عرفان های نوظهور و فضای مجازی

گوگل تاکنون صد کمپانی بزرگ را خریداری کرده تا بتواند سیطرۀ خود را بر دنیای مجازی گسترش دهد. سرویس‌های رایگانی هم چون جی‌میل و ایمیل که به کاربران در فضای مجازی ارائه می‌شود، همین طور قابلیت‌های گستردۀ اشتراک گذاری که هم اکنون در یوتیوب، فیس بوک و گوگل پلاس ایجاد شده، مخاطبین بیشتری را به فضای مجازی کشانده است.

مثلاً « فیسبوک facebook » از شبکه‌های اجتماعی مجازی است که به واسطه آن می‌توان با دوستانی که دارای حساب کاربری در فیسبوک هستند، عکس، فیلم یا پیغام به اشتراک گذاشت. این شبکه هم اکنون به طور رایگان در اختیار مردم جهان قرار دارد. این وب‌گاه بنا به آمار اعلام شده، بیش از یک میلیارد نفر کاربر دارد و هم‌اکنون به ۴۰ زبان قابل دسترس است. این محیط با ارائه امکان عضوگیری در تعداد بالا، به کاربران اجازه می‌دهد تا در هر لحظه دوستان جدیدی را به مجموعه دوستان خود اضافه کنند. هر کاربر دارای یک صفحه شخصی است که البته خود می‌تواند گروه تأسیس کرده و یا در گروه‌های دیگر عضو شود. طبیعی است چنین امکاناتی در اینترنت باعث شده که جریانات معنویت‌گرا هم، بیشترین استفاده را از این محیط برای تبلیغ و معرفی خود به مخاطبین جدید به کار برند.

بر این اساس کلماتی که با فاصله در یک متن آمده‌اند، به صورت یک کلمه مستقل قابل مشاهده نیستند؛ مثلاً اگر کلمات “عرفان” و”حلقه” در یک پاراگراف به صورت جداگانه به کار رفته باشند، به عنوان یافته مستقل نمایش داده نمی‌شوند. با همین شکل (یعنی محدود نمودن با “) کلمات دالایی لاما ۵۴۹۰۰۰ بار، اشو ۲۹۰۰۰۰۰ بار، کوئلیو ۲۱۶۰۰۰ بار، یوگا۲۶۴۰۰۰۰ بار، عرفان حلقه ۶۲۰۰۰ بار و عرفان سرخپوستی ۱۱۳۰۰ بار تکرار شده است.

قابل ذکر این که کلمات مذکور در پایگاه‌های الکترونیک به زبان فارسی قابل مشاهده است؛ نه به زبان انگلیسی! به عبارت دیگر این ارقام نشان دهندۀ میزان رشد و گسترش این جریانات به زبان فارسی است. این در حالی است که مثلا به هنگام جست‌وجوی « نقد دالایی لاما » تنها به ۲۰ بار تکرار بر می‌خوریم. یا برای « نقد اشو » ۵۸۸ بار تکرار در فضای مجازی وجود دارد. بیشترین تکرار مربوط به « نقد یوگا »ست که تعداد آن ۱۸۲۰ بار است.

گاهی برای ناظر بی‌طرف، شکل ورود متون معنویت‌های جدید به فضای مجازی ایجاد ابهام و سؤال می‌کند. مثلاً « کوئلیو » آخرین کتاب خود را قبل از چاپ به زبان اصلی، به زبان فارسی ترجمه نموده و آن را در پایگاه شخصی خویش به خوانندگان فارسی زبانش اهدا کرده و در اختیار ایشان قرار داده است. بسیاری از کتاب‌های « اشو » به صورت فایل «پی.دی.اف» در سایت‌های ایرانی قابل دریافت است. متن آموزشی دوره‌های « عرفان حلقه » همین طور جهت دانلود در اینترنت، در دسترس کاربران و مشتاقان عرفان و معنویت است.

 

نمادهای منسوب به ایران باستان و یا دین زرتشت به شکل‌های متنوع در اینترنت، قابل انتخاب و خریدند. در پاره‌ای از فایل‌هایِ کتابِ مربوط به ادیان جدید، به ضمیه فایل، این نوشته قابل مشاهده است: «لطفا این متن را به دیگران هم هدیه دهید».

البته از آن جا که در این پایگاه رویکرد علمی وجود نداشت و به منتقدین عرفان حلقه فحاشی می‌شد، مورد اقبال قرار نگرفت و در جست‌وجوهای اینترنتی، نام آن در رتبه‌های آخر بالا می‌آید.

«دالایی‌لاما » که در کشور ما چندان طرفداری ندارد، بیش از ۵۴۰۰۰۰ بار نامش تکرار شده است. تکرار بالا علامت این نیست که وی به همین نسبت مقبولیت یافته و هوادار پیدا کرده است. تحلیل دقیق‌تر این است که افراد محدود دل‌بسته به اندیشه‌های وی، سعی فراوان در معرفی افکار و اندیشه‌های او داشته‌اند. البته اخبار سیاسی مربوط به وی هم بی‌تأثیر نبوده است.

هواداران عرفان حلقه تابستان ۸۹ ادعا کردند در حال جمع آوری طومار حمایتی از رهبر عرفان حلقه، در فضای مجازی، با امضای یک ملیون نفر هستند؛ در حالی که که هیچ فیلتری برای جلوگیری از تکرار امضا در اینترنت تعبیه نکردند. بماند که با این همه، چنین طوماری هیچ گاه محقق نشد و این ادعا در حد شعار و آرزو باقی ماند.

سید جلال الدین موسوی نسب که به پدر یوگای ایران مشهور بود، در سایت خویش به سؤالات پرتوجویان یوگا جواب می‌داد و پاسخ‌ها را بعد از ارسال در پایگاهش منتشر می‌کرد. پاره‌ای از علاقه‌مندان به یوگا هم مطالب موجود در بانک پرسش و پاسخِ وی را منعکس می‌کردند.

مترجم آثار اشو در ایران به سؤالات و درخواست‌های خوانندگان آثار اشو در باب ایده‌های اشو پاسخ می‌داد و حتی قرار ملاقات توریست‌های « اشوپارک » در هند را از همین طریق هماهنگ می‌کرد. راه اندازی سامانه‌های پاسخ‌گویی بخشی از تشکیلات عرفان‌های جدید است.

همین‌طور نرم افزارهای چت برای استفاده کاربران از طریق موبایل هم طراحی و به بازار آمده است. امروزه کاربران زیادی از طریق اتاق‌های گفت‌و‌گو یا چت روم با همدیگر ارتباط گرفته و به تبادل نظر می‌پردازند.

جریانات معنویت‌گرا اگر چه همگی این ظرفیت را به شکل رسمی و گسترده مورد استفاده قرار نمی‌دهند، اما در حد توان خویش از آن غفلت نکرده و دست کم برای مشتریان ویژه آن را به کار می‌گیرند.

کلیپ‌های مدیتیشن اشو و همین طور فیلم زندگی وی جهت آشنایی دیگران با شخصیت و ایده‌های اشو، در بسیاری از سایت‌ها قابل دریافت است. فیلم‌های تبلیغاتی عرفان حلقه که با نام «آشنایی با عرفان حلقه» توسط آقای طاهری به صورت سخنرانی آماده شده، در پایگاه‌های وابسته به عرفان حلقه موجود است. فیلم مستند زندگی « آواتار مهر بابا Meher Baba » در اینترنت قرار داده شده و کاربران به دیدن این مستند تشویق می‌شدند. کلیپ مربوط به تبلیغات « فالون دافا » و روش‌های تزکیه روح و بدن آقای « لی هنگجی » در بعضی وبگاه‌ها، از جمله یوتیوپ وجود دارد. همین طور فیلم‌های « تائو »، انرژی درمانی، بودیسم و دیگر فرقه‌های شرقی به صورت‌های متعدد قابل دستیابی است.

منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی