خوارج در ایران

چکیده :

خوارج یکى از جریان هاى موثر در تحرکات دنیاى اسلام در قرون اولیه محسوب مى شوند که به دلایل مختلف سیاسى, مذهبى, در نخستین نیمه قرن اول ظهور کردند و با پراکنده شدن شعب گوناگون آنان در نقاط مختلف قلمرو اسلامى, هوادارانى از میان غیر عرب یافتند. به پشتوانه این نیروهاى جدید بود که حدود سه قرن چهره نظامى خود را حفظ نمودند و قیام هاى گسترده اى را علیه خلفاى اموى – عباسى ترتیب دادند. با این حال, خوارج به رغم تلاش هاى مداوم در متزلزل ساختن بنیان هاى این دو سلسله, هیچ گاه به عنوان آلترناتیو – جانشین احتمالى – امویان یا عباسیان مطرح نشدند.

از جمله مناطقى که از کانون هاى دیرپاى خوارج شد, مناطق جنوب شرقى ایران (سیستان بزرگ) بود. در مقاله حاضر ضمن توصیف کلیاتى درباره خوارج به بررسى فراگرد نفوذ و استقرار خوارج در ایران پرداخته و برخى نتایج ناشى از آن را یاد آور مى شویم.