نصیحت ائمه مسلمین

چکیده :

«نصیحت زمامداران» در فرهنگ اجتماعى مسلمین سابقه‏ اى طولانى دارد ودانشمندان فراوانى در ارائه شیوه حکومت‏ دارى قلم زده‏ اند؛ مثل جاحظ در «التاج» و«المحاسن و الاضداد» و امام محمد غزالى در «نصیحه الملوک» و ابوبکر بن محمدطرطوشى در «سراج الملوک» و خواجه نظام الملک در «سیر الملوک یا سیاست نامه» ومحقق سبزوارى در «روضه الانوار» البته در این گونه آثار معمولا به «نصیحت به حملشایع» پرداخته شده است. و کم‏تر از «نصیحت به حمل اولى» بحثى به میان آمده است.این مقاله، تلاش ناچیزى است در ارائه برخى از ابعاد «نصیحت پیشوایان». و اگر چه در ابتدا موضوعى صرفا اخلاقى مى‏ نماید، داراى ابعاد وسیع حقوقى، سیاسى، فقهى و تربیتى است و توجه به آن، در تلقى و برداشت از حکومت اسلامى بسیار موثر است.

در این جا، پس از مرور روایات «النصیحه لائمه المسلمین»، به عناوین زیرپرداخته‏ ایم:مفهوم نصیحت، ضرورت و اهمیت نصیحت پیشوایان، نصیحت پیشوایان، حق امت،آزادى انتقاد در نظام اسلامى، زمینه هاى شکوفایى نصیحت در جامعه اسلامى، نصیحت ومسئولیت حاکم اسلامى، شعاع نقد و مرز انتقاد، قانون اساسى و مسئله نصیحت و نظارت .  روشن است که اداى حق این عناوین، مجال واسعى مى‏ طلبد، در حالى که بناى این مقاله بر اختصار و اشاره است. امید است که در فرصت دیگرى تتمه یادداشت ها گردآورى و با توجه به انظار اندیشمندان، ابعاد گوناگون موضوع وسیع‏ تر مورد مطالعه قرار گیرد.