بررسی ماجرای مطلاق و امکان وقوعی آن
مطلاق؛ موضوعی که با عنوان ازدواج های زیاد و در پی آن طلاق های مکرر امام حسن (ع) توسط عده ای در تاریخ ذکر شده.
ردنا (ادیان نیوز)- یکی از چالش های تاریخی که خاندان رسالت را در بر گرفت «فرمان منع حدیث پیامبر» بود که بیش از یکصد سال ادامه داشت. اما با آزاد شدن روایت حدیث تا بازگشت به حالت عمومیت یابی آن تا نیمه قرن دوم طول کشید و تا جمع شدن روایات و دسته بندی آنها و بهره برداری از آنها تا قرن چهارم به طول انجامید.(۱)
گاهی برای تخریب شخصیت امامان معصوم در نظر مردم، نسبت های ناروا و روایاتی مسموم بر علیه آنان جعل می شده است، در حالی که در قرآن کریم آنان را بعید از هر گونه رجس و تطهیر شدگان، و در زیارت وارث به عنوان «نورا فی الاصلاب الشامخه و الارحام المطهره» نام برده شده است.
موضوعی که با عنوان ازدواج های زیاد و در پی آن طلاق های مکرر امام حسن(ع) توسط عده ای در تاریخ ذکر شده، باعث سرزنش و طعن بر شیعیان و دلسردی و حرمان شماری از آنان، از باورهای دینیشان شده است.
بررسی روایت نسبت مطلاق به امام معصوم
نسبت مطلاق بودن امام حسن علیه السلام, در کتب روایی مانند کافی آمده است. اما در کتب تاریخی(۲) بیشتر ذکر شده است.
در ذکر وقایع سال سى و پنجم از رحلت خیر البشر نقل است که امیر المؤمنین حسن پیاپى زن مى‌خواست و طلاق مى‌داد و از این جهت امیر المؤمنین على، علیه السّلام، مى‌فرمود که دختر خود را به حسن تزویج مکنید که او مطلاق است. یعنى بسیار طلاق مى‌گوید. امّا دختران و زنان به تزویج آن حضرت مایل بودند.(تاریخ الفی)
نظرات رجالیون شیعه در مورد احمد بن محمد بن خالد برقی
– مرحوم نجاشی: (از رجالیون معتبر شیعه) گفته است: «محمد بن علی برقی به خودی خود قابل اطمینان است لکن در نقل احادیث، از راویان ضعیف روایت کرده است و بر روایات مرسله اطمینان نموده و کتاب‌هایی تألیف نموده ازجمله آنها محاسن است.»
– آیت‌الله خوئی (ره) نیز قول نجاشی را پذیرفته‌اند.[خوئی، معجم رجالالحدیث ج: ۲ ص: ۲۶۲ و ۲۶۱]
بطور کل این مطلب عقلایی نیست که دو فرزند امام علی (ع) وهمسر حضرت زینب سلام الله علیها هر سه مثلا در یک زمان به خواستگاری یک دختر رفته باشند. و به فرض محال هم اینگونه باشد چرا روایات و تاریخ در مورد ویژگی و شخصیت و نام این دختر و خانواده آن گزارش نمیکند.
چه بسا مرحوم برقی به خاطر نشر این گونه از روایات توسط محمد بن عیسی از قم اخراج می‌شود هرچند بعد با احترام به قم برگردانده می‌شود. و هنگام فوت برقی، محمد بن عیسی پای برهنه در تشیع ایشان شرکت می‌کنند.
پاسخ نقضی با روایت
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ طَلْحَهَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُ أَبِی ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ کُلَّ مِطْلَاقٍ ذَوَّاقٍ.
امام صادق علیه السلام میفرماید شنیدم از پدرم خداوند عز وجل طلاق دهنده تنوع طلب وهوس باز را مبغوض می دارد. (کافی (ط – دار الحدیث) / ج۱۱ / ۴۶۵ / ۱ – باب کراهیه طلاق الزوجه الموافقه… ص : ۴۶۳)
الکافی (ط – الإسلامیه) / ج۶ / ۵۵ / باب کراهیه طلاق الزوجه الموافقه… ص:۵۴
دراین روایت سند معتبر است، امام صادق علیه السلام آنچه از پدرش امام باقر شنیده است را بدون واسطه نقل می کند.
در این روایت مطلاق بودن از سوی خداوند عز وجل مورد غضب قرارگرفته است. ومنفورترین حلال نزد خداوند متعال طلاق است، وطبق روایات خداوند کسی راکه زیاد زنها را چشیده و طلاق می دهد، دشمن می دارد. در این گونه رفتارها تنوع طلبی و تلون مشاهده می گردد. نوعی هوس و خواهش امیال و ولع شهوانی استنباط می شود.
ائمه هدی علیهم السلام دارای مرتبه زهد، تقوا ، ورع، عبودیت، عفاف و… هستند. آیه تطهیر در شاءن و منزلت و مقام شامخ ائمه معصومین نازل شده است، و آنها را مبری از هر رجس و پلیدی معرفی میکند. إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ وَیُطَهِّرَکُم تَطهیرًا﴿۳۳ احزاب﴾
خدا و رسولش را اطاعت کنید؛ خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.
بی گمان این آیه ,عصمت حضرات معصومین را ثابت می کند . وبا آن روایات هیچ سنخیتی ندارد.
رسول خدا(ص) فرمود: ابغض الحلال الی اللّه الطلاق. مبغوضترین حلال نزد خداوند طلاق است ( سنن ابی داود، ج۲، ص۶۳۲، ح۲۱۷۸.)
در روایت دیگر امام صادق (ع) میفرماید:
تزوّجوا و لا تطلقوا فان الطلاق یهتزّ منه العرش.( وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۲۶۸؛)
ازدواج کنید و طلاق ندهید زیرا طلاق عرش خداوند را به لرزه می آورد.
می توان دریافت که این روایات باهم مطابقت ندارد، هیچگاه امام معصوم(ع) دو نوع سخن در یک مطلبی که کتمان وتقیه در آن لازم نیست، نمیگوید.
تعداد زنان امام حسن علیه السلام
برخی به تعداد زنان اشاره کرده و تعداد زنان امام حسن علیهالسلام را چنین گفته اند:
یک.کفعمى: شصت و چهار.(۳)
دو.ابوالحسن مدائنى: هفتاد.(۴)
سه.ابن حجر: نود.(۵)
چهار.کلینى: پنجاه.(۶)
پنج.بلخى: دویست.(۷)
شش.ابوطالب مکى: دویست و پنجاه.(۸)
و برخى نیز آوردهاند که وى سیصد زن داشته است.(۹)، همچنین نقل شده که تعداد زنهاى امام به چهار صد زن رسیده است.(۱۰) (چهارده معصوم، ص ۵۵۳، به نقل از قوت القلوب.)
پاسخ قرآنی به مسأله مطلاق
پاسخ: قرآن در شأن و منزلت اهلبیت (ع) آیه تطهیر «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» و آیه «مودّت: قل لا اسالکم علیه اجرا الا الموده فی القربی » را نازل فرموده است. و امام حسن(ع) نیز جزء همین اهل بیت(ع) است.
دلائل جعلی بودن روایت خشم و سه طلاقه کردن همسر
نخست: از یک انسان غیر معصوم بعید است که به محض عصبانیت وبدون مقدمه آنچنان عنان از کف دهد که زندگی خود را مضمحل ومتلاشی کند، چه رسد به امام معصوم. و پس از طلاق چرا بیست هزار درهم هبه به ایشان می دهد.
دوم: آیا طلاق در منظر دوشاهد صورت پذیرفته است؟ آن دو شاهد کیست ونام آنها چیست؟
سوم: اینکه طبق این نقل، امام در یک مجلس همسر خویش را سه طلاقه کرده است؛ در حالى که این طلاق نه فقط در مذهب اهلبیت (ع)، بلکه در زمان رسول خدا و ابوبکر و دو سال پس از خلافت عمر نیز، یک طلاق به حساب مى آمد. امکان رجوع پس از طلاق وجود داشته است. چون طلاق اوّل بود و مرد در زمان عدّه مىتواند به زن خود رجوع کند.
پس ساختگی بودن این روایت ثابت است. غالب تاریخ نویسان این نقل تاریخى را یا بدون سند آورده اند و یا آن را به ابوالحسن مدائنى و محمد بن عمر واقدى و ابوطالب مکّى رسانده اند که در هردو صورت، داراى اشکال است.
بسیارى، این سه مورّخ را ضعیف شمرده و ردّ کرده اند. ابن عساکر در قرن ۵ و ۶ میزیسته و سوید بن غفله بن عوسجه بن سعد جعفی کوفی، از طبقه اول تابعین بوده است شیخ طوسی او را در زمره اصحاب حضرت علی و امام حسن(ع) آورده، برقی او را جزء دوستان امیرالمؤمنین(ع) و ابن‌عساکر وی را جزء راویان از امام حسن(ع) به شمار آورده است.
واقعیت چیست؟
در کتاب صلح الحسن نوشته شده است: امام در طول عمر، بیش از هشت یا ده همسر نداشته که تعدادى از این همسران کنیز بودهاند. داشتن این تعداد همسر در آن زمان براى قاطبه مردم، امرى طبیعى بوده است؛ بلکه برخى تعداد همسرانشان بیش از این بوده، در حالى که کسى متعرض آنان نشده است. حال چه شد که در بین این مردم، فقط امام حسن علیهالسلام مورد حملات بیشرمانه دشمنان قرار گرفت؟ آیا نمىشود حدس زد این رقم بسیار بزرگ، نشانه ساختگى بودن این احادیث است؟
ابوطالب مکّى تعداد زن هاى امام حسن(ع) را ۲۵۰ نفر ذکرمی کند، اما فقط نام نفر را می آورد. مورخّین دیگربه پیروی از مدائنى و واقدى و مکّى تعداد زنان امام را بیش از هشت تن ذکر کرده اند. بیشترین آمارى که براى فرزندان امام داده اند، بیش از سى و یک فرزند نیست؟ (بین مورّخین اختلاف است، از هفت فرزند گفته شده تا سى و یک فرزند.)
منابع:
۱ . مجله فقه أهل البیت علیهم السلام، جمعى از مؤلفان، سید محمود هاشمی، عبد الرضا ایزدپناه، ج۵۲، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، اول، قم
۲ . تاریخ الفی، صفحه: ۱۱۶
۳ . چهارده معصوم (زندگانى امام حسن(ع))، ص ۵۵۳.
۴ . بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۷۳.
۵ . الصواعق المحرقه، ص ۱۳۹.
۶ . کافى، ج ۶، ص ۵۶.
۷ . البدء و التاریخ، ج ۵، ص ۷۴.
۸ . مناقب آل ابىطالب، ج ۴، ص ۳۰.
۹ . مناقب آل ابىطالب، ج ۴، ص ۳۰.
۱۰ . چهارده معصوم، ص ۵۵۳، به نقل از قوت القلوب.
نویسنده: فاطمه دادستان