بیست و پنجمین پیش نشست همایش بین المللی حضرت حمزه (ع) برگزار شد

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، به همت انجمن علمی دانشکده تاریخ دانشگاه ادیان و مذاهب و با مشارکت جمعی از مراکز علمی و فرهنگی بیست و پنجمین پیش نشست همایش بین المللی حضرت حمزه (ع) با موضوع «جایگاه فرهنگی اجتماعی مقبره حضرت حمزه(ع)» با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین دکتر عمار ابوطالبی برگزار شد.

در این نشست دکتر عمار ابوطالبی رئیس دانشکده زبان و فرهنگ ملل دانشگاه ادیان و مذاهب گفت:بررسی تاریخ مدینه نشان می‌دهد مسلمانان و اهالی مدینه علاقه و احترام خاصی برای حضرت حمزه(ع) قائل بودند و مزار ایشان ظرف ظهور آثار فرهنگی و اجتماعی متعددی در مدینه بوده که بیشتر در حوزه زیارت متبلور گشته است. اهتمام پیامبر اعظم(ص)و سیره چهره‌های سرشناس صدر اسلام در زیارت ایشان سبب شد تا فقهای فریقین زیارت حضرت حمزه(ع) را مستحب شمرده و مسلمانان نیز با آداب خاصی به زیارت ایشان مشرف شوند: اینکه تا مدت‌ها مدنیان در هر مصیبتی ابتدا بر حمزه سیدالشهدا می‌گریستند، یادآور روایت امام رضا(ع) است که فرمودند «ان کنت باکیا لشیئ فابک للحسین(ع)»اعتقاد مدنی‌ها به اینکه حضرت حمزه(ع) سلامشان را پاسخ می‌دهد و مواردی که آن را شنیده‌اند می‌تواند کارکردهای کلامی نیز داشته باشد. سفارش به اقامه نماز زیارت برای حضرت حمزه(ع)، درحالی‌که این نماز فقط برای معصومین(علیهم السلام) واردشده و اهتمام شیعیان بدان، از جایگاه رفیع ایشان نزد اهل‌بیت(علیهم اسلام) حکایت دارد. شباهت دیگر زیارت حمزه(ع) با زیارت امام حسین(ع)دشواری‌های زیارت ایشان است که به مواردی از آن‌ها اشاره شد.

این استاد دانشگاه ادامه داد؛ نکته دیگر در زیارت حضرت حمزه(ع)، اختصاص روزهای خاصی از هفته و سال به زیارت ایشان است. در سیره مدنیان در طول سال، روز پنجشنبه به زیارت ایشان اختصاص داشته و در موسم حج گاهی هرروز این زیارت میسر بوده است. علاوه بر این در سه مناسبت خاص نیز مردم به زیارت ایشان مشرف می‌شدند: روز شهادت ایشان در نیمه شوال، در ماه رجب و در آخرین پنجشنبه جمادی‌الثانی.

دکتر ابوطالبی افزود؛ مهم‌ترین و برجسته‌ترین مراسم زیارت سالانه ایشان همان زیارت رجبیه است. تعداد روزهای این مراسم باشکوه که آن را همانند اجتماع حجاج در منی توصیف کرده‌اند و اجزای آن به‌مرورزمان با توسعه و تحول همراه بوده است. اهتمام زیاد حجازی‌ها (اهالی مکه، طائف، مدینه و …) به شرکت در این مراسم، حضور پرشور، پرتعداد و از روی اعتقاد مدنی‌ها با هر مشرب فکری و از هر طیف اجتماعی، اجرای مولودی‌خوانی توسط علمای مدینه (عمدتاً از متصوفه)، طبخ و توزیع نذورات، بیتوته در جوار حضرت حمزه(ع) و برپایی این مراسم از قرن هشت و گزارش مستمر اجرای آن حداقل به مدت سه قرن از ویژگی‌های مهم و قابل‌توجه زیارت رجبیه بوده است. ازآنجاکه زیارت و عمره رجبیه از دوران حاکمیت فاطمیان بر حرمین گزارش‌شده، و شیعیان زیارت پیامبر اعظم(ص) و ائمه هدی(علیهم السلام)را در ماه رجب مستحب می‌دانند تا جایی که برخی آن را متفق‌علیه گفته‌اند، ازاین‌رو به نظر می‌رسد این دو سنت در حرمین ریشه‌های شیعی داشته است.

رئیس دانشکده زبان و فرهنگ ملل دانشگاه ادیان و مذاهب ابیان کرد؛ مسلمانان رفتارهای اجتماعی خاصی نیز در مواجه با ایشان از خویش بروز داده‌اند. اولین مورد، بنای مسجد بر مزار ایشان است که از قرن سه تا چهارده متواتر گزارش‌شده به‌گونه‌ای که مزار ایشان را همواره با این مسجد می‌شناختند. برگزاری مفصل و باشکوه جشن‌های ماه رجب در کنار مزار ایشان که به‌مرور به بیتوته و سکونت در مجاورت احد منجر شد دومین مورد است. انتقال جنازه برخی متوفیان به احد که گاهی با وصیت ایشان صورت می‌پذیرفته و سیره مستمر مسلمانان در طول تاریخ اسلام به حضور در غار احد باوجود مخالفت مورخان و … تبرک به آن و نیز پدیده غیرفرهنگی تکدی گری از دیگر مصادیق رفتارهای اجتماعی مسلمانان نسبت به مزار حضرت حمزه(ع) هستند.

وی خاطر نشان کرد؛ مکانت حضرت حمزه(ع) در اعتقادات مسلمانان به‌عنوان سومین محور جایگاه فرهنگی این مقبره موردبررسی قرار گرفت. تبرک جستن به حضرت حمزه(ع) به‌صورت حضور در مزار یا تبرک به تربت ایشان امری رایج، مقبول و مستمر بوده. تبرک به تربت حضرت حمزه(ع) اول‌بار توسط صدیقه طاهره(س) و با ساخت تسبیح شروع شد و بعدها با بردن آن به نیت شفا استمرار پیدا کرد. در مقبولیت این استشفا همین بس که اندیشمندان اهل سنت بردن این تربت را از حرمت بردن خاک حرم استثنا کرده‌ و از شفای بیماران با این تربت گزارش‌هایی ارائه نموده‌اند. توسل به حضرت حمزه برای تقرب به پیامبر اعظم(ص) و دعا به درگاه الهی در کنار تربت ایشان برای برآورده شدن حاجات خویش یا دوستان و بستگان، مکرر گزارش‌شده و در مواردی با طبخ و توزیع نذورات نیز همراه بوده که همه این‌ها از جایگاه رفیع حضرت حمزه(ص)در باورهای اعتقادی مسلمانان حکایت دارد.

حجت الاسلام والمسلمین ابوطالب بیان کرد؛مقایسه آداب‌ورسوم اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی مسلمانان در بقیع و مزار حضرت حمزه(ع) نشان‌دهنده علو جایگاه و مرتبت ایشان نزد مسلمانان است. هرچند بزرگانی از فرزندان پیامبر(ص)، صحابه، تابعین، فقها و … در بقیع مدفون‌اند اما برخی عادات و رسومی که مدنیان برای حضرت حمزه(ع) قائل بوده و به آن‌ها عمل می‌کردند مانند تبرک به تربت ایشان، طبخ و توزیع نذری، اعتقاد به دعا در جوار ایشان برای حل مشکلاتشان، بیتوته در احد، مولودی‌خوانی و … هیچ‌گاه در بقیع مشاهده و گزارش نشده و این‌ها نشان از اثرگذاری عمیق فرهنگی و اجتماعی حضرت حمزه بر اهل مدینه و مسلمانان است.