند برقرار کند؛ ولى نهایتاً المثنى مکتب کمونیسم مى‌شود! کمونیست‌ها همه چیز را دولتى کردند؛ همه چیز را کوپنى کردند و براى این‌که مردم، مساوى شوند، سرمایه‌هاى شخصى را به کلى از آنها گرفتند.

بسیار خوب! کسى که ثروتمند بود، ثروتش را از دست داد و همه مساوى – یعنى تقریباً فقیر – شدند! فرضاً یک جا اغنیا را هم به دم تیغ دادند تا فقرا سودى ببرند. ادعایشان این بود که در طبقات پایین جامعه، به‌هرحال، مساواتى به وجود آورند. اما در طبقات بالا، تبعیض و اختلاف طبقاتى‌اى که در کشورهاى دیگر بود، این‌جا چند برابر شد! «ما کشورهاى کمونیستى را دیده بودیم. بنده در زمان مسؤلیت دولتى خود، در مسافرت‌هایى که به کشورهاى کمونیستى کردم، وضع فقیر و غنى‌شان را از نزدیک دیدم. در طبقات پایین جامعه، مردم نان براى خوردن نداشتند. اما در رأس حکومت‌هایشان، چنان جاه و جلال و فرعونیت و امپراتورى‌اى به وجود آمده بود، که شانه به شانه‌ى سرمایه‌دارىِ بزرگِ جهانى مى‌سایید! انگار نه انگار که به گفته‌ى خودشان «سوسیالیست» هستند!… وقتى یک مکتب ناقص باشد، وضعیت، بهتر از این نمى‌شود. یک طرف را درست مى‌کند، طرف دیگر خراب مى‌شود!»۱۰

این است که از منظر رهبر انقلاب در نظام‌هاى مادى آبادى وجود دارد؛ یعنى قدر مطلق پیشرفت‌هاى مادى خوب است؛ اما در مورد همان پیشرفت‌هاى مادى هم تعادل و نگاه عادلانه وجود ندارد. در کشور ثروتمندى مثل آمریکا، ثروتمندش اولین ثروتمند دنیاست، لیکن فقیرش هم گاهى بدترین فقیر دنیاست؛ از سرما می‌میرد، از گرما می‌میرد، از گرسنگى می‌میرد. طبقه‌ى متوسطى در آنجا زندگى می‌کنند که اگر شبانه‌روز، تمام‌وقت، با همه‌ى توان کار نکنند، نمی‌توانند شکم‌شان را سیر کنند. این براى بشر خوشبختى نیست، این براى یک جامعه خوشبختى نیست. بله، تولید ناخالص داخلى‌اش را نگاه کنى، ده برابرِ یک کشور دیگر است؛ این که دلیل نشد. یعنى حتّى در برخوردارى‌هاى مادى هم عدالت نیست، همه‌گیرى نیست؛ یعنى همه برخوردار نیستند؛ چه برسد به برخوردارى معنوى؛ آرامش روانى نیست، توجه به خدا نیست، تقوا و پرهیزگارى نیست، پاکدامنى و طهارت نیست، گذشت و اغماض نیست، ترحم و دستگیرى از بندگان خدا نیست؛ و نیست و نیست و نیست. به همین دلیل اعتقاد دارند این، آن پیشرفتى نیست که کشور اسلامى و جامعه‌ى اسلامى دنبال آن است. آن خوشبختى‌اى که ما براى جامعه‌ى اسلامى، برخوردارى‌اى که براى جامعه‌ى اسلامى قائلیم، فقط این نیست که شما اینجا نگاه میکنید؛ بلکه برخوردارى مادى و معنوى. یعنى فقر نباید باشد، عدالت باید باشد، تقوا و اخلاق و معنویت و پرهیزگارى هم باید باشد. این، آن هدفى است که باید دنبال او برویم۱۱.

شکنجه‌گر، یک زن – با احساسات لطیفى که یک زن باید داشته باشد – شکنجه شده، چندین مرد عراقى؛ جرم، مورد سوءظن قرار گرفتن؛ همین! و شکنجه، در حد اعلاى شناعت؛ و جامعه‌اى که این جنایت را مرتکب شده است، یک جامعه‌ى پیشرفته‌ى علمى، صنعتى، مدنى، پرادعا و مدعى رهبرى بشریت! وقتى رگه‌ى هدایت معنوى و جریان متنفذ فرهنگى سالم در جامعه‌یى غایب بود، نتیجه این مى‌شود؛ گناه بزرگ تمدن غربى همین بود. این‌که گفته مى‌شود اسلام‌گرایان روشنفکر و روشن‌بین با تمدن غربى مخالفند، خود معاندان غربى نعل واژگونه مى‌زنند؛ وانمود مى‌کنند اینها با علم و پیشرفت مخالفند؛ در حالى که مخالفت مؤمن به اسلام با تمدن غربى به خاطر پیشرفت علمى و مبارزه‌ى با خرافات و علمى کردن همه‌ى روابط اجتماعى نیست؛ به خاطر خلأ معنویت و فضیلت در این مجموعه‌ى دنیایى است.»۱۲

به نظر رهبر انقلاب این سرنوشت غرب بود که به این ورطه دچار شود. چون روحانیتى که غرب قبل از رنساس اروپا به آن دچار بود – آن کج‌فکرى‌ها، آن واپس‌گرایى‌ها، آن تعصب‌هاى عنادآمیز و به‌کلى دور از عقل و منطق – واکنش‌اش همین‌ها هم بود. وقتى با علم و پیشرفت مخالفت مى‌کردند و انسان‌ها را به جرایم موهوم، زنده‌زنده در آتش مى‌سوزاندند – این مربوط به همین دو سه قرن پیش اروپاست؛ مال خیلى قدیم نیست – وقتى خرافات زشت بر همه‌ى شؤن فکرى و معنوى اروپا و کلیساى آن‌روز حاکم بود، نتیجه‌اش مى‌شود همین چیزى که در اروپا پیش آمد و اروپا را در این سراشیب انداخت. به همین دلیل  از نظر رهبر انقلاب دنیاى متمدن غربى از نبود معنویت، دچار هلاکت و نابودى خواهد شد؛ از اوج توانایى‌ها و اقتدارى که امروز از آن برخوردار است، به حضیض ذلت و ناتوانى خواهد افتاد. نتایج فعل و انفعالات تاریخى، سریع و زودرس نیست. روزى این نتایج دیده خواهد شد که دیگر علاج‌پذیر نیست؛ و آن‌روز براى تمدن غربى فراخواهد رسید؛ هشدارش را هم همین امروز خود روشن‌بینان غربى دارند مى‌دهند.

این حرفى نیست که من طلبه این‌جا بنشینم و از دور بگویم؛ نه، این حرف و فهم خود آنهاست؛ ما هم البته همین را مى‌فهمیم. این به‌خاطر چه بود؟ اینها در علم مشکلى نداشتند. از طریق این علم، ثروت بى‌اندازه هم کشف کردند و به‌دست آوردند؛ از ثروت‌هاى زیرزمینى و منابع خدادادى هم حداکثر استفاده را کردند؛ به فضا هم رفتند؛ به اعماق اجسام هم پى بردند؛ در پیشرفت علمى کار زیادى کردند و از این علم هم براى به‌دست آوردن ثروت و قدرت و سیاست و همه چیز، حداکثر استفاده‌هاى مشروع و نامشروع را کردند؛ با همین علم استعمار کردند؛ کشتارهاى گوناگون جهانى کردند؛ میلیون‌ها انسان را اروپایى‌ها در قرن اخیر و در جنگ‌هاى مختلف و حوادث گوناگون کشتند؛ بنابراین اینها در علم مشکلى نداشتند؛ اما علم بدون هدایت و فضیلت و معنویت و انسانیت، و علم ناظر فقط به دنیا و غمض عین از آخرت، نتیجه‌اش همین است. اول، جلوه‌یى به زندگى مى‌بخشد و قدرت و ثروت و زیبایى مى‌دهد – «للباطل جوله» – اما آخر قضیه این است؛ و این ادامه پیدا خواهد کرد. شما بدانید وحشی‌گرى اخلاقى جوامع مترقى و متمدنى که از معنویت بویى نبرده‌اند، روزبه‌روز بیشتر خواهد شد و همین وحشی‌گرى، لغزشگاه بزرگ تمدن غربى امروز است و آنها را سرنگون خواهد کرد۱۳.

تمام تلاش‌هاى مخلصانه‌اى که در طول این مدت از سوى بعضى از گروه‌ها انجام گرفت – که البته مخلصانه بود، منتها غلط بود؛ چون بر پایه‌ى نادرستى استوار شده بود، – بیهوده شد. همین‌طور مجموعه‌هاى چپ و سوسیالیست در فرانسه و آلمان و اتریش و سوئیس تلاش کردند براى این‌که بتوانند جلوى جنگ جهانى اول را  بگیرند؛ اما نتوانستند و همه‌ى این تلاش‌ها هدر رفت. تلاش آنها براى ایجاد حاکمیت سوسیالیستى بود. بعد از اندکى، این حاکمیت در روسیه‌ى تزارى به‌وجود آمد؛ آن هم شد یک تجربه‌ى ناموفق دیگر براى این حرکت غربى. از نظر رهبر انقلاب تجربه‌ى شوروى هم تجربه‌ى غربى‌هاست؛ متعلق به شرق نیست. درست است که در بلوک‌بندى مى‌گفتند شرق و غرب، اما آن هم متعلق به اروپاست؛ آن هم برآمده‌ى از افکار اروپایى‌ها و از تفکر مارکس و انگلس است؛ یعنى یک تجربه‌ى ناموفق۱۴.

آنهایى که براى یک شکم غذا مجبورند شرف و ناموس و شخصیت خودشان را بفروشند و انواع اهانت‌ها را تحمل کنند، توده‌ى عظیمى از مردم‌اند. ظواهر، پُرزرق‌وبرق و پُرجلوه است. دوربین تلویزیون‌ها و خبر خبرگزاری‌ها چیزهایى را به عنوان تبلیغات به مردم دنیا ارایه مى‌دهد که پُرزرق‌وبرق و چشمگیر است. به نظر ایشان اگر تمدن غربى، با این همه پیشرفت علمى، با پیمودن فضا، با ثروت‌هاى عظیم مادّى‌اى که دراختیار دارد و از کشورهاى جهان سوم و فقیر دزدى و غارت کرده است، ادعا بکند که فقر را در کشورهاى پیشرفته برانداخته، دروغ گفته است. پس، تمدن غربى، همان زندگى مادّى راحت و برخوردار از رفاه را هم نمى‌تواند به همه‌ى انسانها بدهد۲۲.

از نظر ایشان عدالت رفاه برای همه، نه در تمدن مادّى غرب وجود دارد و هرگز وجود نخواهد داشت، و نه در تمدن و نظام سوسیالیستى و کمونیستى۲۳. یک دلیل اصلی این نوع نتایج در بی‌اعتنائی بنیادین به مفهوم عدالت است. یعنی در فرهنگ غربی اساساً عدالت دارای جایگاه نیست. به همین دلیل از نظر رهبری، نظام‌هاى سرمایه‌دارى در دنیا، دنبال آبادى، عمران و پیشرفت علم و صنعت در کشورهایشان رفتند؛ بدون این‌که به اصل عدالت اجتماعى، اهتمام قابل‌اعتنایى داشته باشند۲۴.

با همین منطق ایشان تاکید بر شاخص‌هائی مثل درآمد ناخالص ملی را چندان درست نمی دانند. «فلان کشور درآمد ناخالص ملى‌اش، مثلاً چندین هزار میلیارد است، فلان کشور یک دهم اوست؛ پس آن کشور اولى پیشرفته است! این منطق، منطق درستى نیست. افزایش درآمد ناخالص ملى – یعنى درآمد عمومى یک کشور – به تنهائى نمی‌تواند نشانه‌ى پیشرفت باشد؛ باید دید این درآمد چگونه تقسیم می‌شود. اگر درآمد ملى بسیار بالاست، اما توى همین کشور آدم‌هائى شب توى خیابان می‌خوابند و با گرماى چهل و دو درجه‌ى هوا عده‌ى زیادی‌شان می‌میرند، این پیشرفت نیست. شما ببینید توى خبرها: در فلان شهر معروف بزرگ غربى – مثلاً در آمریکا یا جاى دیگر – حرارت هوا به چهل و دو درجه رسید و فلان تعداد آدم مردند! چرا با چهل و دو درجه حرارت بمیرند؟ این معنایش این است که اینها سرپناه و جا ندارند. اگر در جامعه‌اى، انسان‌هائى وجود دارند که بى‌سرپناه زندگى می‌کنند یا باید چهارده ساعت در روز کار کنند تا نان بخور و نمیر پیدا کنند، درآمد ناخالص ملى ده برابر اینى هم که امروز هست باشد، این پیشرفت نیست. در منطق اسلامى این پیشرفت نیست. بنابراین پسوند عدالت اینقدر اهمیت دارد»۲۵.

بر پایه نگاه رهبر انقلاب تجربه‌ى غربى، هم براى بشریت ناموفق بود، هم براى مردم خودشان. تصور نشود که اروپا و امریکا براى کشورهاى دیگر بدبختى آوردند، اما مردم خودشان را خوشبخت کردند؛ این‌طور نیست. اینها حتّى براى مردم خودشان هم مفید نبودند. امروز در امریکا و کشورهاى غربى علم و ثروت و قدرت نظامى و همه چیز وجود دارد، جز خوشبختى. در آن‌جا خوشبختى نیست؛ خانواده نابود شده است؛ آمار جنایت و قتل و انواع و اقسام فسادها حیران‌کننده است؛ احساس امنیت نیست؛ احساس آرامش نیست؛ لذا اغلب جریان‌هاى پوچ‌گرایى از اروپا برخاسته‌اند«زمان جوانى ما هیپى‌ها بودند؛ الان هم انواع و اقسامى از اینها هستند که شماها اسمهاشان را شنیده‌اید یا خوانده‌اید یا در تلویزیون فیلم‌هایشان را دیده‌اید»۲۷.

از نظر ایشان خیلى از هدف‌های خوب را توانستند کسب کنند؛ مانند کسب علم، زندگى راحت، فناورى پیشرفته، زندگى لوکس و کسب قدرت نظامى. به نظر ایشان این موفقیت‌ها هم مبتنی بر سنت و وعده‌ى الهى است. خداوند متعال وعده فرموده است که هر ملتى، چنانچه به‌طور جدى به دنبال هر هدفى حرکت کند، به آن هدف خواهد رسید.در این، شک نیست. آنهایى هم که به‌طور جدى حرکت کردند، به همان مقدار، به این ظواهر زندگى؛ یعنى به ثروت جامعه، قدرت نظامى و قدرت و پیشرفت علمى رسیدند؛ اما در زندگى‌شان، سعادتمند نشدند. در کشورهای غربی، دردهاى بشریت تمام نشده است. ثروتى که در آن جامعه هست، عده‌اى از افراد جامعه را برخوردار کرده است؛ اما نتوانسته‌اند تبعیض را برطرف و عدالت اجتماعى را برقرار کنند. حتى براى کسانى هم که از زندگى راحت برخوردارند، نتوانستند راحتى حقیقى، آرامش روحى و زندگى خوش به‌وجود آورند. آب خوش از گلویشان پایین نمى‌رود. انواع و اقسام گرفتاریها، گریبان آنها را گرفته است. البته بعضى از گرفتاریها فورى ظاهر مى‌شود و بعضى بعد از مدتى ظاهر مى‌گردد، که اکنون وقت ظاهر شدن گرفتاریهاى آنهاست. دنیاى غرب، ممکن است بیست تا چهل سال پیش این‌طور نبوده است؛ اما اکنون گرفتاریهاى زندگى مادى، گریبان آن را گرفته است. دلیل آن، این است که به معنویت و عدالت اجتماعى توجه نکرده است.۲۸

پی نوشتها:

*امیر سیاهپوش، عضو هیئت علمی مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا

۱. صحیفه‌ی امام، ج‏۱۹، ص ۳۷۶

۲. خامنه ای.، علی ( رهبر معظم انقلاب اسلامی) بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۳. همان

۴. همان

۵. همان

۶. بیانات در دیدار نمایندگان هفتمین دوره‌ى مجلس شوراى اسلامى ۲۷/۰۳/۱۳۸۳

۷. بیانات در دیدار استادان و دانشجویان کردستان ۲۷/۰۲/۱۳۸۸

۸. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار استادان و دانشجویان کردستان ۲۷/۰۲/۱۳۸۸

۹. بیانات در دیدار روحانیون و مبلغان، در آستانه‌ى «ماه محرم» ۲۶/۰۲/۱۳۷۵

۱۰. بیانات در دیدار روحانیون و مبلغان، در آستانه‌ى «ماه محرم» ۲۶/۰۲/۱۳۷۵

۱۱. بیانات در دیدار دانشجویان سراسر کشور ۰۷/۰۷/۱۳۸۷

۱۲. بیانات در دیدار طلاب و اساتید مدرسه‌ى علمیه‌ى آیهالله مجتهدى ۲۱/۰۳/۱۳۸۳

۱۳. بیانات در دیدار طلاب و اساتید مدرسه‌ى علمیه‌ى آیهالله مجتهدى ۲۱/۰۳/۱۳۸۳

۱۴. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۱۵. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۱۶. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۱۷. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۱۸. پیام به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح و عدم اشاعه ۲۸/۰۱/۱۳۸۹

۱۹. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۲۰. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۲۱. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۲۲. سخنرانى در اجتماع بزرگ مردم مشهد و زایران حضرت رضا(ع) ۲۹/۰۱/۱۳۷۰

۲۳. سخنرانى در اجتماع بزرگ مردم مشهد و زایران حضرت رضا(ع) ۲۹/۰۱/۱۳۷۰

۲۴. بیانات در دیدار کارگزاران، در روز «عید مبعث» ۲۹/۰۹/۱۳۷۴

۲۵. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار استادان و دانشجویان کردستان ۲۷/۰۲/۱۳۸۸

۲۶. بیانات در دیدار مسؤولان و قشرهاى مختلف مردم در روز «ولادت پیامبر اکرم (ص) و امام صادق (ع)» ۱۴/۰۶/۱۳۷۲

۲۷. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان ۱۹/۰۲/۱۳۸۴

۲۸. بیانات در دیدار کارگزاران، در روز «عید مبعث» ۲۹/۰۹/۱۳۷۴

۲۹. بیانات در دیدار طلاب و اساتید مدرسه‌ى علمیه‌ى آیهالله مجتهدى ۲۱/۰۳/۱۳۸۳

منبع: فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، شماره ۱۰