مقایسه ساختار متن قرآن و منابع تاریخی در گزارش رویدادهای منتخب عصر نبوی

چکیده :

ساختار گزارش‌های تاریخی یکی از مباحث مورد علاقه و توجه مورخان و فیلسوفان علم تاریخ است و بررسی مقایسه­ ای آن در قرآن و متون تاریخی  سده­ های نخستین اسلامی می ­تواند دریچه­ ای به سوی اندیشیدن درباره تأثیر هدف بر ساختار گزارش‌های تاریخی بگشاید. رایج‌ترین شیوه بررسی ساختار یک متن از جمله گزارش‌های تاریخی توجه به ساختار افقی، ساختار عمودی و ساختار معطوف به معناست.

در ساختار افقی مؤلفه‌هایی همچون فهرست مطالب، مقدمه، متن اصلی و نتیجه ­گیری مورد توجه قرار می­ گیرد و در ساختار عمودی کلمات، جملات و بندها و در ساختار معطوف به معنا هم سه مؤلفه تکرار ساخت، تکرار معنا و بسط و تفصیل معنا مد نظر قرار می­ گیرند.
در این مقاله، ساختار گزارش‌های تاریخی در قرآن با متون منتخب سده­ های نخستین اسلامی با محوریت چند رویداد مهم تاریخ عهد مدنی پیامبر مقایسه شده است و ضمن مقایسه ساختار عمودی صحت صدور و پیوستگی و انسجام و رعایت ترتیب زمانی گزارش‌های تاریخی نیز در قرآن و متون تاریخی منتخب مقایسه شده است. مقاله حاضر با این پیشنهاد به پایان می­رسد که اگر اهداف و آرمان‌های دینی بر علوم انسانی از جمله تاریخ ­نگاری سایه بیفکند، چه بسا بتوان از ضرورت پیریزی گونه ای خاص از ساختار گزارش‌های تاریخی معطوف به هدف در کنار ساختارهای موجود سخن گفت.

کلیدواژه : قرآن؛ ساختار متن؛ منابع تاریخی؛ عصر نبوی؛ عهد مدنی