تحلیل نظریه عقلانیت و معنویت

نویسندگان : هادی صادقی؛ وحید سهرابی‌فر    

چکیده :

نسبت دین و تجدد یکی از موضوع‌های مهم عرصه دین­ پژوهی است. از مهم‌ترین نظریاتی که در این زمینه مطرح شده، نظریه عقلانیت و معنویت مصطفی ملکیان است. این نظریه با محوریت بخشیدن به مؤلفه­ های اجتناب‌ناپذیر تجدد به مواجهه با دین سنتی می­ رود و ضمن مقایسه این مؤلفه‌ها با ویژگی‌های اصلی دین سنتی، حکم به تعارض میان این دو کرده، فهم سنتی از دین در جهان مدرن را، کارآمد نمی­ داند.
در جنبه ایجابی، این نظریه، فهمی جدید از دین را که سازگار با مؤلفه ­های تجدد است معرفی می­ کند. در این مقاله می‌کوشیم با استفاده از گزارش‌های متعددی که در طول ۱۳ سال گذشته از این نظریه ارائه شده، تصویری روشن و شفاف از این دیدگاه به دست دهیم. سپس به تحلیل این نظریه می‌پردازیم و در نهایت ارکان و یکی از لوازم آن را بیان می‌کنیم. ارکان این نظریه عبارت‌اند از: عقلانیت، معنویت، زندگی آرمانی و زندگی اصیل. همچنین، لازمه این نظریه انکار دین سنتی است، هرچند نظریه‌پردازِ آن، چنین لازمه‌ای را نمی‌پذیرد.

کلیدواژه : عقلانیت؛ معنویت؛ ملکیان؛ دین؛ تجدد