جایگاه اندیشه و اندیشیدن در نظام تربیتی اسلام

نویسندگان :  قاسم پوردهاقانی علی , بختیارنصرآبادی حسنعلی
 

چکیده:

چکیده عربی:

إن الدعوه الی العقلانیه هی إحدی المحاور الهامه فی النظام التربوی للاسلام. إن العقلانیه هی أساس الانسانیه و بعباره اُخری «الفصل المائز» للانسان عن سائر الحیوانات. أن هذه القوه هی منبع المعارف و منطلق صدور جمیع الأفعال الانسانیه. فی النظام التربوی للاسلام لم یترک موضوع الفکر لحاله بصوره مطلقه. بل تم تقدیم التوضیحات الضروریه التی تعمل علی دقیها و تطورها دائماً. إن الغایه من هذه الدراسه هی تبیان مواضیع من قبیل وصف مفهوم الفکر، الظروف، المصادر، فوائد و موانع الفکر و التفکیر، بالاستفاه من الآیات و روایات المعصومین (ع).

و علیه فقد سعینا الی تبیان مکانه الفکر فی النظام التربوی الاسلامی علی أساس التعالیم الاسلامیه. و لهذا فقد بینا أن للتفکیر فی المساحه الواسعه للعمل، تأثرها بالصدمات. أن شرائط قابلیه الفکر علی النمو هی: الانعزال، السیر فی الآفاق، البحث عن الدلیل، الصمت الواعی، الاهتمام بالرؤی المختلفه، الأخلاق الحسنه و الفاضله، تنظیم المأکل.

و موانع الفکر أو العوامل التی تضعف التفکیر هی: الاستعجال، اتباع الظنون الجاهلیه، التقلید، الأعمی، ضعف الشخصیه، النظره الاُحادیه، الغرور و هوی النفس. و فی الختام فقد قدمنا مواضیع و مصادر لتربیه الفکر و کذلک قدمنا مقترحات لتنمیه و تقویه الفکر علی أساس تعالیم دین الاسلام للمعلمین و المربین.

چکیده فارسی:

یکی از محورهای مهم در نظام تربیتی اسلام، دعوت به خردورزی است. خردورزی پایه انسانیت و به تعبیری «فصل ممیز» انسان از دیگر حیوانات است. این قوه، سرچشمه معارف و مبدا صدور تمامی افعال آدمی است. در نظام تربیتی اسلام، موضوع اندیشه به صورت مطلق رها نشده، بلکه همواره روشنگری های لازم در جهت اعتلای آن شده است.

هدف مقاله حاضر، تبیین موضوع هایی مانند توصیف مفهوم اندیشه، شرایط، منابع، فواید و موانع اندیشه و اندیشیدن، با استفاده از آیات و روایات معصومین (ع) است. بنابراین، تلاش شده بر مبنای آموزه های اسلامی، موقعیت اندیشه را در نظام تربیتی اسلامی معلوم کنیم. برای این منظور، تبیین شده که در نظام تربیتی اسلام، اندیشیدن سه ویژگی برجسته رشدپذیری، وسعت عمل و آفت پذیری را دارد.

 شرایط رشدپذیری اندیشه عبارت است از تفرد، سیر در آفاق، دلیل جویی، سکوت معنی دار، توجه به دیدگاه های مختلف، اخلاق خوب و کنترل خوراک. موانع یا عوامل آسیب زای اندیشه ورزی نیز عبارت است از شتاب زدگی، تبعیت از گمان جاهلانه، تقلید کورکورانه، شخصیت زدگی، یک سونگری، غرور و هوای نفس. در پایان، علاوه بر بیان موضوع ها و منابعی برای پرورش اندیشه، پیشنهادهایی جهت رشد و تقویت اندیشه بر مبنای آموزه های دین اسلام برای مربیان و متربیان ارایه شده است.
 
کلید واژه: نظام تربیتی اسلام، خردورزی، شرایط اندیشیدن، منابع اندیشیدن، موانع اندیشیدن، فواید اندیشیدن (النظام التربوی الاسلام، العقلانیه، ظروف التفکیر، مصادر التفکیر، موانع التفکیر، فوائد التفکیر)