سلسله مراتب خویشاوندی در قرآن کریم

چکیده :

مقاله حاضر، با هدف تبیین‌ چینش واژگانی آیات قرآن در مورد خویشاوندان، به بررسی تفاوت‌های تعبیری و وجه تقدم و تأخر کاربرد آنها در آیاتِ مربوط به روابط خو‌یشاوندی می‌پردازد و با استفاده از روایات و دیدگاه‌های مفسران، ‌برخی رازهای تقدم و تأخر واژگان قرآن در نحوه و ترتیب ذکر خویشاوندان را باز می‌گوید، و بالتبع، لطایف و ظرایف بیانی قرآن در کاربرد واژگان و ترتیب میان آنها را روشن می‌کند.

از بررسی و تأمل در آیات مربوط به خانواده در قرآن به دست می‌آید که تفاوت‌های معناداری در چگونگی ترتیب ذکر خویشاوندان از جهات مختلف در آیات قرآن دیده می‌شود.
به لحاظ جایگاه و حرمت، پدر و مادر بر سایر خویشاوندان مقدم دانسته شده‌اند. از جهت عاطفی و تعلق خاطر به اطرافیان، ابتدا فرزند، سپس همسر و در مرتبه بعد والدین و بعد برادر و خواهر ذکر شده‌اند.

ترتیب خویشاوندان از جنبه حقوقی این‌گونه است که ابتدا از فرزند، سپس والدین و در مرتبه بعد همسر و سپس از برادر و خواهر یادشده است.
در ترتیب ذکر محارم زن و مرد در آیات تفاوت دیده می‌شود؛ بدین نحو که در بیان محارم زن نسبت به مرد، ابتدا محارم نسبی، بعد محارم رضاعی و سپس محرم سببی ذکر شده، اما در ترتیب ذکر محارم مرد نسبت به زن، محارم سببی مذکر بر محارم نسبی مقدم داشته شده‌اند. و در ترتیب ذکر خویشاوندان از جهت تمایل به امور نفسانی و حب شهوات، ابتدا زنان (تمایل جنسی) و سپس فرزندان پسر (تفاخر) ذکر شده‌اند.

کلیدواژه : چینش واژگان قرآنی، روابط خویشاوندی، ترتیب ذکر خویشاوندان، خانواده