افراط و تفریط در دین‌ورزی نشانه دوری از اهل بیت(ع)
سیدمجتبی حسینی بیان کرد:
سیدمجتبی حسینی ضمن اشاره به لزوم پرهیز از افراط و تفریط در رعایت شریعت گفت: اکنون بسیاری از اعمال و مناسک و رفتارهای خودسرانه دینی ما بیش از اینکه از اسلام اول، یعنی اسلام پیامبر(ص) اهل بیت(ع) باشد، از اسلام دوم است.
به گزارش ردنا (ادیان نیوز)، مراسم عزاداری دهه دوم ماه محرم با سخنرانی سیدمجتبی حسینی، مفسر قرآن و پژوهشگر دین، ۲۲ مردادماه در حسینیه فاطمه الزهرا(س) برگزار شد و با اشاره به موضوع افراط و تفریط در مقول دینداری سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
در دو سال گذشته در این محفل بحثی را تحت عنوان حدیث لوح فاطمه(س) شروع کردیم. داستان این بود روز تولد سیدالشهدا(ع) جبرئیل از طرف خداوند یک چشم‌روشنی برای پیامبر(ص) می‌آورد؛ یک نامه‌ای که در یک لوح سبز رنگ نوشته شده است. خداوند این هدیه را برای پیامبر(ص) فرستاد. پیامبر(ص) هم این هدیه را به حضرت فاطمه(س) دادند. در دو سال گذشته بخش‌هایی از این نامه را مرور کردیم.
در نامه نوشته بود این کتاب از طرف خداوند به سوی پیامبر(ص) است، ما هر پیامبری قرار دادیم برایش وصی قرار دادیم، تو را بر همه پیامبران برتری دادیم و وصی تو را بر همه اوصیا فضیلت دادیم و علی(ع) را با فرزندش کرامت بخشیدیم. خدا این مطالب را فرمود تا به امام سجاد(ع) رسید. بحث امام سجاد(ع) را در سال گذشته مطرح کریم.
در ادامه حدیث خداوند می‌فرماید: «وَ ابْنُهُ شِبْهُ جَدِّهِ الْمَحْمُودِ مُحَمَّدٌ الْبَاقِرُ عِلْمِی وَ الْمَعْدِنُ لِحِکمَتِی»، یعنی بعد از علی بن حسین(ع) پسر او که شبیه پیغمبر و همنام او بود را وصی قرار دادیم. توصیفی که اینجا از امام باقر(ع) صورت می‌گیرد این است که ایشان شبیه و همنام جدش پیامبر(ص) است. همچنین امام باقر(ع) به عنوان شکافنده علم خداوند و معدن حکمت پروردگار معرفی می‌شود.
شیعه تاریخی و شیعه اعتقادی
علت اینکه این حدیث را شروع کردیم این است؛ در طی تاریخ نسبت به قضیه امامان انواع و اقسام دیدگاه‌ها و نگاه‌ها مطرح شده است. برخی فقط اهل بیت(ع) را قبول داشند، برخی علاوه بر قبول داشتن، آنها را دوست داشتند، برخی با آنها مخالفت می‌کردند. ما امروز خودمان را شیعیان دوازده امامی می‌دانیم. از نظر تاریخ و ملل و نحل کسانی که بعد از پیامبر(ص) چهار خلیفه را قبول داشته باشند اهل سنت هستند و به آنهایی که سه خلیفه اول را قبول نداشته باشند شیعه می‌گویند. برخی شیعیان امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را قبول داشتند، برخی امام سجاد(ع) را هم قبول داشتند، برخی تا امام باقر(ص) قبول داشتند، برخی تا امام کاظم(ع) قبول داشتند و … . همه اینها را شیعه می‌نامند. خیلی از سوری‌ها شیعه یک امامی هستند و به آنها علوی گفته می‌شود. برخی یمنی‌ها شیعه زیدی هستند یعنی تا امام حسین(ع) را قبول دارند. برخی شیعه اسماعیلی هستند که ما آنها را شیعه شش امامی می‌نامیم و بیشتر در هندوستان هستند.
آنچه در اصطلاح اعتقادی به عنوان شیعه مطرح است یعنی کسی که دوازده امام را قبول دارد. مسئله ما این نیست که طرف سه خلیفه اول را قبول دارد یا ندارد، بلکه باید دوازده امام را قبول داشته باشد. حالا ما می‌خواهیم در این جلسه این دوازده نور را یکجا کنار هم ببینم.
مطلب دیگر درباره حدیث لوح اینکه در یکی از ملاقات‌های جابر با امام باقر(ع)، حضرت به ایشان فرمودند شنیدم نسخه‌ای از لوح فاطمه(س) داری، آن را بیاور تا بخوانم. بعد امام باقر(ع) متن نسخه جابر را با متنی که در اختیار خودشان بود مقابله کردند و حضرت متن او را تایید کردند. پس داستان حدیث لوح شفاف و روشن است و یک چیز پیچیده و پنهان نیست.
هر کدام از سلسله ائمه در این حدیث با یک توصیفی در حد یک کلمه یا یک جمله یا دو جمله نام برده شدند. در مورد امام باقر(ع) می‌فرماید: «وَ ابْنُهُ شِبْهُ جَدِّهِ الْمَحْمُودِ مُحَمَّدٌ الْبَاقِرُ عِلْمِی وَ الْمَعْدِنُ لِحِکمَتِی»، کسی که یک چیزی را باز می‌کند و می‌شکافد «باقر» است. «باقر علمی» یعنی شکافنده علم من است. این صفت، صفت کوچکی نیست. این نکته را هم عرض کنم که علم خدا با خلق خدا دو مسیر موازی هم هستند و حتی می‌شود گفت دو روی یک سکه هستند.
وضعیت سیاسی دوران امام باقر(ع)
در زمان امام باقر(ع) یک اتفاقاتی در عالم سیاست افتاد و آن اینکه بنی امیه و بنی عباس درگیر دعواهای خودشان بودند. لذا امام باقر(ع) و امام صادق(ع) فرصت تبلیغ شریعت پیدا کردند. موقعیت این دو امام بسیار حساس بود. چیزهایی از زمان پیامبر(ص) در ذهن افراد بود. از سویی ممنوعیت نقل حدیث موجب شده بود اطلاعاتی که مردم از زمان پیامبر(ص) داشتند کم شود. همزمان مکاتب و تفکرات مختلفی هم شروع به شکل‌گیری کرده بود، مثل صوفی‌گری یا نهضت ترجمه و .. . در این شرایط فرصت آماده بود تا امام به ترویج شریعت اقدام کند.
ایشان نسبت شریعت و حقیقت و طریقت را درست کردند و افراط و تفریط در آن جلوگیری کردند. کسانی که قشری به دین نگاه می‌کنند کوچک‌ترین عملی را موجب خروج از دین می‌دانند و به خاطر یک کار بدترین برخورد را می‌کنند. از آن طرف برخی اباحه‌گری مفصل دارند. در این میان مسیر اعتدال چیزی است که امام باقر(ع) به ما یاد دادند.
افراط و تفریط نشانه دور بودن از علم اهل بیت(ع) است. اوایل انقلاب یک فیلمی درست کردند تا توبه کردن را نشان دهند. خیلی‌ها از این فیلم تجلیل کردند. من آن موقع گفتم این فیلم به شدت غیر دینی است. بعدا دیدیم عاقبت سازنده فیلم چه شد. چه کسی گفته وقتی توبه کردی باید این کارها را بکنی. همین الان هم خیلی اعمال و مناسک و رفتارهای خودسرانه دینی ما بیش از اینکه از اسلام اول یعنی اسلام پیامبر(ص) اهل بیت(ع) باشد، از اسلام دوم است.