آزادی انسان از جهل و نفس دغدغه مشترک در دین هندوئیسم و اسلام است

به گزارش خبرنگار ردنا (ادیان نیوز)- در سلسله نشست‌های گروه پژوهشی مطالعاتی هند خانم گوگری استاد مدعو گروه زبان سانسکریت دانشگاه بمبئی از هند با موضوع  «عرفان در آیین جین» در دانشگاه الزهرا (س) به تشریح مبانی عرفانی در آئین جین و هندوئیسم پرداخت. او پس از معرفی شیوه مناسک و کیفیت امر مذهبی نزد اغلب شاخه‌های دینی در مذاهب هندی به تشریح و بررسی نقاط مشترک میان دین مبین اسلام و آئین هندوئیسم پرداخت.

گوگری بیان کرد: به سانی که در دین مبین اسلام ماه رمضان وجود دارد و خیل عظیم دین‌داران به ریاضت پرداخته و ساعت‌هایی را برای تقرب به خداوند غذا نمی‌خورند، در آیین جین نیز مراسمی مشابه وجود دارد و مردم خویشتن‌داری می‌کنند تا در آن روز مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و آداب خاصی انجام داده نشود.

استاد گروه زبان سانسکریت با اشاره بر حلقه فعالیت‌های دینی و مناسکی در آئین جینیسم، مطرح کرد: علاوه بر روزه گرفتن، فعالیت‌های دینی مانند رفتن به معابد، نهی و امر شدن به انجام برخی کنش‌های دیگر نیز نزد هندوها وجود دارد. این اعمال و مناسک برای بخشوده شدن گناهان فرد انجام می‌شود. به بیانی دیگر بسیاری از مصادیق گناهان عبارت است از: بروز رفتارهای خشونت‌آمیز، آزار رساندن و اعمال مشابه آن در مسیر صدمه زدن به زندگی دیگران مطرح‌شده است. حتی دریکی از روزهای خاص سال از سایر افراد معذرت‌خواهی و طلب بخشش می‌کنند و آخرین روز جمعه این خویشتن‌داری و ریاضت کشی بسیار توصیه‌شده است.

عرفان چیست؟

گوگری در توضیح و تفسیر عبارت عرفان نزد پیروان جین عنوان کرد: درک و فهم مستقیم از واقعیت و نزدیک شدن به خداوند یا فهمیدن و درک این مسئله که روح در بدن وجود دارد، یکی از کانونی‌ترین مفاهیم موجود در وادی عرفان جینیسم است. البته که هر سنت دینی دارای روش‌های خاص و منحصربه‌فرد خویش است.

در آیین جین نیز بحث درباره‌ی متافیزیک رخ نمی‌دهد بلکه بیشتر به دو مقوله جسم و روح می‌پردازند که یکی میرا و دیگری نامیرا است و یکی در چرخه‌ی تولدهای مکرر اسیرشده است.

روح و جسم از یکدیگر قابل‌تفکیک نیستند

این استاد و دین‌پژوه حوزه هندوئیسم و ادیان شرقی اذعان کرد: ما در کنار اینکه روح داریم دارای ذهن و حواس هفتگانه هستیم و روح ذاتاً این معرفت را احساس می‌کند. به‌طوری‌که شخصیت مهاویرا در دین هندوئیسم فردی بود که به‌مانند پیامبر مکرم اسلام به این ادراک رسید که ما در تاریکی و جهل اسیرشده‌ایم و جهان چیزی فراتر است و این جهل ما و جسم ما باعث شده که نفس گرفتار شود.

آگاهی در آئین جین

گوگری در تفسیر مفهوم آگاهی از ضد ارزش‌ها معتقد است: دست‌یابی به این ادراک که فرد جاهل با آسیب رساندن به دیگران و انجام سایر خشونت‌های اجتماعی در مسیر نادرست و تاریکی افتاده است، بسیار مهم محسوب می‌شود. درواقع وقتی فردی قصد آسیب زدن به دیگران را دارد، درواقع اول به خودش آسیب رسانده است. تیرتانکارا ها به‌عنوان یکی از گروه و طبقات دینی خاص در جینیسم به این آگاهی رسیده بودند. پس باید یک تغییر رخ دهد. ابتدا پذیرفتن بدی‌ها مثل‌اینکه ظلم و تاریکی هست و باید به سمت خوبی و روشنایی برویم.

دوگانه جهل و آزادی

وی ادامه داد: آن‌ها بر این باور بودند که ما در اسیر یک افراطی شده‌ایم که یک سمت آن «جهل، ظلم و نگرانی» و سمت دیگر «صلح و آرامش و خوبی‌ها» است. پس انسان به‌صورت فطری توانایی تشخیص خوب و بد را دارد.

این استاد دانشگاه در تعریف سفر معنوی عنوان کرد: سفر معنوی هم‌سفر از تاریکی به سمت روشنایی است. داستانی مطرح است که مهاویرا به جنگل می‌رود و در آنجا ماری را می‌بیند و مار نماد خشم است و در آنجا با آگاهی توانست بر این مار غلبه پیدا کند. یعنی با شفقت و آرامش می‌توان ترس و خشم را از بین برد.

چطور این ادراک به وجود می‌آید؟

گوگری در توضیح مراحل و سیر تکاملی عابد و زاهد در مسیر دستیابی به جایگاه روشنایی بیان کرد: در آیین جین حرف از متافیزیک نیست بلکه زاهد و عارف با سختی تلاش می‌کنند که بدانند «من چه کسی هستم؟» و در متون مقدس آئین جینی درباره‌ی اینکه من چه کسی هستم صحبت شده و معتقد است که من روح هستم.

وی ادامه داد: نتیجه این نوع آگاهی دستیابی و تحقق آرمش درونی است و در این مرحله انسان از ترس و خشم‌های بیهوده رها می‌شود.

«من روح هستم پس هستم»

وی در پایان خاطرنشان کرد: انتقال این پیغام و شعار از گروه‌های مذهبی همچون تیرتانکارا ها در قالب مناسک دینی و متوسل شدن به اشعار معنوی ظهور و بروز یافته است. آچاریا ها نیز گروهی بودند که درباره‌ی اعتقادات و آرمان‌های تیرتانکارا ها می‌گفتند و مردم را بدان تشویق می‌کردند که آتش خشم و ترس و … را خاموش کنند. پس در عرفان جینی مراحلی وجود دارد که تیرتانکارا ها این مراتب را طی کردند و به نیروانا رسیدند و مردم را تشویق می‌کنند تا به‌یقین بدانند: «من روح هستم پس هستم».

خبرنگار: محمد پناه زاده