مهدوی دامغانی اسلامیت و ایرانیت را در خود جمع کرده بود

به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، مراسم بزرگداشت احمد مهدوی دامغانی، در موسسه روزنامه اطلاعات برگزار شد. ابتدای مراسم، کلیپی در یادبود محمود دعایی برای حاضران پخش شد.

در ادامه سیدعباس صالحی، مدیر موسسه اطلاعات با اشاره به دوستی دیرینه زنده‌یادان احمد مهدوی دامغانی و سیدمحمود دعایی گفت: این رابطه دیرینه حتی در زمان فوت آن‌ها نیز خود را نشان داد و آن‌ها به فاصله کمی از هم از دنیا رفتند. آخرین کتاب که امروز از مهدوی دامغانی، رونمایی می‌شود، در این موسسه منتشر شده که مقدمه آن را ۲۵ روز پیش از فوتش نوشته است.

مدیر موسسه اطلاعات با بیان این‌که مهدوی دوگانه‌های زیادی را در خود جمع کرده بود، گفت: جامعیت، دوگانگی‌پذیری و داشتن دو دنیای متفاوت کار راحتی نیست. اولین دوگانه‌ای که او داشت، دوگانگی حوزه و دانشگاه بود. او از نسلی بود که یک پا در حوزه داشت و در دانشگاه نیز سرآمد بود. او از خانواده‌ای سنتی و روحانی بود. پدرش شیخ کاظم مهدوی دامغانی از چهره‌های بزرگ حوزه محسوب می‌شد. او همچنین از محضر استادان بزرگ حوزه چون شیخ مجتبی قزوینی بهره گرفته بود و معاشران حوزوی بسیاری داشت. از سوی دیگر فضای دانشگاه زیست‌بوم علمی او بود و در دانشگاه یک استاد و نیز دانشجویی واقعی بود.

او افزود: مهدوی دامغانی اسلامیت و ایرانیت را در خود جمع کرده بود؛ فعالیت‌های او در حوزه اسلام نیاز به توضیح ندارد اما در حوزه ایرانیت هم دغدغه‌های قابل توجهی نسبت به ایران داشت. عشق به ایران در تک‌تک جملات او نمود داشت. او می‌گفت هر وقت اسم ایران می‌آید درونم آتش می‌گیرد. او توجه خاصی به زبان فارسی و گسترش زبان فارسی داشت و بخشی از فعالیت‌های او در راستای گسترش و حفظ زبان فارسی در میان ایرانیان خارج از کشور بود.

صالحی دیگر دوگانگی مهدوی دامغانی را زندگی در جهانی مدرن و توجه او به سنت‌ها دانست و بیان کرد: او خود را ملتزم و متعهد به سنت و آیین‌های دینی می‌دانست. او بیش از ۴۰ سال در خارج ایران زندگی کرد اما همچنان التزام و تعهد دینی و اسلامی داشت و هنجارها، سنت‌ها و مناسک‌های دینی را انجام می‌داد.

به گفته صالحی، مهدوی ابایی نداشت که یک استاد دانشگاه و روضه‌خوان هم باشد و پای منبر هم برود.

صالحی همچنین از توجه مهدوی دامغانی نسبت به قصاید عربی و انتقال آن به نسل جوان گفت.

در ادامه اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه میراث مکتوب نیز در سخنانی با بیان این‌که مهدوی دامغانی را از نظر شخصیت ادبی و شیوه نگارش، تسلط بر ادبیات فارسی و عرب می‌توان با فروزانفر مقایسه کرد و از لحاظ تسلط بر علوم دینی و متن‌خوانی با علامه قزوینی، عنوان کرد: ۳۰ سال معلمی او در دانشگاه تهران و ۳۰ سال در دانشگاه هاروارد از نکاتی بود که او را نسبت دیگران ممتاز می‌کرد. مهدوی به دلیل تسلط بر زبان فارسی و عربی توانست صدها ادیب و اسلام‌شناس نخبه را در هاروارد تربیت واز این طریق فرهنگ شیعی را به غرب معرفی کند.

این مراسم با قرائت پیام تسلیت آیت‌الله سیستانی به مناسبت درگذشت احمد مهدوی دامغانی توسط حجت‌الاسلام رضا مختاری، بنیانگذار موسسه کتاب‌شناسی شیعه و سخنرانی مهدی محقق، نویسنده، ادیب، نسخه‌پژوه و پژوهشگر تاریخ ادامه یافت.

مهدی محقق، نویسنده و محقق پیشکسوت هم در این مراسم با اشاره به ارتباط نسبی خود با مهدوی دامغانی بر دوستی و رفاقت عمیق‌شان تاکید کرد و گفت: هر دو بسیار علاقه‌مند به ادبیات فارسی و عرب بودیم. به خاطر دارم هر وقت وارد مدرسه سپهسالار می‌شد، با صدای بلند شعری عربی می‌خواند. از جهت علاقه به ادبیات عرب ما هدف مشترک داشتیم و به دنبال این‌بودیم که در محضر استادی شعر عربی بخوانیم و این‌بود که بدیع‌الزمان کردستانی را پیدا کردیم و باهم مقامات حریری را خواندیم.

در این مراسم پیام تصویری سید حسین نصر، محقق ادبی و اسلام‌شناس پخش شد که دراین کلیپ، او درباره معرفی مهدوی دامغانی به دانشگاه هاروارد برای تدریس ادبیات عرب گفت.

او همچنین خاطرنشان کرد: مهدوی دامغانی انسان راستی بود و به ایران خیلی علاقه‌مند بود ایران را دوست داشت. در خانه او به روی علاقه‌مندان باز بود.

حسن‌نصر تأکید کرد: زندگی دامغانی نمونه بسیار خوبی برای زندگی دانشمند اسلامی واقعی است. نام ایشان نیک است و به نیکی باقی‌می‌ماند. دامغانی شیعه بود و علاقه‌ خاصی به خاندان نبوت داشت.

در بخش دیگری از مراسم، غلامعلی حداد عادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و رییس بنیاد سعدی به سابقه آشنایی مستمر ۳۰ ساله خود با مهدوی دامغانی اشاره کرد و گفت: اولین بار ۳۰ سال پیش در سفر به آمریکا در جمع استادان زبان فارسی به خدمت او رسیدم و این دوستی سبب شد که هر بار به آمریکا سفر می‌کنم به فیلادلفیا نیز بروم و با مهدوی ملاقات کنم. یک بار نیز در سال ۸۸ از من دعوت شد که برای حضور در همایش شاعران عرب به کویت بروم که من پیشنهاد دادم مهدوی دامغانی به جای من دعوت شود. در نهایت هر دو دعوت شدیم. متاسفانه مهدوی دامغانی به پرواز نرسید ولی من تدارک دیدم تا در پروازی دیگر حتما در همایش حاضر شود که بسیار نیز برای کشور ما عزت‌آفرین شد و همه از تسلط وی بر ادبیات عرب شگفت‌زده شدند.

رییس بنیاد دایره‌المعارف فارسی بر عشق وافر مهدوی دامغانی به اهل بیت (ع) و خاندان عصمت تاکید کرد و افزود: او ارادات خاصی به امام هشتم (ع) داشت هرگاه نام او را می‌شنید، گریه می‌کرد و گاه پشت تلفن گریه‌های طولانی می‌کرد. عشق و علاقه او فقط در گریه خلاصه نمی‌شد بلکه علم او در خدمت نشر معارف علوی گذاشته بود، چه تصحیح‌ها و چه مقالاتی که داشت. او آرزو داشت در جوار امام هشتم دفن شود که در نهایت به آرزوی خود رسید.

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به تسلط مهدوی دامغانی بر معارف اسلامی و نیز ادبیات فارسی و ادب عربی، گفت: معمولا کسی که در ادبیات فارسی تسلط دارد، ذوق کمتری در ادبیات عرب دارد و اگر تسلط بر عربی دارد، ذوق کمتری بر ادبیات دارد اما مهدوی این چنین نبود. ودر هر دو حوزه ادبیات عرب و فارسی تبحر زیادی داشت.

او با اشاره به نامه‌هایی که مهدوی دامغانی می‌نوشت، بیان کرد: هر یک از نامه‌های که او می‌نوشت می‌تواند به عنوان یک متن درسی در دوره دکتری ادبیات فارسی و عربی تدریس شود، زیرا ظرافت‌های بسیاری دارد. نامه‌های او من را یاد مکتوبات مولانا می‌اندازد.
رییس بنیاد دایره‌المعارف فارسی همچنین بر مهربانی و تواضع عجیب مهدوی دامغانی تاکید کرد و گفت: او فروتنانه و مهربان به راهنمایی و برطرف کردن ایرادهای دیگران اقدام می‌کرد و راهنمای من در ترجمه قرآن و نیز تالیف کتاب‌های «احوال دل گداخته» و «ترجمه دعای ابوحمزه ثمالی» بود. همچنین چهار مقاله از وی به نام‌های «بلاغت»، «خضر»، «شهربانو» و «شرح اصول خمسه» در دانشنامه بنیاد دایره‌المعارف چاپ شده و عضو افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود.

در ادامه علی درستکار که اجرای برنامه را برعهده داشت با اشاره به حضور شفیعی کدکنی، شعر او را در مدح مهدوی دامغانی خواند.

دیگر سخنران این مراسم، سید علی محمد سجادی، استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبی بود که در سخنانی تاکید کرد: مهدوی در سن بازنشستگی صاحب کرسی در دانشگاه هاروارد شد ولی به این دانشگاه اعتبار خاصی بخشید. او فصل‌الخطاب ادبیات عرب و فارسی و آشنا با ترجمه و ادبیات فرانسه بود. مهدوی اسلام‌شناسی دانشمند بود که با وجود روشنفکری بر میت نماز می‌خواند و بر منبر حسینی روضه می‌خواند و خود را فقیر فانی می‌نامید.

در این مراسم همچنین علی موسوی گرمارودی به قرائت یکی از اشعار خود در پاسخ به یک شعر ارسالی به او از طرف مهدوی دامغانی پرداخت.

مهدوی شخصیتی بین‌المللی بود

پیام تصویری کارل ارنست، اسلام‌شناس نیز پخش شد. او در سخنانی گفت: مهدوی بسیار مهربان بود. او از خصوصیت‌های مختلفی برخوردار بود. او درباره تشیع، تصوف، عرفان و.. می‌دانست. در همه این موضوعات مشارکت داشت.

او افزود: استاد مهدوی دامغانی یک شخصیت بین‌المللی بود. دستاورهای او در ایران مشهور است و در دانشگاه هاروارد هم بیش از یک نسل ایران‌شناس تربیت کرد تا راه خود را در ایران‌شناسی پیدا کنند. دیگر شخصیتی برابر او نخواهیم داشت.

مهدوی ادبیات را عامل وحدت تمدنی می‌دانست

در ادامه، محمدعلی آذرشب، استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران و رایزن فرهنگی سابق ایران در سوریه در سخنانی به آشنایی‌اش با مهدوی دامغانی پرداخت و گفت: در ارتباط اول متوجه شدم او به مکتب اهل بیت و خاندان پیامبر با دیدی تمدنی نگاه می‌کند و تشیع را فقط به عنوان یک مکتب و مذهب نگاه نمی‌کند بلکه آن را جریان تمدن‌ساز تاریخ اسلام می‌داند.

او افزود: مهدوی همچنین به وحدت تمدن جهان اسلام از دیگاه ادبیات توجه داشت او ادبیات عربی را صرفا ادبیات عرب و قومی و یا ادبیات ایرانی را طرفا ادبیات ایرانی و قومی نمی‌دانست بلکه یک وجه تمدن اسلامی می‌دانست و معتقد بود از راه ادبیات می‌توانیم وحدت حوزه تمدن ایرانی اسلامی را احیا کنیم.

آذرشب تأکید کرد: مهدوی تلاش می‌کرد، نشان دهد تشیع را نباید مذهبی در مقابل مذاهب دیگر دانست، بلکه یک تمدن مکتب‌ساز است و نباید به ادبیات فارسی و عربی نگاه قومی داشته باشیم؛ چراکه ادبیات می‌تواند عامل وحدت در حوزه تمدنی جهان اسلام باشد.

او درادامه درباره کتاب‌های مهدوی دامغانی به‌ویژه «دیوان خازن» توضیحاتی ارائه کرد.

در این مراسم حجت‌الاسلام رضا مختاری، بنیانگذار موسسه کتابشناسی شیعه با ذکر خاطراتی بر تواضع شدید علمی و رفتاری مهدوی دامغانی تاکید کرد.

او همچنین در سخنانی گفت: مهدوی بی‌مهربانی‌ها و ناراحتی‌ها در ایران دید اما هیچ‌گاه کلمه‌ای از دهان و قلبش بر ضد ایران و نظام و بزرگان جاری نشد. در نامه‌هایی که در تجلیل شهید مطهری، باهنر، بهشتی داشت و اظهار تأسف و اشک و آه درباره شهدای جنگ داشت.

همچنین در ادامه پیام تصویری فریده مهدوی، دختر مهدوی دامغانی به همایش برای حاضران پخش شد.

او در سخنانی گفت: اگربخواهم پدرم را در چند سخن کوتاه توصیف کنم، بی درنگ سه ویژگی در ذهنم می‌آید: مهربانی و محبت، عشق به اهل بیت (ع) و عشق به کتاب . صد البته صفات نیکو دیگر ایشان؛ تدین و پرهیزکاری، یکتاپرستی، عشق و احترام به دین اسلام و پیامبراکرم(ص) و اهل بیت (ع)، عشق به خاک ایران زمین و عشق به مردان اندیشمندان و عشق عمیق به ادبیات و عرفان و شاعران و آزادگان، حسن قدرشناسی نسبت به استادان استادان و آموزگارانش، جدیت و وفاداری در دوستی، دقت و وسواس در امور پژوهشی، حس مسئولیت عمیق در کارها، جدیت، خوشرویی، سخاوتمندی، هوش بالا و حافظه اعجاب‌آور، انجام وظایف دینی و شرعی.

پدرم من را با یکتاپرستی، مهربانی و کتاب‌و کتابخوانی آشنا کرد و من در ۵۹ سالگی دوست و رفیق و یار و همدم و هم صحبت و سنگ صبور خود را از دست داده‌ام.

پایان بخش این مراسم، ذکر خاطراتی از حجت‌الاسلام علی مهدوی دامغانی،‌ برادرزاده استاد و رونمایی از کتاب «گلشن معنا» آخرین اثر مهدوی دامغانی بود.